Το μέλι βελανιδιάς αποτελεί μια από τις τρεις κατηγορίες παραγόμενου μελιού μελιτώματος στην Ελλάδα (οι άλλες δύο είναι το πεύκο και το έλατο). Παράγεται σε περιοχές της χώρας μας, όπου εξακολουθούν μέχρι και σήμερα να υπάρχουν ορεινά δάση βελανιδιάς.

Μέλι Βελανιδιάς και Καστανιάς, εσοδείας 2016, από τα Όρη του Βάλτου στη νότια Πίνδο.

Οι σημαντικότερες ποσότητες συλλέγονται στις οροσειρές Ροδόπης και Κερκίνης (Μπέλλες), στην Κεντρική και Νότια Πίνδο, στο Πήλιο και στην Κεντρική Πελοπόννησο (κυρίως στο δάσος της Φολόης). Εμείς την συλλέγουμε στα Όρη του Βάλτου στη νότια Πίνδο και σε υψόμετρο 600μ. Το μέλι που παράγεται από τη βελανιδιά είναι σκούρου χρώματος (σχεδόν μαύρο) και οι μελισσοκόμοι το χαρακτηρίζουν ως μέλι «μελούρα» ή μέλι από δέντρο.

Το μελισσοκομείο στις βελανιδιές της Πίνδου. Ιούλιος 2016.

Η διάρκεια συλλογής ξεκινά από τον Ιούνιο με μελιτώδεις εκκρίσεις των φύλλων της βελανιδιάς και μπορεί να φτάσει έως τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου με μελιτώματα από τα βελανίδια. Το μέλι που παράγεται από της μελιτώδεις εκκρίσεις εντόμων που απομυζούν φυτικούς χυμούς από τη βελανιδιά χαρακτηρίζεται από πολύ σκοτεινό, σχεδόν μαύρο χρώμα και μέτρια με υψηλή ρευστότητα.

Από αριστερά: Μέλι Βελανιδιάς, Πεύκου, Ελάτης, Πορτοκαλιάς, Κουμαριάς.

Λόγω του χρώματος του και της συνήθειας των Ελλήνων καταναλωτών να αγοράζουν συνήθως μέτριου με ανοιχτού χρώματος μέλια, όπως του πεύκου και του θυμαριού, οι Έλληνες μελισσοκόμοι απέφευγαν κατά το παρελθόν να το συλλέγουν αμιγές, αλλά προτιμούσαν μετά τις Βελανιδιές να μεταφέρουν τα μελίσσια τους σε άλλες ανθοφορίες, ώστε να παραχθεί ένα φυσικό μείγμα ανοιχτότερου χρώματος.

Σήμερα οι περιπτώσεις αυτές είναι λιγότερες, και οι μελισσοκόμοι αρκετές φορές επιδιώκουν την συλλογή μελιού Βελανιδιάς, καθώς τα σκουρόχρωμα μέλια φαίνεται να έχουν αρκετές βιολογικές δράσεις, και το αγοραστικό κοινό να τα προτιμά. Σε έρευνα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης όπου εξετάστηκαν 48 διαφορετικές ποικιλίες μελιού, μεταξύ των οποίων μέλι βελανιδιάς, πεύκου, έλατου, καστανιάς, πορτοκαλιάς, θυμαριού αλλά και μέλι μανούκα με προέλευση τη Νέα Ζηλανδία, το οποίο φημίζεται για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες και τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το ελληνικό μέλι βελανιδιάς και ελάτης είχαν μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δράση.

Βελανιδιά στη νότια Πίνδο.

Στη βελανιδιά δεν έχουμε παραγωγή μελιτωμάτων από ένα μελιτογόνο έντομο, όπως γίνεται με το πεύκο, αλλά οι αφίδες και τα κοκκοειδή που παρασιτούν είναι πολλά και διαφέρουν από είδος σε είδος και από περιοχή σε περιοχή. Η παραγωγή μελιού Βελανιδιάς δεν επιτυγχάνεται κάθε χρόνο. Υπάρχουν αναφορές για περιοχές της Γαλλίας, όπου ο τρύγος μελιού επιτυγχάνεται κάθε τέσσερα χρόνια, ενώ στην Ελλάδα οι μελισσοκόμοι αναφέρουν ότι κατορθώνουν να τρυγήσουν σημαντικές ποσότητες αμιγούς μελιού Βελανιδιάς κάθε πέντε περίπου χρόνια.

Άνθη καστανιάς κοντά στο μελισσοκομείο. Καστανιές και βελανιδιές φύονται μαζί στην Πίνδο.

Στα δάση βελανιδιάς της Πίνδου φύονται μαζί και καστανιές οι οποίες ανθίζουν την ίδια περίοδο με αποτέλεσμα οι μέλισσες να συλλέγουν ταυτόχρονα τις μελιτώδεις εκκρίσεις της βελανιδιάς, και τις νεκταροεκκρίσεις της καστανιάς. Το μέλι που παράγεται από την καστανιά είναι ίσως το πιο πλούσιο σε ιχνοστοιχεία όπως κάλιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο, βάριο καθώς και σε φρουκτόζη και τανίνες.

Ένας διψασμένος επισκέπτης σε μια καλοκαιρινή επιθεώρηση των μελισσιών.

Στο μέλι αυτό εντοπίζεται μεγάλη περιεκτικότητα γυρεόκοκκων που το καθιστά ένα θρεπτικότερα μέλια. Διαθέτει στυπτικές, απολυμαντικές και επουλωτικές ιδιότητες ιδιαίτερα χρήσιμες στο ουροποιητικό και πεπτικό σύστημα παρέχοντας αντιμικροβιακή δράση στο έντερο. Στο Ορεινό Μέλι θα βρείτε μέλι Βελανιδιάς – Καστανιάς, εσοδείας 2016, το οποίο διατίθεται χωρίς καμία επεξεργασία, άθερμο.

Στο πίσω μέρος της ετικέτας θα βρείτε και το χαρακτηριστικό QR Code, το οποίο μπορείτε να σκανάρετε με το κινητό σας και να δείτε όλη την διαδικασία παραγωγής του συγκεκριμένου μελιού. Φωτογραφίες από την περιοχή, όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε και πολλά άλλα. Όσοι δεν διαθέτετε smart phones μπορείτε απλά να γράψετε τον κωδικό προϊόντος στο site μας και να δείτε την ιστορία του μελιού απ’ τον υπολογιστή σας.

Το Κεντρικό Ζαγόρι (από τις σλαβικές λέξεις za που σημαίνει «πίσω» και gora που σημαίνει «βουνό»), εκτός από τα πανέμορφα χωριά του, περιλαμβάνει και μια σειρά από παρεμβάσεις στη φύση που όχι μόνο δεν την προσβάλλουν αλλά δείχνουν και πόσο αρμονικά μπορεί να συνυπάρξει με τον άνθρωπο. Οι Ηπειρώτες μαστόροι σμίλεψαν την πέτρα κι έφτιαξαν γεφύρια, λιθόστρωτα μονοπάτια και σκάλες, να χαίρεσαι να τα βλέπεις και να τα περπατάς και τις τέσσερις εποχές του χρόνου. Και το κάθε ένα από αυτά έχει τη δική του ιστορία, τυλίγεται με τους δικούς του μύθους, με τους δικούς του θρύλους…

Το μικροσκοπικό τοξωτό γεφυράκι του καπετάν Αρκούδα («εδώ εφονεύθη από τουρκικό βόλι ο οπλαρχηγός Γεώργιος Αρκούδας την 6η Αυγούστου του  1906», αναγράφει η ταμπέλα) στον Ξηροπόταμο, λίγο έξω από το Δίλοφο, προϊδεάζει για τις αριστουργηματικές, μέσα στην απλότητά τους, ανθρώπινες κατασκευές προκειμένου να δαμαστούν τα ρέματα, τα φαράγγια και τα υψώματα για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των χωριών.

Τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με τη γοητεία του μικρού Δίλοφου. Χτισμένο εξ ολοκλήρου από φυσική πέτρα και πνιγμένο μέσα στο πυκνό δάσος από μαυρόπευκα και βελανιδιές, μόλις που διακρίνεται. Ενα τετραώροφο αρχοντικό στην είσοδό του φτιάχτηκε για να ατενίζει προς το Κουκούλι, μια και η κυρά του ιδιοκτήτη καταγόταν από εκεί κι ήθελε να έχει καθημερινή οπτική επαφή με το χωριό της. Ο Διλοφιώτης άρχοντας δεν της χάλασε το χατίρι, χτίζοντας για χάρη της το ψηλότερο ζαγορίσιο αρχοντικό (13,5 μέτρα).

Το Καλογερικό γεφύρι ή γεφύρι του Πλακίδα κι από πίσω οι Κήποι. (Φωτογραφία: Ηρακλής Μηλας)

Βίκος και βικογιατροί 
Η γραφική πλατεία με το κτίριο της Αναγνωστοπούλειου Σχολής (1855), ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου (1857), τα ανηφορικά καλντερίμια με τις μικρές αυλόπορτες και η παντελής έλλειψη οποιασδήποτε νεωτεριστικής αρχιτεκτονικής διάστασης δίνουν στο Δίλοφο μια εικόνα σχεδόν παραμυθένια. Στον δρόμο προς τους Κήπους το γεφύρι του Κόκκορου ποζάρει σαν καλλονή. Κατασκευάστηκε στα μέσα του 18ου αιώνα για να δαμάζει τις δύο απότομες βραχώδεις πλευρές του ρέματος του Βίκου, εξυπηρετώντας την επικοινωνία ανάμεσα στα χωριά Δίλοφο, Κήποι και Κουκούλι.

Οι περιγραφές περιττεύουν και για το Κουκούλι, επίσης άβατο για τα αυτοκίνητα. Σπουδαία αρχοντικά (Κόκκορου, Πλακίδα) βρίσκονται διάσπαρτα στο χωριό, που έχει σαν πυρήνα την πλατεία με τον ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου και το συγκρότημα του παλιού σχολείου με τις καμάρες και τις βρύσες. Το μουσείο – βοτανική συλλογή του Κουκουλιώτη λαογράφου και φυσιοδίφη Κώστα Λαζαρίδη στεγάζεται στο συντηρημένο πατρικό σπίτι του και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ταξινομημένα περίπου 1.260 είδη φυτών του Ζαγορίου, που αποτέλεσαν το συνταγολόγιο των περίφημων βικογιατρών, των πρακτικών γιατρών που έφτασαν να κατέχουν ακόμη και πολύ υψηλά αξιώματα ως ιατρικοί σύμβουλοι των σουλτάνων.

Οι Κήποι ήταν η παλιά πρωτεύουσα του Ζαγορίου. (Φωτογραφία: Αντώνης Δήμας)

Εξω από το κεφαλοχώρι των Κήπων, παλιάς πρωτεύουσας του Ζαγορίου, συναντιούνται τα ρέματα Ξηροπόταμος, Μπαγιώτικο και Βικάκι που μαζί θα κατευθυνθούν βόρεια σχηματίζοντας το περίφημο φαράγγι του Βίκου.

Το περίτεχνο τρίτοξο Καλογερικό ή γεφύρι του Πλακίδα (1814), με τη μοναδική αρμονία των τόξων του, ενώνει τις όχθες του Μπαγιώτικου σαν κάμπια σε κίνηση. Το ντελικάτο πέρασμα στην απέναντι όχθη αποτελεί μοναδική εμπειρία. Λίγο πιο κάτω, στην έξοδο του φαραγγιού Βικάκι, το γεφύρι του Κοντοδήμου, διερμηνέα της γαλλικής πρεσβείας στην Πόλη, χτίστηκε το 1753 για την επικοινωνία των Κήπων με το Κουκούλι.

Στον δρόμο για τους Νεγάδες, τα περίφημα γεφύρια του Μύλου και του Πιτσιώνη (έχτισε το γεφύρι το 1830 εκεί που κόντεψε να πνιγεί), καθώς και άλλα μικρότερα αλλά εξίσου γοητευτικά, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ολοήμερα tour γεφυριών που συνδέονται μεταξύ τους με μονοπάτια και λιθόστρωτα.
Συνεπαρμένος από την αρμονική συνύπαρξη φυσικού μεγαλείου και ανθρώπινων κατασκευών, κατευθύνομαι στους άγνωστους -στις τρεις μέχρι τώρα επισκέψεις μου στα Ζαγοροχώρια- Νεγάδες (1.060 μ.).

Το φαράγγι του Βίκου, έτσι όπως φαίνεται από την Οξιά. (Φωτογραφία: Αντώνης Δήμας)

Μια αμαζόνα στα Σουδενά
Αφήνω την κοιλάδα του Μπαγιώτικου και ακολουθώντας παράλληλη πορεία με το ρέμα της Γεφυρίτσας, μέσα σε δάσος βελανιδιάς που φορά τα χρώματα του φθινοπώρου, φτάνω στο αρχοντοχώρι του Κεντρικού Ζαγορίου, με τα σκουρόχρωμα σπίτια και τα ψηλά αρχοντικά των Νεγαδιτών που διέπρεψαν στην πολιτική και οικονομική ζωή της Μολδοβλαχίας από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα. Ο τρισυπόστατος ναός του Αγίου Γεωργίου με το εξάγωνο καμπαναριό θα συμπληρώσει την εικόνα ενός ακόμη αρχιτεκτονικού διαμαντιού στο Κεντρικό Ζαγόρι.

Δεν είχα ποτέ επισκεφτεί τον Ελαφότοπο. Στον Κάμπο των Σουδενών (Πεδινών) βρήκα την αφορμή. Ο κύριος Αλκιβιάδης και η αμαζόνα κυρά του. Το τοπίο γύρω από το μικρό οροπέδιο τραχύ, με κέδρα, πουρνάρια, σφεντάμια κι αγριοκερασιές. Οι καλλιέργειες στον κάμπο φτωχές, με κρεμμύδια, πατάτες και λίγα κολοκύθια.

«Οι νέοι έφυγαν, οι γέροι το παλεύουν», μου εξομολογείται ο γέροντας. Ο Ελαφότοπος (1.100 μ.) είναι ένας πανέμορφος οικισμός με καλντερίμια και πέτρινες βρύσες, με εξαίρετα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και υποδειγματικό λαογραφικό μουσείο. Πείστηκα από τις περιγραφές και αποφάσισα να ακολουθήσω το μονοπάτι Ελαφότοπου – Βίκου μέχρι τη θέση Καστρί για να δω τη θέα στα βράχια της Αστράκας από μια άλλη, άγνωστη προοπτική.

Ορεινές αγελάδες βόσκουν ανέμελα στις πλαγιές του Στούρου, ελληνικοί ποιμενικοί με δήθεν απειλητικές διαθέσεις αρχικά και με χαρούμενη διάθεση στη συνέχεια με ακολουθούν μέχρι το Καστρί, ένα μοναδικό μπαλκόνι απέναντι από τους Πύργους της Αστράκας. Τα σύννεφα πυκνώνουν και η φθινοπωρινή καταιγίδα της Πίνδου δεν αργεί να ξεσπάσει.

