Νέα έρευνα διαπιστώνει στα αγριογούρουνα ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας, τα οποία προκύπτουν από δοκιμές πυρηνικών που διενεργήθηκαν πολύ πριν από το δυστύχημα του Τσερνόμπιλ.

 

Παρότι η χλωρίδα και η πανίδα της Κεντρικής Ευρώπης είναι γνωστό πως ακόμη φέρει ίχνη ραδιενέργειας εξαιτίας της καταστροφής στο Τσερνόμπιλ το 1986, μια νέα έρευνα στα αγριογούρουνα των βαυαρικών δασών παρέχει απροσδόκητα ευρήματα για το ποσοστό ραδιενέργειας στον κυτταρικό ιστό τους. 

Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα στην επιστημονική επιθεώρηση Environmental Science & Technology, εμφανίζει στα αγριογούρουνα ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας, τα οποία σύμφωνα με τους ερευνητές προκύπτουν από τις δοκιμές πυρηνικών που διενεργήθηκαν πολύ πριν από το δυστύχημα του Τσερνόμπιλ. 

Επιπλέον, η έρευνα απαντά στο ερώτημα που εδώ και καιρό προκαλεί σύγχυση και προβληματισμό σε επιστήμονες και κυνηγούς: Γιατί η ραδιενέργεια είναι υπαρκτή και υψηλή στα αγριογούρουνα, τη στιγμή που τα περισσότερα είδη άγριας ζωής εμφανίζονται «καθαρά» γενιές μετά το δυστύχημα; 

Καθώς η ραδιενέργεια από το δυστύχημα του Τσερνόμπιλ μόλυνε τεράστιες ζώνες της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας, της Ρωσίας και της Κεντρικής Ευρώπης, οι αρμόδιες Αρχές διενεργούσαν τακτικά ελέγχους σε φυτά και ζώα των πληγεισών περιοχών ώστε να διασφαλίζεται πως είναι ασφαλή για ανθρώπινη κατανάλωση. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Μάρτιν Στάινερ από το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Γραφείο Προστασίας από την Ακτινοβολία (που δεν συμμετείχε στη μελέτη), ήταν γνωστό στην επιστημονική κοινότητα πως υπήρχε σημαντική ραδιενέργεια στην περιοχή από τα μέσα του 20ού αιώνα λόγω των δοκιμών πυρηνικών όπλων στο περιβάλλον. 

Στη νέα έρευνα γίνεται χρήση μίας μεθόδου που περιλαμβάνει αναλογία δύο ισοτόπων καισίου, για να αναλύσει τα κουφάρια αγριόχοιρων που θανατώθηκαν από κυνηγούς σε όλη τη Βαυαρία από το 2019 έως το 2021. Η σχετικά νέα μέθοδος ανάλυσης επέτρεψε στους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα τους λόγους για τα υψηλότερα επίπεδα ραδιενέργειας στα αγριογούρουνα της Κεντρικής Ευρώπης. 

Ραδιενέργεια στα αγριογούρουνα

Στη Βαυαρία, τα αγριογούρουνα σε συγκεκριμένες περιοχές πρέπει να ελέγχονται για ραδιενέργεια. Σύμφωνα με τις οδηγίες των γερμανικών υγειονομικών Αρχών, η κατανάλωση αυτού του κρέατος επιτρέπεται όταν τα επίπεδα ακτινοβολίας είναι κάτω των 600 μπεκερέλ ανά κιλό. Ωστόσο, κάποια από τα αγριογούρουνα που ελέγχθηκαν στην έρευνα έφεραν υψηλότερα επίπεδα ραδιενέργειας, από 370-15.000 Bq/κιλό κρέατος. 

Και δεδομένου του ότι οι πυρηνικοί αντιδραστήρες και τα πυρηνικά όπλα αφήνουν ελαφρώς διαφορετικό αποτύπωμα μόλυνσης, οι ερευνητές διαπίστωσαν πως η μεγάλη ποσότητα ραδιενέργειας που ανιχνεύθηκε στα αγριογούρουνα της συγκεκριμένης έρευνας προερχόταν από πυρηνικές δοκιμές που έγιναν τις δεκαετίες 1950-1960. 

Συνολικά, οι πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου έχουν πραγματοποιήσει πάνω από 500 δοκιμές στην ατμόσφαιρα, προτού τις μεταφέρουν στο υπέδαφος, σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τη διασπορά ραδιενέργειας. Τα ευρήματα της νέας έρευνας δείχνουν ότι οι επιφανειακές εκρήξεις εξακολουθούν να έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον παρά τις δεκαετίες που μεσολάβησαν. 

«Το γεγονός πως η ραδιενέργεια από αυτές τις πυρηνικές δοκιμές είναι ακόμη παρούσα, ακόμη και μετά το Τσερνόμπιλ, είναι κάτι αξιοσημείωτο», σχολιάζει ο Μίκαελ Φίντερλε, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ – που επίσης δεν συμμετείχε στην έρευνα. 

Η λύση του «μυστηρίου»

Ως προς το άλλο «μυστήριο», το γιατί δηλαδή τα αγριογούρουνα της νότιας Γερμανίας φέρουν περισσότερη ραδιενέργεια σε σχέση με άλλα ζώα, ο Γκέοργκ Σταϊνχόιζερ, επικεφαλής της μελέτης, δίνει τη λύση: Μανιτάρια. Σύμφωνα με τον καθηγητή, τα αγριογούρουνα σκάβουν, βρίσκουν και τρώνε έναν μύκητα (elaphomyces ή τρούφα ελαφιού) που άλλα ζώα αγνοούν πώς και πού υπάρχει. 

Παρότι πολλά από τα βρώσιμα φυτά των δασών δεν θεωρούνται πια μολυσμένα από ραδιενεργή ακτινοβολία, οι τρούφες, που μεγαλώνουν κάποια εκατοστά κάτω από την επιφάνεια του χώματος, αποθηκεύουν τη ραδιενέργεια. 

Αναλόγως της σύνθεσης του έδαφος και του βάθους στο οποίο βρίσκονται οι τρούφες, οι μύκητες μπορούν να εκτεθούν σε νερό που περιέχει ραδιενέργεια δεκαετιών τόσο από τις πυρηνικές δοκιμές όσο και από την καταστροφή του Τσερνόμπιλ, γεγονός που τους καθιστά ιδιαίτερα πλούσια πηγή ραδιενέργειας.

Όπως σημειώνει ο Στάινερ, ανεξαρτήτως πηγής, η ραδιενέργεια σε υψηλά επίπεδα παραμένει επικίνδυνη για τους ανθρώπους. 

«Όσον αφορά την έκθεση των ανθρώπων στην ακτινοβολία, δεν έχει σημασία αν το καίσιο προέρχεται από τις παλαιότερες πυρηνικές δοκιμές ή την καταστροφή του Τσερνόμπιλ», εξηγεί ο ίδιος, συμπληρώνοντας πως «αυτό που έχει σημασία είναι η συνολική πρόσληψη καισίου-137 που προσλαμβάνει ένας άνθρωπος απλώς τρώγοντας κάτι από το δάσος».

 

Πηγές:

New York Times : Europe’s Boars Still Hold Radioactivity. What Surprised Scientists Is Why.

Disproportionately High Contributions of 60 Year Old Weapons-137Cs Explain the Persistence of Radioactive Contamination in Bavarian Wild Boars

Καθημερινή : Γιατί τα αγριογούρουνα είναι ακόμη «ραδιενεργά», ενώ άλλα ζώα όχι;

«Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, καθιστά δυνατή τη ζωή στη Γη», λέει ο σπουδαίος αστρονόμος και αστροφυσικός, Καρλ Σαγκάν, στην ομιλία του στο Κογκρέσο των ΗΠΑ το 1985. «Χωρίς αυτό, η θερμοκρασία θα ήταν περίπου 30 βαθμούς Κελσίου χαμηλότερη και οι ωκεανοί θα ήταν συμπαγείς. Επομένως το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι απαραίτητο για τη ζωή. Όμως σήμερα ρίχνουμε τεράστιες ποσότητες CO2 και άλλων αερίων στην ατμόσφαιρα, επηρεάζοντας τη σύσταση της ατμόσφαιρας με σχεδόν καμία ανησυχία για τις συνέπειες».