Στο Δίλοφο θα βρείτε τα ωραιότερα καλντερίμια του Ζαγορίου. (Φωτογραφία: Ηρακλής Μηλας)

Δρόμο παίρνω, δρόμο αφήνω, φτάνω στο αυτοκίνητο ασθμαίνοντας και στάζοντας. Από τον Ελαφότοπο κατηφορίζω πάλι στον κάμπο των Πεδινών. Ασπρες κουκκίδες τα αιγοπρόβατα, βόσκουν στον πάλαι ποτέ σιτοβολώνα του Ζαγορίου. Στην είσοδο των Κάτω Πεδινών ο ναός των Ταξιαρχών με την αθωνίτικη αρχιτεκτονική και στο μεσοχώρι το Παρθεναγωγείο γοητεύουν τους σπάνιους επισκέπτες του χωριού, μια και αυτό δεν φημίζεται για την τουριστική υποδομή του.

Αντίθετα, τα Ανω Πεδινά συγκεντρώνουν κάποιους από τους καλύτερους ξενώνες των Ζαγοροχωρίων. Στην είσοδο του χωριού που περηφανεύεται για το λαμπρό τέκνο του, τον δάσκαλο του Γένους, Νεόφυτο Δούκα, δεσπόζει η φρουριακή μονή Ευαγγελιστρίας με εξαιρετικές αγιογραφίες και σπάνια κειμήλια. Ξεχωρίζουν, ακόμα, τα κτίρια της Λαμπριάδειου Χειροτεχνικής Σχολής, το κλειστό πλέον σχολείο του χωριού που στεγάζει τη βιβλιοθήκη του Νεοφύτου Δούκα και η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου.

Μονοπάτι πάνω από το φαράγγι του Βίκου που οδηγεί από τη μονή της Αγ. Παρασκευής στα ασκηταριά. (Φωτογραφία: Ηρακλής Μηλας)

Στο χωριό των Ριζάρη
Μόλις 1,2 χλμ. από την έξοδο των Ανω Πεδινών σχηματίζεται το τρίστρατο που οδηγεί στους Κήπους (δεξιά), ενώ ευθεία ανηφορίζει στη Βίτσα και στο Μονοδένδρι, δύο από τα διασημότερα χωριά όλου του Ζαγορίου.
Η «τουριστικοποιημένη» Βίτσα αποτελείται από τις συνοικίες της Κάτω και Ανω Βίτσας. Το εντυπωσιακότερο κτίριο του χωριού είναι η Βριζοπούλειος Σχολή, ενώ ενδιαφέρουσες είναι οι εκκλησίες της Κοίμησης της Θεοτόκου στον κάτω μαχαλά και του Αγίου Νικολάου και των Ταξιαρχών στον άνω.

Η Βίτσα συνδέεται με το Κεντρικό Ζαγόρι μέσω της σκάλας της, ενός ελικοειδούς λιθόστρωτου μονοπατιού που κατεβάζει στο δίτοξο γεφύρι του Μίσιου. Οδηγώ μέχρι το Μονοδένδρι (1.060 μ.) που αυτονομήθηκε από τη Βίτσα το 1753 (αποτελούσε τον άνω μαχαλά της). Πήρε το όνομά του από το τεράστιο έλατο που βρισκόταν κάποτε κοντά στον ναό του Αγίου Μηνά. Ως ιδιαίτερη πατρίδα των αδελφών Ριζάρη, βρίθει δημοσίων κτιρίων (Ριζάρειος Σχολή, Ριζάρειο Εκθεσιακό Κέντρο, Ριζάρειο Χειροτεχνικό Κέντρο), σπουδαίων αρχοντικών, εκκλησιών (ξεχωρίζουν η τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Αθανασίου και ο ναός του Αγίου Μηνά) και δικτύου καλντεριμιών.

Το Κουκούλι, με τα αρχοντικά, τον ναό της Κοίμησης και το συγκρότημα του παλιού σχολείου με τις καμάρες. (Φωτογραφία: Ηρακλής Μηλας)

Ενα από αυτά με οδηγεί στη μονή της Αγίας Παρασκευής, που είναι το πιο φημισμένο μοναστήρι του Ζαγορίου, με μοναδική θέση στο φαράγγι του Βίκου. Πάνω από το Μονοδένδρι, στην περιοχή Θεόκτιστα, περπατώ σε πετροδάσος, εκεί που οι σχιστολιθικοί σχηματισμοί ξεπερνούν και την πιο αχαλίνωτη φαντασία, για να καταλήξω στο μπαλκόνι της Οξιάς (1.320 μέτρα) με την ανεμπόδιστη θέα στο φαράγγι του Βίκου και κυρίως στον Μέγα Λάκκο, το πιο παρθένο παρακλάδι του φαραγγιού…

Η διάσχιση αποτελεί πραγματική πρόκληση. Από το Μονοδένδρι μέχρι τον πάτο του φαραγγιού απαιτείται περίπου μία ώρα και άλλες πέντε ώρες διάσχιση μέχρι το χωριό Βίκος, στο Δυτικό Ζαγόρι, που από τον δρόμο απέχει 16 χιλιόμετρα από το Μονοδένδρι.

Ευλογημένη διαδρομή
Η κύρια είσοδος του Κεντρικού Ζαγορίου είναι το χωριό Ασπράγγελοι, όπου και το Κέντρο Ενημέρωσης για τον Εθνικό Δρυμό. Η δεξιά οδός οδηγεί στα χωριά που φωλιάζουν στις πίσω πλαγιές (όπως αυτό φαίνεται από τα Γιάννενα) του κατάφυτου βουνού Μιτσικέλι.

Η φρουριακή μονή Ευαγγελιστρίας στα Ανω Πεδινά. (Φωτογραφία: Ηρακλής Μηλας)

Η Ελάτη (960 μ.) πνιγμένη σε σύμμικτο δάσος ελάτων, μαυρόπευκων και βελανιδιών προσφέρει την πιο ολοκληρωμένη πανοραμική θέα στις πλαγιές της Τύμφης, ενώ το Δίκορφο (1.000 μ.), με την ελάχιστη τουριστική αξιοποίηση, θυμίζει την εποχή του παλιού Ζαγορίου. Η εκκλησία του Αγίου Μηνά και το κτίριο του Αρρεναγωγείου δεσπόζουν στο χωριό και αποτελούν τα μεγαλύτερα οικοδομήματα του γραφικότατου και τουριστικά ανεπιτήδευτου Δίκορφου.