Όπως είχαμε γράψει και παλαιότερα πράσινο μέλι είχε αναφερθεί το 2007 στις Φιλιππίνες όταν μέλισσες μάζευαν χλωροφύλλη από πράσινα φύκια, το 2012 στη Γαλλία από χρωστικές ουσίες που συνέλεγαν μέλισσες κοντά στο εργοστάσιο παραγωγής καραμελών m&m, αλλά και πριν μερικά χρόνια στη Νάουσα όταν μέλισσες συνέλεξαν χυμό από τους τραυματισμένους καρπούς της ακτινιδιάς.

Πράσινο μέλι παράγεται όμως και από το φυτό Μαλούσα (Staehelina uniflosculosa) στον Όλυμπο και μάλιστα από το άνθος. Το φυτό είναι γνωστό επίσης και ως Σταεχελίνα η μονανθής και είναι ένας μικρός θάμνος, πολύφυλλος με πολλούς λεπτούς βλαστούς και χνουδωτά φαιοπράσινα φύλλα.

Χαρακτηριστικό φυτό της ορεινής ζώνης του Ολύμπου από τα 400-1500 μ., σύμφωνα με τον Arne Strid και το βιβλίο του “Wild Flowers of Mount Olympus”. Η ανθοφορία του ξεκινά στα μέσα Ιουλίου και διαρκεί μέχρι και τον Οκτώβριο.

Θεωρείται ένα από τα πιο διαδεδομένα και χαρακτηριστικά φυτά των ανώτερων δασωμένων ζωνών του Ολύμπου, πιθανόν πιο κοινή εκεί, παρά οπουδήποτε αλλού και συχνά κυρίαρχη σε δάση μαύρης πεύκης, αλλά και σε βραχώδεις θέσεις μέσα σε δάση ελάτης. Σύμφωνα με τον καθηγητή του τμήματος Μελισσοκομίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ανδρέα Θρασυβούλου από το φυτό αυτό μπορεί να παραχθεί μέλι με πράσινο χρώμα.

Πηγές: Αγριλούλουδα της Ελλάδας, Wild flowers of Mount Olympus / Arne Strid, Ανδρέας Θρασυβούλου

Το Εργαστήριο Μελισσοκομίας και Σηροτροφίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πραγματοποίησε μια έρευνα για τη βιολογική δράση των Ελληνικών μελιών και της Ελληνικής πρόπολης.

Στα πλαίσια αυτής της εργασίας, της οποίας ηγήθηκαν οι Τανανάκη Χ., Δήμου Μ., Θρασυβούλου Α., συλλέχθηκε μεγάλος αριθμός δειγμάτων ελληνικών μελιών και έπειτα από την αποτίμηση των μικροσκοπικών και φυσικοχημικών χαρακτηριστικών επιλέχθηκαν 48 δείγματα αμιγών κατηγοριών μελιού: πευκόμελο, πορτοκαλιάς, βελανιδιάς, ελάτης, βαμβακιού, ερείκης, καστανιάς, θυμαριού και παλιουριού. Στη συλλογή αυτή προστέθηκαν και 6 δείγματα Manuka που κυκλοφορούν στην Ευρωπαϊκή αγορά.

Σε όλα τα δείγματα πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες αναλύσεις: αντιοξειδοτική δράση (μέθοδος FRAP), ολικές φαινόλες (μέθοδος Folin-Ciocalteu), χρώμα (χρωματικές παράμετροι L*, a*, b*), αγωγιμότητα (αγωγιμομετρικά) και πλήρης γυρεοσκοπική ανάλυση (μέθοδος Louveaux).

Όπως φαίνεται κι απ’ τα διαγράμματα διαπιστώθηκε ότι το μέλι με την υψηλότερη αντιοξειδωτική δράση ήταν αυτό που παράχθηκε από μελιτώματα βελανιδιάς. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι η αντιοξειδωτική δράση του μελιού βελανιδιάς βρέθηκε τρεις φορές μεγαλύτερη απ’ αυτή του θυμαρίσιου μελιού και εννέα φορές απ’ αυτή του μελιού πορτοκαλιάς, που είναι ιδιαίτερα αγαπητά στους καταναλωτές λόγω του ευχάριστου αρώματος τους.

Αντίστοιχα ήταν τα πράγματα και στις ολικές φαινόλες με υψηλότερο να είναι το περιεχόμενο για το μέλι βελανιδιάς. Αρνητική συσχέτιση βρέθηκε μεταξύ της χρωματικής παραμέτρου L* και των μελετώμενων βιολογικών δράσεων, γεγονός που συνεπάγεται ότι τα σκουρόχρωμα μέλια έχουν υψηλότερη αντιοξειδωτική δράση και φαινολικό περιεχόμενο. Θετική ήταν η συσχέτιση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας και των βιολογικών δράσεων με τα μέλια με την υψηλότερη αγωγιμότητα να παρουσιάζουν και πιο έντονη δράση.

Όλη η έρευνα αναλυτικά παρουσιάστηκε στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επαγγελματικής Μελισσοκομίας που έλαβε χώρα στην Αλεξανδρούπολη.

Δυστυχώς ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων αρνείται να πιστέψει στην ύπαρξη μιας ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Κάποιοι μάλιστα ισχυρίζονται ότι δεν υφίσταται καν κλιματική αλλαγή, κάποιοι άλλοι αποδέχονται ότι υπάρχει αλλά δεν δέχονται ότι οφείλεται στον άνθρωπο γιατί το κλίμα πάντα άλλαζε, άλλοι ότι όλα αυτά είναι υπερβολές, των κυβερνήσεων, των πολυεθνικών, των ακτιβιστών, ενώ κάποιοι άλλοι ότι ήταν επινόηση της Θάτσερ…

Αρνητές της κλιματικής αλλαγής.

Όταν όμως ακόμα και ο διευθυντής της ΕΜΥ και ένας από τους πιο γνωστούς Έλληνες μετεωρολόγους, ο Θοδωρής Κολυδάς, συνυπογράφει την ψευδοεπιστημονική διακήρυξη «Η Κλιματική Κρίση δεν υπάρχει» και υποστηρίζει ότι όλα αυτά είναι υπερβολές, ότι γίνονται για λόγους μάρκετινγκ, ότι υπάρχει μια δαιμονοποίηση του άνθρακα, ότι το κλίμα πάντα άλλαζε και ότι “εντάξει με βάση τους στεγνούς αριθμούς, μπορεί όντως να φαίνεται ότι έχουμε κάποια δέκατα του βαθμού διαφορά στη θερμοκρασία μας σε σχέση 1950 αλλά“… Τότε τα πράγματα είναι κωμικοτραγικά.

Και γίνονται ακόμα πιο γραφικά με το Σωτήρη Καμενόπουλο, κάτοχο διδακτορικού από τη Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης, ο οποίος σε άρθρο του στη Huffington Post ισχυρίζεται ότι η αλλαγή υφίσταται μεν αλλά δεν είναι ανθρωπογενής. Στο εν λόγω άρθρο αναφέρει ότι αλλαγές στο κλίμα πάντα συνέβαιναν και μάλιστα ένα τέτοιο ακραίο καιρικό φαινόμενο περιγράφεται στην Παλαιά Διαθήκη… επιχείρημα που ασφαλώς στερείται σοβαρότητας, ενώ σε άλλο σημείο του άρθρου θέτει το επιχείρημα ότι ο Φεβρουάριος του 2019 ήταν ο πιο κρύος Φεβρουάριος των τελευταίων 132 ετών, αποδεικνύοντας ουσιαστικά ότι δε γνωρίζει καν τη διαφορά μεταξύ “καιρού” και “κλίματος” ¹⁹.