Ο δρόμος συνεχίζει σκαρφαλωμένος στη βορειοανατολική πλαγιά του βουνού, μέσα σε εκπληκτικό τοπίο, προς τα μικροσκοπικά χωριά του Μανασσή και του Καλουτά με το δίτοξο γεφυράκι στον Ροδόλακκο και τελειώνει στο εξίσου μικρό και πανέμορφο Διπόταμο, που στέκεται στην κορυφή ενός καταπράσινου λόφου στο βορειοανατολικό άκρο του Μιτσικελίου. Ακόμη 12 χιλιόμετρα ευλογημένης διαδρομής και φτάνω στους Φραγκάδες, που κάηκαν από τους Γερμανούς το 1943, όμως διατηρούν αρκετή από την παλιά γοητεία τους, με την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, την ευρύχωρη πλατεία, τον μεγάλο πλάτανο, κάποια πετρόκτιστα σπίτια, καλντερίμια και βρύσες…

Παράλληλα με τον Αώο
Για να γνωρίσω τα πιο απομακρυσμένα από τα χωριά του Κεντρικού Ζαγορίου κάνω τον μεγάλο κύκλο. Παίρνω τον δρόμο Κόνιτσας-Δίστρατου και οδηγώ παράλληλα με τον Αώο που κυλά αφρισμένος ανάμεσα στην Τύμφη και στον Σμόλικα. Στο χωριό Παλιοσέλι, παίρνοντας νότια πορεία, κατευθύνομαι στο Βρυσοχώρι με τις τέσσερις εκκλησιές, τις 22 βρύσες και τη μοναδική θέα στις κορυφές της Τσούκα Ρόσα.

Σκηνικό μαγείας στο φαράγγι Βικάκι, που βρίσκεται κοντά στον Βίκο. (Φωτογραφία: Ηρακλής Μηλας)

Λίγα μένουν από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του χωριού, μια και αυτό έπεσε θύμα της θηριωδίας των Γερμανών που το κατέκαψαν. Ατέλειωτα δάση με μαυρόπευκα αποτελούν τη μοναδική πηγή πλούτου αυτών των απομακρυσμένων χωριών. Εδώ όλοι ασχολούνται με την υλοτομία. Πέντε χιλιόμετρα μετά το Βρυσοχώρι συναντώ το Ηλιοχώρι (1.050 μ.), χτισμένο σε κατάφυτη πλαγιά. Πανέμορφη η εκκλησία του Αγίου Νικολάου και άξιος προσοχής ο γιγάντιος πλάτανος στην κεντρική πλατεία.

Η νότια πορεία συνεχίζεται και με γενναία δυτική παράκαμψη -πάντα κινούμενος σε δασικό τοπίο ανυπέρβλητης ομορφιάς και σε δρόμο που δείχνει να υποχωρεί στις ορέξεις του καιρού- φτάνω στη Λαΐστα, το πιο απομονωμένο και απομακρυσμένο Ζαγοροχώρι. Επιστρέφω στον οδικό άξονα, περνώ τον Γυφτόκαμπο και τις Σαρακατσάνικες Στάνες με τις παρειές του δρόμου γεμάτες ευθυτενείς κορμούς από κομμένα μαυρόπευκα.

Συναντώ κοπάδια με άλογα πάνω και απολαμβάνω τη θέα της μικρής χαράδρας του Γυφτόκαμπου από τη θέση Μπόκοβο. Συνεχίζω με δυτική κατεύθυνση, περνώ από το Σκαμνέλι (δυστυχώς εδώ ο τσίγκος έχει αντικαταστήσει την πέτρα) και επιτέλους φτάνω στο Τσεπέλοβο, την πρωτεύουσα του Δήμου Τύμφης, με τα σκουρόχρωμα αρχοντικά με φόντο τα βράχια της Τύμφης, τα υπέροχα καλντερίμια, την εκκλησία-στολίδι του Αγίου Νικολάου με το εξάγωνο καμπαναριό.

Το Δίκορφο, με την ελάχιστη τουριστική αξιοποίηση, θυμίζει την εποχή του παλιού Ζαγορίου. Η εκκλησία του Αγίου Μηνά και το κτίριο του Αρρεναγωγείου δεσπόζουν στο χωριό.(Φωτογραφία: Ηρακλής Μηλας)

Φινάλε στο Μπελόη
Επτά χιλιόμετρα από το Τσεπέλοβο απέχει το αγαπημένο μου χωριό, το μικροσκοπικό Καπέσοβο (1.120 μ.). Με υπέροχα ζαγορίσια αρχοντικά και εξαιρετικά καλντερίμια μπήκε στην καρδιά μου από τις χιονισμένες χριστουγεννιάτικες μέρες που πέρασα εδώ πριν από κάποια χρόνια. Το χωριό αναπτύσσεται γύρω από την τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Νικολάου, διακοσμημένη με τοιχογραφίες Καπεσοβιτών αγιογράφων, η φήμη των οποίων ξεπέρασε τα όρια της περιοχής.

Η Πασχάλειος Σχολή, το μεγαλύτερο σχολείο στο Ζαγόρι, διαθέτει 14 αίθουσες και τώρα στεγάζει μικρό λαογραφικό μουσείο και σπουδαία βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία. Ανάμεσά τους και ένα από τα πρωτότυπα αντίγραφα της Μεγάλης Χάρτας του Ρήγα Φεραίου.

Ενας φιδογυριστός δρόμος 9 χλμ. ενώνει το Καπέσοβο με το Βραδέτο, τη στέγη του Ζαγορίου. Εγώ προτιμώ και πάλι την παραδοσιακή πρόσβαση από τη Σκάλα του Βραδέτου, μοναδικό τρόπο επικοινωνίας του χωριού με τον έξω κόσμο μέχρι το 1974. Μια σκάλα-αποθέωση της ηπειρώτικης μαστοριάς – τρεις «λωρίδες κυκλοφορίας» πάνω σε αριστουργηματικό καλντερίμι.

Η Σκάλα του Βραδέτου, του χωριού που φύλαγε για χρόνια μονάχη η θεία Κωστάντω διατηρώντας το μικρό καφενεδάκι στην πλατεία. (Φωτογραφία: Ηρακλής Μηλας)

Η μεσαία για τα μουλάρια, στρωμένη με μαύρη πέτρα για να μη γλιστράνε, δεξιά κι αριστερά οι λωρίδες των ανθρώπων φτιαγμένες με άσπρη πέτρα και ούγιες για να ακολουθούν τον ανθρώπινο βηματισμό. Η σκάλα με τα 39 πέταλα και τα 1.100 σκαλοπάτια φτάνει μέχρι κοντά στο εκκλησάκι του Αϊ-Θανάση του Βραδέτου. Τριάμισι συνολικά τα χιλιόμετρα της διαδρομής. Μια κατασκευή απαράμιλλης τεχνικής που μετουσιώθηκε σε αληθινό έργο τέχνης…

Φτάνω στο Βραδέτο (1.340 μ.), στο χωριό που ανέδειξε μεγάλους ευεργέτες (αδελφοί Κοντοδήμου, Αναστάσιος Σακελλάρης), που φύλαγε για χρόνια μονάχη η θεία Κωστάντω διατηρώντας το μικρό καφενεδάκι στην πλατεία. Ο ναός της Γέννησης της Θεοτόκου, με την απλότητα που τον διακρίνει, περιγράφει την ακμή του χωριού τον 18ο αιώνα, όταν χτίστηκαν το σχολείο, η πλατεία και τα θαυμάσια λιθόστρωτα.

(Φωτογραφία: Αντώνης Δήμας)

Αφήνω το Βραδέτο με βορειοδυτική κατεύθυνση και ανάμεσα σε κοπάδια με ζαγορίσια μοσχαράκια κατευθύνομαι στο Μπελόη, το σημαντικότερο μπαλκόνι θέας του θαύματος που ακούει στο όνομα «φαράγγι του Βίκου». Το οδοιπορικό στον τόπο «πίσω από το βουνό» τελειώνει εδώ, με εικόνες που αξίζουν όσο χιλιάδες λέξεις…

Εθνικός δρυμός Βίκου – Αώου
Τα χωριά Μονοδένδρι, Βίκος, Μικρό και Μέγάλο Πάπιγκο βρίσκονται εντός του δρυμού. Από τα θαύματα της φύσης που περικλείονται στα όριά του ξεχωρίζουν το φαράγγι του Βίκου, ο Βοϊδομάτης που έχει τις πηγές του μέσα στο φαράγγι και η υποαλπική Δρακολίμνη.  Ο δρυμός, με τον πλούτο των οικοσυστημάτων του, παραμένει ένα από τα καταφύγια άγριας ζωής στην Ευρώπη.

Τσεπέλοβο, η έδρα του Δήμου Τύμφης, με τα σκουρόχρωμα αρχοντικά με φόντο τα βράχια της Τύμφης, τα καλντερίμια και την εκκλησία-στολίδι του Αγίου Νικολάου
(Φωτογραφία: Ηρακλής Μηλας)

Σημεία θέας

Οξιά: Με δασικό δρόμο από το Μονοδένδρι προσεγγίζεται το μπαλκόνι της Οξιάς (1.320 μ.), που στέκεται αντικριστά στον Μεγάλο Λάκκο, το μεγάλο παρακλάδι του φαραγγιού του Βίκου.

Μπελόη: Μπελόη στα σλάβικα σημαίνει «ωραία θέα» και από τη θέση αυτή, στα 1.400 μέτρα υψόμετρο, απλώνεται μεγαλοπρεπές όλο το φαράγγι. Η προσέγγιση από το χωριό Βραδέτο μπορεί να συμπληρωθεί με την ανάβαση της περίφημης Σκάλας του Βραδέτου. Πραγματικά μοναδική εμπειρία.

Καστρί: Προσβάσιμο με μονοπάτι από τον Ελαφότοπο (90 λεπτά), στέκεται αντικριστά στους πελώριους Πύργους της Αστράκας. Από τον Ελαφότοπο προς το χωριό Βίκος ακολουθούμε την κίτρινη ταμπέλα προς Καστρί.

Τα χωριά του Κεντρικού Ζαγορίου
Το Κεντρικό Ζαγόρι καταλαμβάνει μια τεράστια έκταση και περιλαμβάνει  τα χωριά: Βίτσα, Μονοδένδρι, Σκαμνέλι, Βραδέτο, Ελάτη, Βρυσοχώρι, Τσεπέλοβο, Καπέσοβο, Νεγάδες, Δίκορφο, Ανω Πεδινά, Κάτω Πεδινά, Ελαφότοπος, Μανασσή, Καλουτά, Διπόταμο, Λεπτοκαρυά, Ηλιοχώρι, Λαΐστα, Δίλοφο, Κήποι, Κουκούλι, Φραγκάδες, Ασπράγγελοι.

πηγή: Έθνος

Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, στα Όρη του Βάλτου στη νότια Πίνδο και σε υψόμετρο 600 μέτρων, συλλέγουμε το μέλι καστανιάς και βελανιδιάς (δασόμελο).

Λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών στα δάση της βελανιδιάς αλλά και λόγω του μικροκλίματος της περιοχής, η παραγωγή μελιού δεν επιτυγχάνεται κάθε χρόνο. Αυτή τη φορά όμως σταθήκαμε τυχεροί και ύστερα από ενάμιση μήνα στο δάσος καταφέραμε να τρυγήσουμε.

Το μέλι που τρυγήσαμε φέτος περιέχει μελίτωμα βελανιδιάς σε μεγαλύτερο ποσοστό απ’ ότι το περσινό. Είναι ίσως το πιο πλούσιο μέλι σε ιχνοστοιχεία που παράγεται στην Ελλάδα, με πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε γυρεόκοκκους, λόγω της παρουσίας της καστανιάς, που του προσδίδει δυνατή, γλυκιά και ελαφρώς ιδιάζουσα γεύση.

Στις αρχές του Ιούλη οι νεκταροεκκρίσεις της καστανιάς σταμάτησαν. Παρ’ όλα αυτά οι μέλισσες πρόλαβαν να συλλέξουν την εξερετικής ποιότητας γύρη της.

Το μέλι βελανιδιάς είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικές ιδιότητες και περιέχει σε μεγάλες ποσότητες κάλλιο, μαγνήσιο, φώσφορο, σίδηρο και νάτριο. Τα ένζυμα που περιέχει, ενισχύουν το μεταβολισμό και τις λειτουργίες των ζωτικών οργάνων.

Θεωρείται από τα θρεπτικότερα μέλια λόγω της μεγάλης παρουσίας γύρης, έχει εφιδρωτικές ιδιότητες, ενώ διαθέτει στυπτικές, απολυμαντικές και επουλωτικές ιδιότητες.

Η βελανιδιά από τα μέσα Ιούνη, ξεκινά την παραγωγή μελιτώματος από τα φύλλα και το μέλι που παράγεται τότε είναι ανοιχτόχρωμο, ρευστό και έχει απαλό άρωμα και γεύση. Αργότερα, με τις μεγάλες ζέστες του Ιούλη, αρχίζει να στάζει το βελανίδι. Το μελίτωμα αυτό είναι σκούρο σκοτεινό, σχεδόν μαύρο και αρκετά παχύρρευστο.

Πιστεύουμε ότι το μέλι πρέπει να εξάγεται από την κηρήθρα χωρίς καμία επεξεργασία, στην πιο αγνή μορφή του. Γι αυτό το λόγο το μέλι μας δεν θερμαίνεται σε κανένα στάδιο της παραγωγής του (άθερμο μέλι) και δεν αναμειγνύουμε διαφορετικά είδη μελιού (χαρμάνια) αλλά αρκούμαστε στο φυσικό μέλι που παράγουν οι μέλισσες.

Αμέσως μετά τον τρύγο μεταφέραμε τα μελίσσια στον κάμπο για να ξεκουραστούν. Εξάλλου από το Φεβρουάριο δουλεύουν ασταμάτητα και γι αυτό δικαιούνται και αυτά λίγες μέρες διακοπές. Μετά τα μέσα του Αυγούστου ξεκινήσαμε να προετοιμάζουμε τα μελίσσια για τις φθινοπωρινές ανθοφορίες.

Το καλοκαίρι μας πρόφτασε στους πρόποδες του Ξηροβουνίου και τα άνθη των φυτών έπεσαν μετατρέποντας της περιοχή σε μια έρημο για τις μέλισσες. Έπρεπε να μετακινηθούμε πιο ορεινά για να ξαναβρούμε την άνοιξη.

Έτσι ξεκινήσαμε για τα Όρη του Βάλτου στην Αιτωλοακαρνανία σε μια περιοχή που αυτήν την εποχή κυριαρχούν οι καστανιές, οι βελανιδιές και το περδικάκι. Εδώ η εξαιρετικής ποιότητας γύρη της καστανιάς θα βοηθήσει τα μελίσσια να αναπτυχθούν και να αποθηκεύσουν προμήθειες που θα χρειαστούν στην περίπτωση που αργότερα, τον Αύγουστο, αποφασίσουμε να πάμε στο πεύκο.

Η βελανιδιά από τα μέσα Ιούνη, ξεκινά την παραγωγή μελιτώματος από τα φύλα και το μέλι που παράγεται είναι ανοιχτόχρωμο, ρευστό και έχει απαλό άρωμα και γεύση. Αργότερα, με τις μεγάλες ζέστες του Ιούλη, αρχίζει να στάζει το βελανίδι. Το μελίτωμα αυτό είναι σκούρο σκοτεινό, σχεδόν μαύρο και αρκετά παχύρρευστο.