Παράλληλα ο καθηγητής Αντώνης Φώσκολος, επίσης από τη Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης (η συγκεκριμένη Σχολή έχει άμεσο συμφέρον να υποστηρίζει ότι η χρήση ορυκτών καυσίμων δεν αποτελεί παράγοντα αποσταθεροποίησης του κλίματος, καθώς ασχολείται με εντοπισμό, εξόρυξη, παραγωγή και αξιοποίηση ορυκτών), το πήγε ακόμα παραπέρα ισχυριζόμενος ότι “η κλιματική αλλαγή είναι ένα πελώριο παραμύθι, εφεύρεση της Θάτσερ προκειμένου να εξοντώσει το πανίσχυρο συνδικάτο των ανθρακωρύχων“²⁰. Και ότι “τα αυτοκίνητα δε μολύνουν την ατμόσφαιρα” και πως “το λιώσιμο των πάγων είναι παραμύθι“. Αργότερα πάντως φαίνεται να αποδέχτηκε τελικά ότι υφίσταται κλιματική αλλαγή, αλλά την απέδωσε στη δραστηριότητα του Ήλιου επικαλούμενος μάλιστα τη NASA η οποία όπως θα δούμε παρακάτω τον διαψεύδει κατηγορηματικά²¹. Φυσικά αυτές οι απόψεις στερούνται κάθε σοβαρότητας και δεν έχουν καμία επιστημονική βάση. Παρακάτω θα αναλύσουμε γιατί.

 

Βρισκόμαστε όντως αυτή τη στιγμή μπροστά σε μια παγκόσμια κλιματική αλλαγή; Είναι αυτή η αλλαγή ανθρωπογενής;

Το κλίμα της Γης άλλαζε προτού εμφανιστεί ο άνθρωπος και θα αλλάζει ανεξάρτητα από την ύπαρξη του. Στην ιστορία του πλανήτη έχουν συμβεί μικρές αλλά και ραγδαίες αλλαγές που οδήγησαν σε μαζικούς αφανισμούς ειδών. Είναι απαραίτητο πριν ξεκινήσουμε να κάνουμε μια συνοπτική αναδρομή στην ιστορία του πλανήτη και κάποιων σημαντικών μεταβολών.

 

Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία και η ηλιακή ακτινοβολία από το 1880. Όπως αποδεικνύεται από το γράφημα η τρέχουσα υπερθέρμανση του πλανήτη δε μπορεί να αποδοθεί στις ηλιακές κηλίδες όπως ισχυρίζονται οι Κολυδάς και Φώσκολος. Πηγή: NASA

 

Μια σύντομη ιστορία του πλανήτη.

Η Γη έχει ηλικία 4,6 δισεκατομμύρια έτη. Κατά τα πρώτα 400 με 600 εκατομμύρια χρόνια το περιβάλλον ήταν ιδιαίτερα αφιλόξενο. Με τη σταδιακή μείωση της θερμοκρασίας του πλανήτη, σχηματίστηκαν οι πρώτοι ωκεανοί από συμπύκνωση των υδρατμών της ατμόσφαιρας. Ωστόσο η θερμοκρασία του νερού ήταν ακόμα πολύ υψηλή (80-90°C). Η ατμόσφαιρα περιείχε ελάχιστο οξυγόνο (λιγότερο από 0,001%) σε σύγκριση με το 21% που υπάρχει σήμερα, ενώ αντίστοιχα το διοξείδιο του άνθρακα ήταν 5%, πολύ πάνω από το σημερινό 0,036%, προκαλώντας έτσι ένα τεράστιας κλίμακας φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Η ζωή εμφανίστηκε στη Γη πριν από περίπου 3,7 δισεκατομμύρια έτη στη θάλασσα. Οι πρώτοι οργανισμοί ήταν αναγκαστικά αναερόβιοι, προσαρμοσμένοι στην έλλειψη οξυγόνου. Αργότερα εμφανίστηκαν τα κυανοβακτήρια οι πρώτοι οργανισμοί που παρήγαγαν οξυγόνο ως παραπροϊόν κατά τη φωτοσύνθεση, συμβάλλοντας σταδιακά ώστε να σπάσει το φράγμα του 0,1% στην συγκέντρωση του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα πριν από 2,2 δισεκατομμύρια έτη. Με τη δημιουργία της αερόβιας φωτοσύνθεσης η ζωή έπαψε να περιορίζεται τοπικά γύρω από θερμές πηγές και για πρώτη φορά στην ιστορία παγκοσμιοποιήθηκε. Ωστόσο ακόμα μόνο μέσα στη θάλασσα.

Η πρώτη μορφή ζωής που βγαίνει από το νερό είναι τα φυτά πριν από μόλις 450 εκατομμύρια χρόνια. Ο αποικισμός δεν ήταν εύκολος αλλά το άγονο για 4 δισεκατομμύρια έτη σεληνιακό τοπίο της Γης δίνει τη θέση του σε έναν πράσινο κόσμο. Η ρύθμιση οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα είναι πλέον αποκλειστική ευθύνη των χερσαίων φυτών, που αυξάνουν το μεν οξυγόνο στα επικίνδυνα επίπεδα του 25-30% και μειώνουν το διοξείδιο του άνθρακα στο 0,05% κατά τη Λιθανθρακοφόρο περίοδο⁹, των μεγάλων δασών. Οι υψηλές συγκεντρώσεις οξυγόνου προκαλούσαν αυτόματες πυρκαγιές, οι οποίες κατέστρεψαν σημαντικό μέρος της βλάστησης, οδηγώντας τελικά σε μια ισορροπία, σταθεροποιώντας το οξυγόνο σε τιμές κοντά στο 20-22% κατά τα τελευταία 170 εκατομμύρια χρόνια.

Η τεράστια ηφαιστειακή δραστηριότητα που συνόδευσε τη δημιουργία της Παγγαίας πριν από 250 εκατομμύρια χρόνια εξαπλασίασε τη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα μέσα σε μόλις 10.000 χρόνια, οδηγώντας στην πλέον εκτεταμένη μαζική εξαφάνιση ειδών. Αντίστοιχα η πτώση αστεροειδούς στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου, πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, όταν και εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι, αύξησε το διοξείδιο του άνθρακα στο 20%. Τα τελευταία εκατομμύρια χρόνια, για τα οποία υπάρχει σχετική βεβαιότητα, το CO₂ βρίσκεται σε δυναμική ισορροπία, κυμαινόμενο από 0,018% κατά τις μακροχρόνιες παγετώδεις περιόδους, σε 0,028% κατά τις σύντομες μεσοπαγετώδεις. Σε αυτές τις συνθήκες διαμορφώθηκε η ζωή και η εξέλιξη όπως την ξέρουμε, αλλά και οι ανθρώπινες κοινωνίες.

Αλλαγές είχαμε όμως και κατά τα τελευταία μερικά χιλιάδες χρόνια. Η Νεώτερη Δρυάδα, αυτό το ψυχρό συμβάν που έπληξε το Βόρειο Ημισφαίριο πριν από 13.000-11.000 χρόνια, κατέβασε τη μέση θερμοκρασία κατά τουλάχιστον 5 βαθμούς^10,11. Μικρότερα σε ένταση επεισόδια, όπως αυτά που παρεμβλήθηκαν πριν από 8.000-6.000 χρόνια, διάρκειας μόλις λίγων εκατοντάδων ετών, ήταν επίσης ψυχρά και ξηρά. Ακόμα πιο πρόσφατα μεταξύ 1550-1850 μ.Χ., η Ευρώπη δοκιμάστηκε από τη Μικρή Παγετώδη Περίοδο¹⁵, όταν η μέση θερμοκρασία έπεσε κατά 1 βαθμό, με σημαντικές συνέπειες στην παραγωγή σιτηρών.