Καμιά φορά καθώς προχωράει η μελιτοφορία και παρουσιάζονται συνθήκες ξηρασίας το μελίτωμα σκληραίνει και οι μέλισσες δυσκολεύονται στη συλλογή. Σε αυτές τις περιπτώσεις μια βροχή το ξεπλένει και ξαναξεκινά η μελιτοέκκριση από την αρχή.

Στήσαμε το μελισσοκομείο σε υψόμετρο 600 μέτρων, σε μια παρθένα περιοχή που καλύπτεται κυρίως από βελανιδιές. Το τοπίο εδώ είναι ασύγκριτα όμορφο. Η διαδρομή ανάμεσα στα χωριά του ορεινού Βάλτου είναι μια από τις ωραιότερες διαδρομές στην ορεινή Αιτωλοακαρνανία. Όποιος επιχειρήσει να την κάνει θα πρέπει να θυμηθεί να έχει γεμάτο ρεζερβουάρ, καθώς τα πρατήρια βενζίνης είναι μάλλον δυσεύρετα εδώ.

Αφού καθαρίσαμε από τα χόρτα την περιοχή που θα στήνονταν το μελισσοκομείο, περιμέναμε να σουρουπώσει και μεταφέραμε τις κυψέλες. Η νύχτα είχε φεγγάρι και αυτό μας βοήθησε αρκετά, αλλά η ζέστη μας κούρασε και αργήσαμε. Η ώρα είχε φτάσει 3:00 όταν ξεφορτώναμε τις τελευταίες κυψέλες και ένας δυνατός καυτός άνεμος άρχισε να κουνάει τα δέντρα. Πρωτόγνωρη αίσθηση.

Την επόμενη ημέρα συναρμολογήσαμε την ποτίστρα, ώστε να μην αναγκάζουμε τις μέλισσες να ψάχνουν μακριά για νερό. Ύστερα τις αφήσαμε στην ησυχία τους, να προσαρμοστούν και να προσανατολιστούν στο νέο τους περιβάλλον.

Έπειτα από μία πολύ “περίεργη” άνοιξη και έχοντας κάνει ήδη τρεις μετακινήσεις σε διάφορες ανθοφορίες από τον Φεβρουάριο, καταφέραμε επιτέλους στις αρχές του καλοκαιριού να τρυγήσουμε το ανθόμελο.

Έχοντας φύγει “άπραγοι” από την ανθοφορία της πορτοκαλιάς και τον κάμπο της Άρτας, μετακινηθήκαμε λίγο βορειότερα στις ανθισμένες πλαγιές του Ξηροβουνίου, που ορθώνεται
ανάμεσα στους ποταμούς Λούρο και Άραχθο, στη νότια Πίνδο. Ελπίζαμε ότι εκεί οι μέλισσες θα συλλέξουν το νέκταρ που τους στέρησε η βροχή τις προηγούμενες ημέρες. Το Ξηροβούνι είναι μια περιοχή, όπου στο μεταίχμιο άνοιξης και καλοκαιριού, κυριαρχεί η ασφάκα, το παλιούρι, το σπάρτο, η βρούβα, το αγριοράδικο, τα αγριοτρίφυλλα και ο αγριόβικος.

Ενώ ο καιρός δεν μας βοήθησε και πάλι καταφέραμε να πραγματοποιήσουμε ένα μικρό τρύγο από αυτήν την πανδαισία αγριολούλουδων και αγριοβοτάνων που φύονται στην περιοχή. Μαζί με το μέλι συλλέξαμε και γύρη, την οποία διαθέτουμε νωπή, αλλά και ακατέργαστη πρόπολη από διάφορα φυτά που εκκρίνουν ρητίνες.

Το μέλι ανθέων έχει ανοικτό χρώμα και το άρωμά του είναι ανθώδες και φρουτώδες με απαλή γεύση. Είναι λεπτόρευστο και βοηθά στην καλή λειτουργία της πέψης, δίνει ενέργεια και αντοχή και ρυθμίζει την εντερική λειτουργία.

Μάθε για το μέλι σου
Το μέλι αυτό όμως έχει και μια άλλη ιδιαιτερότητα. Διατίθεται για πρώτη φορά με ετικέτα η οποία φέρει barcode το οποίο σκανάρετε με το κινητό σας (ή μπαίνετε στη σελίδα μας και αναγράφετε τον κωδικό του μελιού) και βλέπετε αναλυτικά: από ποιο μέρος, ποια περίοδο αλλά και τι δυσκολίες αντιμετωπίσαμε για να το συλλέξουμε. Με φωτογραφίες σημειώσεις απ’ το μελισσοκομικό μας ημερολόγιο κτλ.

Μπορείτε να παραγγείλετε το μέλι ανθέων από τους πρόποδες της Πίνδου στα τηλέφωνα 26810 35121 & 161. Μετά τον τρύγο μετακινηθήκαμε σε μεγαλύτερο υψόμετρο για τις μελιτώδεις εκκρίσεις της βελανιδιάς.

Στεκόμουν στο περιβόλι, κοιτάζοντας τα δέντρα και συνειδητοποίησα ότι δεν είχα ξανακοιτάξει βροχή με τόση απογοήτευση. Ήταν η τρίτη συνεχόμενη ημέρα που έβρεχε και αυτό σήμαινε ότι η πορτοκαλιά θα σταματούσε τη νεκταροέκκριση. Οι μέλισσες δεν είχαν προλάβει να σφραγίσουν τα μέλια (και εμείς να τρυγήσουμε) και κάθε ώρα που περνούσε, όντας κλεισμένες μέσα, τα έτρωγαν.

Δεν είχαμε χρόνο για απολογισμούς και μοιρολατρίες, έπρεπε να μετακινηθούμε προς αναζήτηση τροφής. Ο ολάνθιστος κάμπος σε λίγες ημέρες θα μετατρέπονταν σε μια άγονη γη και οι γεωργοί μετά την ανθοφορία των εσπεριδοειδών ξεκινούν τους ψεκασμούς με τα δηλητήρια. Αν δεν μετακινηθούμε άμεσα… θα πεθάνουμε. Με το χρόνο κυριολεκτικά να μετράει αντίστροφα έπρεπε να ζυγίσουμε τις επιλογές μας και κάθε μια είχε και ένα μεγάλο ρίσκο.

Το πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαΐου τα χιόνια σκέπαζαν ακόμα τα ορεινά και οι θερμοκρασίες το βράδυ έπεφταν κάτω από τους 8° C. Οι μέλισσες θα δυσκολεύονταν πολύ να κρατήσουν ζεστά τα μικρά τους. Δεν είχε έρθει ακόμα η ώρα γα το έλατο. Υπήρχε η επιλογή να μεταφέρουμε τα μελίσσια στα ακτινίδια που δίνουν πολύ γύρη, ώστε να συλλέξουν προμήθειες αρκετές για μεταφερθούν αργότερα στα έλατα, όπου θα τους ήταν πολύτιμη. Αλλά αυτό θα σήμαινε ότι θα χάναμε τον ανοιξιάτικο τρύγο, καθώς τα ακτινίδια δεν δίνουν νέκταρ. Και είχαμε μια κρυφή ελπίδα να μεταφέρουμε τις μέλισσες σε μια περιοχή όπου θα συμπληρώσουν τα μέλια που δεν μπόρεσαν λόγω της βροχής στην πορτοκαλιά. Έτσι ξεκινήσαμε για το όρος Ξηροβούνι.

Αφήνοντας πίσω το ανελέητο πράσινο του κάμπου της Άρτας και ανηφορίζοντας στους πρόποδες της Πίνδου, στα σύνορα των νομών Άρτας – Ιωαννίνων, ανάμεσα στους ποταμούς Λούρο και Άραχθο συναντάς τις ανθισμένες πλαγιές του Ξηροβουνίου, οι οποίες εκ πρώτης όψεως μοιάζουν με τη γη της επαγγελίας. Εδώ θα δεις όλες τις αποχρώσεις του κίτρινου· ασφάκα, παλιούρι, σπάρτο, βρούβα, ταραξάκο αλλά και μικρές διάσπαρτες μοβ πινελιές από αγριόβικο. Ένας παράδεισος, που όμως δεν μπορείς να τον αγγίξεις…

Κάθε φυτό, για το δικό του λόγο, παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα που κάνει τη συλλογή πολύ δύσκολη. Η ασφάκα που είναι η βάση του καμβά και απλώνεται σαν χαλί είναι ένα φυτό αμφισβητούμενης μελισσοκομικής αξίας, διότι έχει μακρύ κάλυκα και οι μέλισσες δυσκολεύονται να πάρουν το νέκταρ. Το παλιούρι απ’ την άλλη είναι εξαιρετικά αναξιόπιστο καθώς είναι πολύ ευαίσθητο στις καιρικές συνθήκες. Η παραμικρή βροχή ξεπλένει το νέκταρ απ’ τα άνθη του και ο αέρας τα στεγνώνει. Πάνε έξι χρόνια απ’ την τελευταία φορά που οι μέλισσες κατάφεραν να το εκμεταλλευτούν. Οι βρούβες βρίσκονταν προς το τέλος τους και ο αγριόβικος προσελκύει κυρίως άγριες μέλισσες.

Τουλάχιστον εδώ τα μελίσσια θα βρίσκουν την τροφή μόνα τους και δεν θα κινδυνεύουν απ’ τα φυτοφάρμακα των καλλιεργειών. Θα βρουν λίγο χρόνο να ανασυνταχθούν και να οργανώσουν το χάος που επικρατεί πάντα στις κηρήθρες μετά την πορτοκαλιά. Αλλά και χρόνο ώστε να γονιμοποιηθούν οι νέες βασίλισσες καθώς είχαμε απροσδόκητα πολλές αντικαταστάσεις φέτος.

Ελπίζω να εκτιμήσουν το γεγονός ότι η θέα είναι εκπληκτική από εδώ. Εγώ βρήκα την ευκαιρία να τραβήξω με το χέρι το άνθος της ασφάκας και να γευτώ αυτή την υπέροχη σταγόνα που βρίσκεται στην άκρη του. Όπως κάναμε παιδιά, τότε που ο χρόνος κυλούσε πιο αργά.

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=X6ymVaq3Fqk]

Η απροσδόκητη καλοκαιρία του Φεβρουαρίου παραπλάνησε τα άνθη αλλά και εμάς που μεταφερθήκαμε στα ορεινά νωρίς για το ρείκι. Ο Μάρτιος όμως αποδείχτηκε σκληρός. Οι πολλές και συνεχόμενες βροχές αλλά και η μεγάλη πτώση της θερμοκρασίας τη νύχτα, δεν άφησε τα μελίσσια να αναπτυχθούν. Όταν λοιπόν είδαμε τα πρώτα μπουμπούκια της πορτοκαλιάς, στον κάμπο, δεν το σκεφτήκαμε ιδιαίτερα. Φορτώσαμε τα μελίσσια και κατεβήκαμε.

Εκεί τα πράγματα ήταν σαφώς καλύτερα. Μαζί με τον Απρίλη επέστρεψε και η καλοκαιρία και τα μελίσσια άρχισαν επιτέλους να δουλεύουν εντατικά. Στον κάμπο η λαψάνα ήταν στο φόρτε της, τροφοδοτώντας τις μέλισσες με πολύ γύρη, απαραίτητη για την διατροφή του γόνου. Η πορτοκαλιά έδειχνε να είναι σε καλύτερη κατάσταση από την περσινή χρονιά που είχε ταλαιπωρηθεί από τους παγετούς.

Και πράγματι όταν άνοιξε τα άνθη της απλώνονταν σαν νυφικό πέπλο, το δε βουητό των μελισσών γίνονταν αντιληπτό από μακριά. Οι μέλισσες εργάζονταν εντατικά. Μέσα στην κυψέλη η πρόοδος ήταν εμφανής. Οι κηρήθρες χτίζονταν η μία μετά την άλλη. Ξεκίνησε η συλλογή γύρης, η οποία είχε μπλοκάρει αρκετά μελίσσια και όλα πήγαιναν ρολόι. Το μέλι εισέρχονταν στην κυψέλη, αργά μεν αλλά σταθερά και κάποια μελίσσια ξεκίνησαν τις τυπικές ανοιξιάτικες τάσεις σμηνουργίας.

Ο καιρός ήταν καθ’ όλη την περίοδο αυτή απροσδόκητα καλός, αν και λίγο παραπάνω ζεστός για την εποχή. Η σχετική υγρασία όμως ήταν ασυνήθιστα χαμηλή για την περιοχή και αυτό δεν ήταν καλός οιωνός. Όμως αργά αλλά σταθερά όλα έβαιναν καλώς και έτσι δεν δίναμε σημασία. Μέχρι που όλα ανατράπηκαν. Το βράδυ της 20ης Απριλίου δυνατοί άνεμοι σαρώνουν όλο τον κάμπο της Άρτας. Τις επόμενες τρεις ημέρες ο καιρός χαλάει, ξεκινούν καταιγίδες οι οποίες προκαλούν ζημιές στα άνθη και αναγκάζουν τις μέλισσες να κλειστούν στις κυψέλες τους.

Και τι κάνουν οι μέλισσες όταν είναι κλεισμένες μέσα για μεγάλα διαστήματα; Τρώνε… Έτσι το μέλι έκανε φτερά και κάθε ώρα που περνάει, με το άνθος της πορτοκαλιάς να φθίνει και να μην αρκεί για να συντηρήσει μεγάλους πληθυσμούς, όλο και λιγοστεύει. Και ενώ έχουν συμβεί όλα αυτά, ίσως γιατί δεν θέλαμε να δεχτούμε την ήττα μας, τρέφαμε μια κρυφή ελπίδα ότι ίσως η βροχή βοηθήσει στη νεκταροέκκριση παρά το ότι η ανθοφορία είχε μειωθεί αισθητά. Δεν θέλαμε να δεχτούμε ούτε τα μηνύματα που μας έστελναν οι μέλισσες, οι οποίες ανέστειλαν τις όποιες τάσεις για σμηνουργία, δείγμα του ότι δεν υπάρχει πλέον αφθονία τροφής.

Έχοντας κάνει κάποιους μελισσοκομικούς χειρισμούς με σκοπό να επιτύχουμε την μέγιστη παραγωγή μελιού στην πορτοκαλιά, μπλοκάροντας την βασίλισσα και περιορίζοντας την εισροή γύρης και με τις πληροφορίες για τον άστατο καιρό της επόμενης εβδομάδας, δεν έχουμε μεγάλες προσδοκίες για την αμέσως επόμενη ανθοφορία που είναι αυτή του παλιουριού. Το παλιούρι έχει να αποδώσει 6 χρόνια. Είναι ένα φυτό που δίνει μεν εξαιρετικό μέλι αλλά είναι εντελώς αναξιόπιστο, καθώς ένα ψιλόβροχο αρκεί για να ξεπλύνει το νέκταρ του.