Όλες αυτές οι αλλαγές ήταν αποτέλεσμα απειροελάχιστων διαταράξεων στην ηλιακή δραστηριότητα, αλλαγών στην απόσταση Γης – Ηλίου, ηφαιστειακών εκρήξεων, πτώσης μετεωριτών, αλλά και μεταβολών στη γωνία της τροχιάς της Γης με τον άξονα περιστροφής της. Η κλιματική αλλαγή που βιώνουμε σήμερα όμως δεν οφείλεται σε κανέναν απ’ αυτούς τους παράγοντες.

 

Η αύξηση των εκπομπών CO₂ από το 1880 έως σήμερα ανά χρήση.
Πηγή: Global Carbon Project

 

Η κλιματική αλλαγή που βιώνουμε σήμερα ξεκίνησε πριν από 250 χρόνια και οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα.

Η ισορροπία άρχισε να διαταράσσεται σταδιακά από τη βιομηχανική επανάσταση, πριν από περίπου 250 χρόνια, όταν ουσιαστικά ο άνθρωπος επανέφερε στην ατμόσφαιρα με τη μορφή θερμοκηπιακών αερίων, τον καθηλωμένο εδώ και εκατομμύρια χρόνια στο υπέδαφος άνθρακα (κάρβουνο, πετρέλαιο κτλ), διαταράσσοντας την ισορροπία της συγκέντρωσης του CO₂ στην ατμόσφαιρα⁴. Οι σημερινές συγκεντρώσεις του CO₂ αγγίζουν πλέον το 0,040%. Την ανώτερη τιμή εδώ και εκατομμύρια χρόνια³! Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι η αύξηση αυτή θεωρείται ταχύτερη από εκείνη που προκλήθηκε από τα ηφαίστεια κατά τη δημιουργία της Παγγαίας και ότι τότε οι κλιματικές αλλαγές οδήγησαν στην εξαφάνιση του 90% των ζωικών ειδών¹³. Τι επίδραση είχε αυτό στη θερμοκρασία; Από το 1850 η μέση θερμοκρασία της Γης έχει αυξηθεί κατά 1,1°C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή και μάλιστα τα δύο τρίτα αυτής της ανόδου έχουν συντελεστεί μετά το 1980! Δηλαδή με ολοένα επιταχυνόμενο ρυθμό^5,6,16.

 

Τα τελευταία 8 χρόνια ήταν τα θερμότερα που έχουν καταγραφεί ποτέ.
Πηγή: Copernicus.

 

Πόσο σημαντική είναι η ατμόσφαιρα και πόσο επηρεάζουν οι αλλαγές στη σύστασή της;

Η ατμόσφαιρα βοηθάει τον πλανήτη να διατηρήσει τη θερμοκρασία του, παγιδεύοντας την εσωτερική του θερμότητα. Χωρίς τα αέρια του θερμοκηπίου, η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης θα ήταν περίπου -18 Κελσίου⁷. Δεν είναι όμως όλα τα αέρια εξίσου αποτελεσματικά. Το άζωτο και το οξυγόνο για παράδειγμα δε συμβάλουν σημαντικά στη θερμομόνωση, παρότι αποτελούν το 99% της ατμόσφαιρας κατ’ όγκο. Αντίθετα το νερό (H₂O, με τη μορφή υδρατμών), το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂), το μεθάνιο (CH₄) και το όζον (O₃) είναι αυτά που κάνουν τη διαφορά. Τα ονομάζουμε αέρια του θερμοκηπίου και πολύ σπάνια θα ξεπεράσουν το 1% (όγκο ενός λίτρου ανά κυβικό μέτρο). Από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά τα CO₂ και CH₄ παρουσιάζουν σαφείς τάσεις αύξησης, τα αίτια της οποίας είναι χωρίς καμία αμφιβολία ανθρωπογενή^1,17. Μάλιστα αυτό που φαίνεται περισσότερο επικίνδυνο είναι το CO₂.

Η Γη είχε πάντα στην ατμόσφαιρα της CO₂. Πριν την εμφάνιση της ζωής η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε CO₂ ήταν 50 φορές μεγαλύτερη απ’ τη σημερινή². Εκείνη την εποχή η θερμοκρασία ήταν πολύ υψηλότερη παρότι η τάση για υπερθέρμανση αντισταθμιζόταν εν μέρει απ’ τη μικρότερη λαμπρότητα (70% της σημερινής) του νεαρότερου τότε ήλιου⁸. Η εμφάνιση και η εξέλιξη της ζωής πρόσθεσε έναν νέο γεωχημικό κύκλο του άνθρακα αλλάζοντας σταδιακά το κλίμα. Τα φυτά καθηλώνουν τον άνθρακα μέσω της φωτοσύνθεσης και τα ζώα καταναλώνοντας τα φυτά τον αποδίδουν και πάλι στην ατμόσφαιρα μέσω της αναπνοής τους. Με τη πάροδο του γεωλογικού χρόνου η ισορροπία κλίνει προς την καθήλωση του άνθρακα στη βιομάζα. Ταυτόχρονα η συνεχώς μειούμενη συχνότητα ηφαιστειακών εκρήξεων συνεισφέρει στη μείωση των συγκεντρώσεων διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα¹⁴.

 

Η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας από το 1850, από πέντε διαφορετικές πηγές¹².

 

Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία Copernicus τα τελευταία 8 χρόνια ήταν τα πιο ζεστά από το 1850 ²⁴. Το 2022 oι ωκεανοί του πλανήτη ήταν πιο θερμοί που έχουν καταγραφεί ποτέ, ενώ οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα έφθασαν κατά μέσο όρο τα 0,0417% ²⁴ το υψηλότερο επίπεδο εδώ και πάνω από δύο εκατομμύρια χρόνια σύμφωνα με το C3S ²⁴.

Το αν υφίσταται λοιπόν ή όχι κλιματική αλλαγή και αν αυτή είναι ανθρωπογενής δεν είναι θέμα προς διαπραγμάτευση. Ο William R. L. Anderegg δημσίευσε μια μελέτη το 2010, στην οποία ανέλυσε 1372 έρευνες σχετικά με την επιστήμη του κλίματος και βρήκε ότι το 97% συμφωνούσε με το γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή υφίσταται και έχει ανθρωπογενή αίτια. Αντίστοιχο συμπέρασμα έβγαλε και ο John Cook το 2013, ο οποίος εξέτασε 11.944 μελέτες καταλήγοντας στο ίδιο ποσοστό 97%. Όλα τα δεδομένα επανεξετάστηκαν το 2016 καταλήγοντας για μια ακόμα φορά στο ίδιο αποτέλεσμα¹⁸. Για τα δεδομένα της επιστημονικής κοινότητας τα ποσοστά αυτά είναι τεράστια. Υπάρχει δηλαδή καθολική ομοφωνία.