Επιβάλλεται όμως να μεταφερθούμε και να βοηθήσουμε τα μελίσσια να ανασυνταχθούν με στόχο κάποια απ’ τις καλοκαιρινές ανθοφορίες. Οι μέλισσες σίγουρα θα τα καταφέρουν, θέλουν απλά λίγο χρόνο. Όσο για εμάς… Falling As Flowers Do – Dying A Glorious Death

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=Kvgl86cCibA&w=640&h=360]

Με τον Μάρτη να αποδεικνύεται “γδάρτης”, τα μελίσσια δεν κατάφεραν να δουλέψουν ικανοποιητικά στο ρείκι στους πρόποδες των Ορέων του Βάλτου στη νότια Πίνδο και έτσι βλέποντας την πορτοκαλιά έτοιμη να ανοίξει, τα φορτώσαμε και κατεβήκαμε στον κάμπο.

Στον κάμπο της Άρτας η κατάσταση ήταν σαφώς καλύτερη. Τα μπουμπούκια ήταν έτοιμα να ανοίξουν και οι μέλισσες έφερναν εντατικά γύρη και σε καλύτερες ποσότητες απ’ τα ορεινά. Τουλάχιστον καταλαγιάσαμε τις τάσεις σμηνουργίας που πιθανόν να εμφάνιζαν κάποια μελίσσια αν παρέμεναν μετά το ξεχειμώνιασμα για όλο το διάστημα στον κάμπο.

Με την γύρη να εισέρχεται εντατικά, βάλαμε και τις πρώτες γυρεοπαγίδες της χρονιάς ώστε να ξεκινήσει η συλλογή. Τα περισσότερα μελίσσια ανέβασαν όροφο και χτίζουν εντατικά. Όταν άνοιξε το άνθος έτσι και στεκόσουν κάτω από τα δέντρα άκουγες ένα δυνατό βουητό. Ήταν οι μέλισσες που εργάζονταν πυρετωδώς, πολλές φορές μέχρι να σουρουπώσει.

Από την πορτοκαλιά προκύπτει ένα πολύ αρωματικό και ανοιχτόχρωμο μέλι γεμάτο από την γεύση των εσπεριδοειδών, το οποίο κρυσταλλώνει γρήγορα (1-3 μήνες). Φημίζεται για την αγχολυτική και καταπραϋντική του δράση. Είναι πλούσιο σε εσπερίνη, μία ιδιαίτερα αντιοξειδωτική ουσία, πολύ θρεπτικό και ιδιαίτερα πλούσιο σε ιχνοστοιχεία ενώ διαθέτει ιδιαίτερα καλά οργανοληπτικά συστατικά. Ελπίζουμε να το τρυγήσουμε σε λίγες ημέρες…

Για τους μελισσοκόμους η περίοδος του χειμώνα είναι πολύ βαρετή. Οι μέλισσες ξεχειμωνιάζουν και έτσι καθόμαστε στην αποθήκη επιδιορθώνοντας τον εξοπλισμό, περιμένοντας να έρθει η άνοιξη. Στους πρόποδες της Πίνδου, από το τέλος Φεβρουαρίου, ανθίζει το ανοιξιάτικο ρείκι. Ένα φυτό πολύ χρήσιμο για τις μέλισσες, μιας και τις αναπτύσσει νωρίς. Αποφασίσαμε λοιπόν να διερευνήσουμε την περιοχή και να δούμε σε τι στάδιο βρίσκεται το άνθος του, ώστε να μεταφέρουμε τα μελίσσια έγκαιρα.

Βόρεια του νομού Αιτωλοακαρνανίας, στους πρόποδες των Ορέων του Βάλτου και υψόμετρο 400-500 μέτρων συναντήσαμε πολλά ρείκια τα οποία είχαν πετάξει μπουμπούκι και ήταν έτοιμα να ανοίξουν από μέρα σε μέρα. Το ανοιξιάτικο ρείκι φύεται στις ίδιες περιοχές με το φθινοπωρινό, έχει όμως λευκό άνθος και είναι πολύ μεγαλύτερο σε μέγεθος (φτάνει μέχρι και τα 3 μέτρα). Αφού ψάξαμε για την τοποθεσία που θα στήσουμε το μελισσοκομείο, επιλέξαμε για τη μεταφορά τα δυνατότερα μελίσσια.

Το βράδυ, αφού φορτώσαμε τα μελίσσια, κατά τη μεταφορά πέσαμε σε δύο μπλόκα αγροτών, αλλά τελικά τα καταφέραμε. Η νύχτα είχε σύννεφα και η απουσία του φεγγαριού σε συνδυασμό με την ομίχλη που δημιουργούσε η υψηλή υγρασία μας δυσκόλεψε στην τοποθέτηση. Όλα όμως, όπως διαπιστώσαμε την επόμενη ημέρα πήγαν καλά. Μόλις οι μέλισσες αντιλήφθηκαν ότι βρίσκονται σε νέο περιβάλλον, άρχισαν να στροβιλίζονται γύρω απ’ τις κυψέλες ώστε να απομνημονεύσουν τις νέες τους θέσεις, προκαλώντας έναν μικρό χαμό…

Λίγες ώρες αργότερα όμως παρατηρήσαμε μέλισσες με γύρη που σημαίνει ότι οι ανιχνεύτριες εντόπισαν τα άνθη και έδωσαν τις θέσεις τους. Καθώς θα προσαρμόζονται τις επόμενες ημέρες οι μέλισσες στο νέο τους περιβάλλον θα αυξάνουν συνεχώς το βεληνεκές συλλογής. Το ανοιξιάτικο ρείκι δίνει εξαιρετικής ποιότητας γύρη η οποία βοηθάει πάρα πολύ στην καλή ανάπτυξη των μελισσιών. Το καλό είναι ότι δεν επηρεάζεται από βροχές, μιας και το άνθος του είναι καμπανοειδές, σαν της κουμαριάς, είναι όμως αρκετά ευαίσθητο στην πτώση της θερμοκρασίας.

Ο τρύγος στο ανοιξιάτικο ρείκι είναι σπάνιος γιατί ανθίζει πολύ νωρίς και τα μελίσσια δεν προλαβαίνουν να είναι έτοιμα τότε, καμιά φορά όμως γίνεται κι αυτό και το μέλι το οποίο παράγεται μοιάζει αρκετά με του φθινοπωρινού ρεικιού. Έχει απλώς λίγο πιο απαλό άρωμα. Κατά τα άλλα είναι κι αυτό κεχριμπαρί προς το κοκκινωπό και κρυσταλλώνει πολύ γρήγορα.

Δίπλα στο μελισσοκομείο εντοπίσαμε και άλλα φυτά ανθισμένα όπως το ορνιθόγαλο αλλά και η άγρια πρίμουλα της φωτογραφίας, για την οποία όμως οι μέλισσες δεν έδειχναν ενδιαφέρον.  Τα αδύναμα μελίσσια έμειναν πίσω στον κάμπο όπου αναπτύσσονται σιγά σιγά και ελπίζουμε να έχουμε έτοιμα στην πορτοκαλιά.

Το φθινόπωρο μεταφέρουμε τα μελίσσια μας στα ορεινά της Πίνδου, στο όρος Ξηροβούνι και σε υψόμετρο 600-800 μέτρα. Σε μια περιοχή που συμπεριλαμβάνεται στο Δίκτυο NATURA 2000, συλλέγουμε μέλι ερείκης και κουμαριάς. Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να δείτε το μελισσοκομείο αλλά και το περιβάλλον στο οποίο συλλέγεται το μέλι.