 

Τι θα συμβεί στο άμεσο μέλλον;

Η μέση θερμοκρασία του πλανήτη είναι 15°C. Αν δε ληφθεί κανένα απολύτως μέτρο και με τους τρέχοντες ρυθμούς εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, η αύξηση της θερμοκρασίας ενδεχομένως να φτάσει τους 8°C έως το 2100¹⁴, ενώ με τους συμφωνημένους περιορισμούς εκπομπών που έθεσε η Διακυβερνητική Επιτροπή για την αλλαγή του κλίματος, τα κλιματικά μοντέλα προβλέπουν αύξηση έως και 5°C μέχρι το τέλος του αιώνα²². Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι τέτοιες επιφανειακές θερμοκρασίες δεν έχουν υπάρξει στον πλανήτη εδώ και πολλά εκατομμύρια χρόνια και ότι η εξέλιξη των σημερινών οργανισμών συντελέστηκε σε θερμοκρασίες χαμηλότερες των 15°C.

 

 

Καπιταλισμός και οικολογική κρίση. Σκίτσο του Κάρλος Λατούφ.

 

Το άρθρο αυτό σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως καταστροφολογικό. Δεν είναι ο σκοπός του να τρομάξει. Από την κλιματική αλλαγή δεν κινδυνεύει ούτε ο πλανήτης, ο οποίος έχει επανέλθει από πολύ μεγαλύτερες καταστροφές και κατά πάσα πιθανότητα ούτε ο άνθρωπος ως είδος. Αυτό που κινδυνεύει είναι η ανθρωπότητα, δηλαδή οι κοινωνίες όπως τις έχουμε διαμορφώσει. Ο πολιτισμός, η τεχνολογία και κυρίως το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό σύστημα. Αυτό θα καταρρεύσει.

 

Καπιταλισμός και οικολογική κρίση.

Σήμερα το 11% της χέρσου είναι καλλιεργούμενες εκτάσεις και το 26% βοσκότοποι. Δηλαδή το 37% χρησιμοποιείται για να θρέψει και να ντύσει ένα και μόνο είδος^14,23. Για τις υπόλοιπες ανθρώπινες χρήσεις, αστικές, βιομηχανικές κτλ αφιερώνεται το 31% ²³. Έτσι για τη λεγόμενη άγρια ζωή απομένει μόλις το 32%, παρότι ούτε αυτό μπορεί να θεωρηθεί εντελώς αδιατάραχτο. Η κλιματική κρίση που βιώνουμε λοιπόν, είναι υπαρκτή, είναι ανθρωπογενής και οφείλεται σε ένα σύστημα που σκοπό έχει την κυριαρχία πάνω στη φύση. Ένα σύστημα που αντιμετωπίζει τη βιόσφαιρα ως κάτι δίχως εγγενή αξία, ως έναν πόρο που πρέπει να αξιοποιηθεί από το κεφάλαιο, που βλέπει το περιβάλλον ως αντικείμενο της αγοραίας κερδοσκοπίας. Ένα οικονομικό σύστημα που θεωρεί ότι ο ανταγωνισμός είναι η μηχανή της κοινωνικής προόδου και βασίζει την ύπαρξη του στη ατέρμονη και με κάθε κόστος ανάπτυξη. Ένα σύστημα τελικά άπληστο, σε ένα πλανήτη με πεπερασμένους πόρους και εύθραυστες ισορροπίες.

Γι αυτό και η οικολογία σήμερα δε μπορεί να σταθεί ως μονοδιάστατο κίνημα, αγνοώντας τα ταξικά ζητήματα και χωρίς να αμφισβητεί τα θεμελιώδη αξιώματα του συστήματος της ελεύθερης αγοράς. Οικολογία και καπιταλισμός είναι έννοιες αντίθετες και κάθε προσπάθεια σταδιακής και εκ των έσω αναμόρφωσης του σημερινού συστήματος είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Οικολογική πολιτική δε μπορεί να σημαίνει βελτιωμένες μέθοδοι κυριαρχίας πάνω στο περιβάλλον. Η οικολογική δράση ή είναι επαναστατική δράση ή δεν είναι απολύτως τίποτα.

Είναι φυσικό λοιπόν το σύστημα αυτό που διψά ασυγκράτητα για κατανάλωση, να αντιλαμβάνεται κάθε είδους περιορισμό ως απειλή για την ύπαρξη του. Και φύσει τυχοδιωκτικό, από τη μία χρησιμοποιεί την κλιματική αλλαγή όπου μπορεί προς όφελός του, για παράδειγμα πουλώντας εναλλακτική πράσινη ανάπτυξη, αλλά και ως άλλοθι όπως είδαμε πρόσφατα, ώστε να αποφύγει αποζημιώσεις προς τους αγρότες που επλήγησαν από τον καιρό. Ταυτόχρονα όμως παραπληροφορεί, επιστρατεύει κάθε είδους ψευδοεπιστήμη και εκτρέφει μια στρατιά γραφικών και ηλίθιων αρνητών, που νομίζουν ότι αρνούμενοι την κλιματική αλλαγή αντιστέκονται στην ελίτ, ενώ ουσιαστικά, με το να μην πράττουν τίποτα εξυπηρετούν τα συμφέροντά της.

 

Στράτος Σαραντουλάκης
Μελισσοκόμος

 

 

Βιβλιογραφία

Φυσικά ΣΤ’ Δημοτικού

Η ζωή σήμερα, άλλοτε, αλλού και στο μέλλον – Η λογική των βιολογικών συστημάτων – Γιάννης Μανέτας, Διδάκτορας Βιολογικών Επιστημών Πανεπιστημίου Πατρών

Προς μια οικολογική κοινωνία – Μάρεϊ Μπούκτσιν

Οικολογία και επαναστατική σκέψη – Μ. Μπούκτσιν, Α. Ρόμπερτς

Ο ρόλος της εργασίας στην εξανθρώπιση του πιθήκου – Φρίντριχ Ένγκελς

Βιολογία ΙΙ Μηχανισμοί της εξέλιξης, Εξελικτική ιστορία της βιολογικής ποικιλότητας – Campell & Reece

Ο κύκλος που κλείνει – Μπάρι Κόμονερ

Κοσμικές καταστροφές – Chapman & Morrison 1992

Expanding frontiers in deep subsurface microbiology Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology – JP Amend · 2005

 

Παραπομπές

¹ Climate Change: Atmospheric Carbon Dioxide

² A Graphical History of Atmospheric CO2 Levels Over Time

³ A 40-million-year history of atmospheric CO₂

⁴ Global Greenhouse Gas Emissions Data

⁵ The Physical Science Basis

⁶ NASA: Combined land-surface air and sea-surface water temperature anomalies

⁷ NASA: Greenhouse Gases: Refining the Role of Carbon Dioxide

⁸ The faint young Sun problem – Feulner, Georg (2012)

⁹ Rainforest collapse triggered Pennsylvanian tetrapod diversification in Euramerica – Sahney, S.; Benton, M.J. & Falcon-Lang, H.J. (2010)

¹⁰ Younger Dryas: A data to model comparison to constrain the strength of the overturning circulation

¹¹ Greenland temperature response to climate forcing during the last deglaciation

¹² Τα δεδομένα μέσης θερμοκρασίας σε παγκόσμια κλίμακα από τη NASA, τη NOAA, το Berkeley Earth και τα μετεωρολογικά γραφεία του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιαπωνίας, τα οποία δείχνουν την επιστημονική συναίνεση σχετικά με την πρόοδο και την έκταση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

¹³ Palaeos: Life Through Deep Time > The Permian Period

¹⁴ FAO: Land use in agriculture by the numbers

¹⁵ Little Ice Age – Report of Committee on Glaciers, April 1939 (Matthes, François E.)

¹⁶ NASA: Global land and ocean temperature anomalies 1880-2021

¹⁷ NASA: Comparison of atmospheric samples contained in ice cores and more recent direct measurements, provides evidence that atmospheric CO₂ has increased since the Industrial Revolution.

¹⁸ Expert credibility in climate change – William R. L. Anderegg & Quantifying the consensus on anthropogenic global warming in the scientific literature – John Cook & Consensus on consensus: a synthesis of consensus estimates on human-caused global warming

¹⁹ Οι ψευδοεπιστημονικές απόψεις των αρνητών της κλιματικής αλλαγής – Ελληνικά Hoaxes

²⁰ Η Θάτσερ ΔΕΝ κατασκεύασε τη κλιματική αλλαγή το 1978 – Ελληνικά Hoaxes

²¹ Η σύγχρονη κλιματική αλλαγή δεν οφείλεται στον ήλιο – Ελληνικά Hoaxes

²² Climate Change: Global Temperature Projections

²³ Η ζωή σήμερα, άλλοτε, αλλού και στο μέλλον – Η λογική των βιολογικών συστημάτων – Γιάννης Μανέτας

²⁴ 2022 saw record temperatures in Europe and across the world – Copernicus Climate Change Service

 

 

Αυτός ο κηφήνας έχει υποστεί μια γενετική μετάλλαξη, αποτέλεσμα ενδογαμίας, η οποία του έδωσε αυτά τα κίτρινα μάτια. Δεν είναι λειτουργικά. Στην ουσία είναι τυφλός. Θα ζήσει μια φυσιολογική ζωή μέχρι να βγει από την κυψέλη για να ζευγαρώσει. Τότε η δυσλειτουργία των ματιών του θα τον προδώσει.

Οι κηφήνες, σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση, είναι εκπληκτικά όντα. Αν παρομοιάζαμε το μελίσσι με ένα φυτό τότε οι εργάτριες θα ήταν οι ρίζες του, τα φύλλα του, ο κορμός του. Η βασίλισσα ο ύπερος και ο κηφήνας οι στήμονες του άνθους. Ο κηφήνας προκύπτει από αρρενοτόκο παρθενογένεση, δηλαδή από αγονιμοποίητο ωάριο και γι αυτό φέρει μόνο το γονιδίωμα της μητέρας του. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει πατέρα, έχει όμως παππού, ενώ επίσης θα αποκτήσει αποκλειστικά κόρες.

Οι κηφήνες δεν διαθέτουν προβοσκίδα με αποτέλεσμα να μη μπορούν να συλλέξουν μέλι, αλλά ούτε και κεντρί και έτσι δε μπορούν να τσιμπήσουν. Δεδομένου ότι η φυσική επιλογή οδήγησε τις μέλισσες (apis mellifera) στο ζευγάρωμα έξω και μακριά από την κυψέλη, ώστε να αποφευχθούν οι αιμομιξίες (όλα τα μέλη μιας κυψέλης είναι παιδιά της βασίλισσας), οι κηφήνες εξελίχθηκαν να έχουν πολύ μεγαλύτερα μάτια και εξαιρετική όραση ώστε να εντοπίζουν βασίλισσες από μεγάλες αποστάσεις.

Τα αρσενικά από τα θηλυκά μέλη της κυψέλης παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές ως προς τα μορφολογικά τους χαρακτηριστικά. Όμως στις μέλισσες, όπως και σε άλλα έντομα, παρουσιάζονται κάποιες φορές άτομα με μορφολογικά χαρακτηριστικά και από τα δύο φύλα, ένα φαινόμενο που ονομάζεται γυνανδρομορφισμός. Δηλαδή άτομα με ιστούς εν μέρει κηφήνων και εν μέρει εργατριών. Στα γυνανδρόμορφα άτομα όμως ο συνδυασμός των χαρακτηριστικών των δύο φύλων δεν επεκτείνεται στον αναπαραγωγικό ιστό τους. Τα άτομα αυτά έχουν αμιγή αναπαραγωγικά όργανα του εκάστοτε φύλου και ως προς αυτό διαφέρουν από τα ερμαφρόδιτα άτομα.

Το πρόσωπο μιας μέλισσες (Megalopta amoena) της οποίας το μισό κεφάλι είναι θηλυκό και το μισό αρσενικό. Ένα φαινόμενο που ονομάζεται γυνανδρομορφισμός.

Οι επιστήμονες θεωρούν ότι τα κίτρινα μάτια στους κηφήνες (σε άλλες περιπτώσεις μπορούν να είναι και άσπρα) οφείλονται στο φαινόμενο του γυναδρομορφισμού. Οι κηφήνες προκύπτουν από παρθενογένεση, έτσι έχουν μόνο ένα χρωμόσωμα, με αποτέλεσμα όταν εμφανίζεται μια σπάνια γενετική μετάλλαξη να εκφράζεται πάντα. Έχουν παρατηρηθεί επίσης κηφήνες με πόδια εργάτριας, με ένα μάτι εργάτριας και ένα κηφήνα και άλλα περίεργα.

Στράτος Σαραντουλάκης
Μελισσοκόμος

 

 

Συχνά αποδίδεται στον Άλμπερτ Αϊνστάιν μια ρήση σύμφωνα με την οποία «Αν κάποτε οι μέλισσες αφανιστούν από προσώπου γης, δεν θα απομείνουν στον άνθρωπο παραπάνω από τέσσερα χρόνια ζωής». Μάλιστα αναπαράγεται τόσο πολύ τα τελευταία χρόνια μέσω διαδικτύου που την υιοθέτησαν μέχρι και Υφυπουργοί του ΥπΑΑΤ όπως μπορείτε να δείτε εδώ. Το είπε όντως ο Αϊνστάιν; Και κατά πόσο ισχύει;

Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο Αϊνστάιν έχει κάνει αυτή τη δήλωση για τις μέλισσες. Το όνομά του πιθανότατα συνδέθηκε με αυτές και τα καταστροφολογικά αυτά σενάρια, από το Καναδικό περιοδικό Canadian Bee Journal και συγκεκριμένα, όπως αναφέρουν τα Ελληνικά Hoaxes, στο φύλλο 49 (σελίδα 13) του έτους 1941 όπου ο συντάκτης αναφέρει ότι «…αν θυμάμαι καλά ήταν ο Αϊνστάιν ο οποίος είπε ότι αν εκλείψουν οι μέλισσες από τη γη θα προκληθεί «εγκεφαλικό επεισόδιο» καθώς τουλάχιστον εκατό χιλιάδες φυτά δεν θα καταφέρουν να επιβιώσουν».

Αργότερα το 1951, ο Αϊνστάιν απαντά σε μια επιστολή μαθητών οι οποίοι τον ρωτούν αν θα ήταν δυνατό να υπάρξουν έμβια όντα στη γη, χωρίς το φως του ήλιου, γράφοντας ότι «Χωρίς το φως του ήλιου: δεν θα υπήρχε σιτάρι, ούτε ψωμί, ούτε γρασίδι, ούτε βοοειδή, ούτε κρέας, ούτε γάλα , κι όλα θα πάγωναν. Δεν θα υπήρχε ζωή.» Και ενώ ούτε αυτός ούτε οι μαθητές αναφέρουν κάπου τις μέλισσες, αυτή η επιστολή σε συνδυασμό με τη δημοσίευση του Καναδικού περιοδικού προκαλεί σύγχυση συνδέοντας το όνομά του με τις μέλισσες.

Το 1966 το περιοδικό The Irish Beekeeper πηγαίνει τα πράγματα ακόμα παραπέρα αναφέροντας ότι Αϊνστάιν υπολόγισε και τον χρόνο που απομένει στην ανθρωπότητα μετά την εξαφάνιση των μελισσών «Ο καθηγητής Αϊνστάιν, ο γνωστός επιστήμονας, υπολόγισε ότι εάν εξαφανιστούν όλες οι μέλισσες από τη γη, τέσσερα χρόνια αργότερα, όλοι οι άνθρωποι θα εξαφανιστούν». Η Alice Calaprice συντάκτρια της συλλογής με τα αποφθέγματα του Αϊνστάιν (The Ultimate Quotable Einstein, 2010) ανέφερε ότι το ρητό δεν είναι πιθανότατα του Αϊνστάιν.

Ο Αϊνστάιν δεν το είπε. Τουλάχιστον όχι έτσι ακριβώς.

Ας δούμε όμως κατά πόσο ισχύει και αν έχει επιστημονική βάση η ρήση ανεξάρτητα από το ποιος την είπε. Η σημασία των μελισσών για το περιβάλλον αλλά και τον πολιτισμό μας είναι αδιαμφισβήτητη. Επικονιάζουν το 85% των καλλιεργούμενων φυτών και το 75% της αυτοφυούς βλάστησης. Η παραγωγή φρούτων, λαχανικών, καρπών, σπόρων εξαρτάται απόλυτα απ’ αυτές και μια πιθανή εξαφάνιση θα οδηγούσε σε κατάρρευση της παραγωγής.

Για να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της σημασίας τους αξίζει απλά να σημειωθεί ότι κάθε χρόνο το 70% όλων των μελισσιών των ΗΠΑ, δηλαδή 1,7 εκατομμύρια μελίσσια (!) μεταφέρονται στην Καλιφόρνια για να επικονιάσουν την αμυγδαλιά. Ο Μωρίς Μαίτερλινκ συγγραφέας του Η ζωή των μελισσών του 1901, έλεγε -προκλητικά- ότι ουσιαστικά οφείλουμε τον πολιτισμό μας στην μέλισσα.

Αν εξαφανιστούν λοιπόν οι μέλισσες δεν μας απομένουν παρά 4 χρόνια ζωής; Σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Γκόρα, Επίκουρο Καθηγητή Μελισσοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, αν οι μέλισσες εκλείψουν από τη γη, η ανθρωπότητα θα στραφεί στις ανεμόφιλες καλλιέργειες όπως το ρύζι, το σιτάρι και το καλαμπόκι που δεν χρειάζονται τα έντομα. Θα βιώσουμε μια μεγάλη επισιτιστική κρίση, η διατροφή μας θα γίνει μονότονη, φτωχότερη και κακής ποιότητας καθώς θα είναι κυρίως αμυλούχα όμως μην ξεχνάμε ότι οι μονοκαλλιέργειες όπως αυτή των δημητριακών έχουν μεγάλες αποδόσεις. Τα 4 χρόνια είναι πολύ μικρό διάστημα για να χαθεί η ανθρωπότητα.

Δε μπορούμε να πούμε με σιγουριά τι θα συμβεί αν χαθούν οι μέλισσες. Θα είναι μια τεράστια αλλαγή για το περιβάλλον και τον πολιτισμό μας. Πιθανότατα η ανθρωπότητα να επιβιώσει, παρά τις αντιξοότητες. Η σημασία των μελισσών είναι πολύ μεγάλη για τη ζωή όπως την ξέρουμε. Εξελίχθηκαν μαζί με τα ανθοφόρα φυτά πριν από 100εκ. χρόνια αλλάζοντας ριζικά τον πλανήτη, ο οποίος από τότε και έπειτα απέκτησε χρώματα, αρώματα και σχήματα. Μια πιθανή απώλειά τους θα σημάνει και το τέλος όλων αυτών. Οι μέλισσες και τα έντομα γενικότερα αντιμετωπίζουν πράγματι τον κίνδυνο της εξαφάνισης, όμως το να αποδίδουμε ακραία καταστροφολογικά σενάρια σε σημαίνοντα πρόσωπα δεν είναι η λύση για την ευαισθητοποίηση του κόσμου.

πηγές:
Ελληνικά Hoaxes
Γιατί χάνονται οι μέλισσες; (Podcast lifo)
Πρακτική μελισσοκομία – Ανδρέας Θρασυβούλου
Η ζωή σήμερα, άλλοτε, αλλού και στο μέλλον – Γιάννης Μανέτας

 

 

 

Η ερευνητική ομάδα του έργου ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ, Εμβληματική Δράση για την ανάδειξη του ελληνικού μελιού, τη μελισσοπροστασία, την πρακτική μελισσοκομία και τη μελισσοκομική χλωρίδα, δημιούργησε μια πολύ ενδιαφέρουσα βάση δεδομένων με εξαιρετικά χρήσιμες πληροφορίες για τα μελισσοκομικά φυτά και τα μελιτογόνα έντομα της Ελλάδας.

Κράταιγος (Crataegus monogyna Jacq.) και ο γυρεόκοκκος του.

Στην πλατφόρμα που ανέβηκε στο διαδίκτυο, τον σύνδεσμο της οποίας θα βρείτε παρακάτω, θα βρείτε λεπτομέρειες για κάθε φυτό ξεχωριστά, την κοινή του ονομασία, τη γεωγραφική εξάπλωση, την εποχή και διάρκεια άνθησης, την ανθική παροχή και άλλες χρήσιμες πληροφορίες.

Το εξαιρετικά ενδιαφέρον όμως για όσους έχουν ασχοληθεί έστω και ερασιτεχνικά με την μελισσογυρεολογία, είναι ότι εκτός από τις φωτογραφίες των φυτών στη βάση υπάρχουν η φωτογραφία του γυρεοκόκκου του εκάστοτε φυτού, όπως αυτή φαίνεται απ’ το μικροσκόπιο. Αντίστοιχα υπάρχουν πληροφορίες και για τα μελιτογόνα έντομα, δηλαδή έντομα που παράγουν μελιτώδεις εκκρίσεις ελκυστικές στις μέλισσες.

Ο εργάτης του πεύκου (Marchalina hellenica). Από αριστερά: Ακμαίο άρρεν, ακμαίο θήλυ και νύμφη 1ου σταδίου.

Στο έργο συνεργάστηκαν επιστήμονες από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τον ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Πανεπιστήμιο Πατρών και το Τεχνολογικό Ίδρυμα Κρήτης. Συντονίστρια του έργου ήταν η κα. X. Τανανάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Εργαστηρίου Μελισσοκομίας, ΑΠΘ.

Η Βάση για τα Μελισσοκομικά φυτά

Η Βάση για τα Μελιτογόνα έντομα

Την ώρα που μελέτες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών που δημοσιεύτηκαν μόλις την προηγούμενη εβδομάδα προειδοποιούν ότι απαιτείται άμεσα επείγουσα και συλλογική δράση, οι πετρελαϊκές εταιρείες αναφέρουν αστρονομικά κέρδη σύμφωνα με την Guardian.

Έπειτα από μια σειρά πολύ σοβαρών αναφορών ο διακεκριμένος Σουηδός επιστήμονας Γιόχαν Ρόκστρεμ δήλωσε ότι απαιτείται συλλογική δράση από όλα τα έθνη του κόσμου περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ώστε να αποφευχθεί η κλιματική κατάρρευση, όμως οι γεωπολιτικές εντάσεις βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο.

«Ο κόσμος πλησιάζει όλο και πιο κοντά σε μη αναστρέψιμες αλλαγές… ο χρόνος τελειώνει πραγματικά πολύ, πολύ γρήγορα» λέει. Οι εκπομπές πρέπει να μειωθούν περίπου στο μισό έως το 2030 για να επιτευχθεί ο διεθνώς συμφωνημένος στόχος του περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5°C, όμως νέες μελέτες δείχνουν ότι αυτό είναι πρακτικά ανεφάρμοστο πια. Αν ο στόχος ξεπεραστεί ακόμα και κατά μισή μονάδα , στους 2°C, ο πλανήτης ξεπερνά τις κόκκινες γραμμές που επιτρέπουν την επιβίωσή του.

Την περασμένη Πέμπτη, η Shell και η TotalEnergies διπλασίασαν τα τριμηνιαία κέρδη τους σε περίπου 10 δισ. δολάρια. Οι δύο πολυεθνικοί γίγαντες πετρελαίου και φυσικού αερίου απολαμβάνουν τα αυξημένα κέρδη τους καθώς η ζήτηση μετά την πανδημία αλλά και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αυξήθηκε. Όμως όλες οι εκθέσεις του ΟΗΕ διαπιστώνουν ότι είναι πρακτικά αδύνατος ο στόχος του 1,5°C, ότι η πρόοδος είναι «θλιβερά ανεπαρκής» και ότι ο μόνος τρόπος πλέον για να περιοριστούν οι εκπομπές άνθρακα είναι ένας «ταχύς μετασχηματισμός των κοινωνιών» με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει.

Η Μετεωρολογική Υπηρεσία του ΟΗΕ αναφέρει ότι οι εκπομπές των κυριότερων αερίων που συμβάλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, έφθασαν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα ρεκόρ το 2021, με μια ιδιαίτερα ανησυχητική αύξηση των εκπομπών μεθανίου. Απ’ την άλλη η έκθεση της Διεθνούς Οργάνωσης Ενέργειας ενώ αναφέρει ότι οι υψηλές τιμές ενέργειας ωθούν τα έθνη προς την καθαρή ενέργεια προειδοποιεί ότι πλέον αυτό δεν θα ήταν αρκετό για να αποφευχθούν σοβαρές κλιματικές επιπτώσεις.

Ο Γιόχαν Ρόκστρεμ διευθυντής του Ινστιτούτου Πότσνταμ για την Έρευνα των Κλιματικών Επιπτώσεων στη Γερμανία, έγινε γνωστός με την ερευνητική του εργασία για το πλαίσιο των πλανητικών ορίων, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2009. Σύμφωνα με αυτό η ανθρωπότητα έχει ξεπεράσει ήδη τα τέσσερα από τα εννέα όρια που διατηρούν τον πλανήτη μας φιλόξενο για ζωή.

«Η κατάσταση είναι ζοφερή», δήλωσε ο καθηγητής Σάιμον Λιούις από το Πανεπιστημιακό Κολέγιο Λονδίνου. «Η Shell είχε κέρδη 26 δισεκατομμυρίων λιρών φέτος, οι εκπομπές άνθρακα επανήλθαν στα προ πανδημίας επίπεδα, ενώ 53.000 άνθρωποι πέθαναν από ζέστη στην Ευρώπη το καλοκαίρι και οι πλημμύρες έχουν εκτοπίσει εκατομμύρια από τη Νιγηρία στο Πακιστάν».

Ο Ρόκστρεμ είναι απαισιόδοξος. Θεωρεί ότι η επερχόμενη σύνοδος κορυφής για την Κλιματική Αλλαγή δεν θα φέρει καμία πρόοδο. Χώρες όπως το Πακιστάν θα απαιτήσουν χρηματοδότηση για την ανοικοδόμηση μετά τις κλιματικές καταστροφές και οι πλούσιες χώρες που είναι και υπεύθυνες για τις υψηλές εκπομπές έχουν ήδη απορρίψει αυτό το σενάριο. «Το ρήγμα μεταξύ Βορρά και του Νότου βαθαίνει και αυτό ακριβώς δεν χρειαζόμαστε τώρα».

«Μερικοί υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι είναι αρκετά έξυπνοι να αναπτυχτούν ακόμα κι αν η Γη απομακρυνθεί από τη σταθερότητα της Ολόκαινου Περιόδου. Αλλά γιατί να πάρουμε αυτό το ρίσκο;»

πηγή: The Guardian

Μια Βρετανική έρευνα που δημοσιεύτηκε φέτος επιβεβαιώνει αυτό που έχουν επισημάνει αρκετοί μελισσοκόμοι ανά τον κόσμο την τελευταία δεκαετία. Τα φυτά ανθίζουν ένα μήνα νωρίτερα λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας, που οφείλεται στην κλιματική αλλαγή.

Μια μέλισσα πάνω σε μια ονοβρυχίδα, ένα αγριολούλουδο της οικογένειας των μπιζελιών.

Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ ανέλυσαν τις ανθοφορίες 406 ειδών και βρήκαν μια μετατόπιση 26 ημερών κατά μέσο όρο, νωρίτερα, σε σχέση με τη δεκαετία του 1980, η οποία οφείλεται στις υψηλότερες θερμοκρασίες της άνοιξης. Τα βότανα παρουσίασαν τη μεγαλύτερη μετατόπιση (32 ημέρες) σε σύγκριση με τους θάμνους και τα δέντρα, γεγονός που μπορεί να υποδηλώνει ότι επηρεάζονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή λόγω του μικρότερου χρόνου μεταξύ των γενεών τους.

Μια άλλη μελέτη Αμερικανών επιστημόνων του 2020, διαπίστωσε ότι η δραστηριότητα των μελισσών ήταν λιγότερο ευαίσθητη στις θερμοκρασιακές μεταβολές σε σχέση με τα φυτά. Αυτό έχει σοβαρό αντίκτυπο στο οικοσύστημα καθώς φυτά και επικονιαστές δεν συγχρονίζονται, ένα φαινόμενο γνωστό στην εξελικτική βιολογία ως «Χρονική Αναντιστοιχία».

Το φυτό Corydalis ambigua. Οι μέλισσες δεν συγχρονίζονται μαζί του πλέον.

Αυτό επιβεβαιώνει άλλα προηγούμενα ευρήματα όπως μια έρευνα σε ορεινές περιοχές της Ιαπωνίας σύμφωνα με την οποία το φυτό Corydalis ambigua, της οικογένειας της παπαρούνας, άνθιζε νωρίτερα μέσα στο έτος λόγω του ότι έλιωναν και τα χιόνια νωρίτερα, αλλά οι επικονιαστές του δεν είχαν κάνει παρόμοια προσαρμογή. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει λιγότερη επικονίαση και τελικά λιγότερους σπόρους.

Στη Βρετανία περίπου το ένα πέμπτο των καλλιεργειών γονιμοποιείται από έντομα, με αποτέλεσμα μια πρώιμη ανθοφορία να βλάπτει τις αποδόσεις. Αλλά και οι ίδιοι οι επικονιαστές κινδυνεύουν καθώς αυτό το φαινόμενο οδηγεί σε διατροφικό κενό. Το μεγαλύτερο πρόβλημα το έχουν τα έντομα που τρέφονται αποκλειστικά από ένα είδος φυτού, όπως για παράδειγμα η μέλισσα Melitta dimidiata η οποία συλλέγει γύρη αποκλειστικά από ένα αγριολούλουδο της οικογένειας των μπιζελιών, την ονοβρυχίδα.

Πάντως μακροπρόθεσμα σύνολα δεδομένων μπορούν να γίνουν ένα πολύτιμο εργαλείο για τον εντοπισμό αυτών των αναντιστοιχιών. Υπάρχουν επίσης συστήματα παρακολούθησης της επιστήμης των πολιτών όπως αυτά που συλλέγονται από την Εταιρεία Καταγραφής Μελισσών, Σφηκών και Μυρμηγκιών, η οποία έχει αρχεία από τον 19ο αιώνα που μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τις χρονικές αναντιστοιχίες.

Βιβλιογραφία

Plants in the UK flower a month earlier under recent warming
Rapid Changes in Flowering Time in British Plants
A 250-year index of first flowering dates and its response to temperature changes
Climate change and ecosystem services
Pollination services in the UK: How important are honeybees?
Climate change impacts on pollination
How does climate warming affect plant-pollinator interactions?
The potential impact of global warming on the efficacy of field margins sown for the conservation of bumble-bees
Bee phenology is predicted by climatic variation and functional traits
Early onset of spring increases the phenological mismatch between plants and pollinators
Using ecological and field survey data to establish a national list of the wild bee pollinators of crops