Το προσδόκιμο ζωής των μελισσών μειώνεται όταν αυτές εκτίθενται σε δύο ευρέως χρησιμοποιούμενα φυτοφάρμακα, σύμφωνα με νέα έρευνα του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Όρεγκον.

Σε μια μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLOS ONE, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου βρήκαν ότι οι επιδράσεις στις μέλισσες που εκτέθηκαν στα φυτοφάρμακα Transform και Sivanto ήταν ιδιαίτερα επιβλαβείς.

Σε συνδυασμό με άλλους στρεσογόνους παράγοντες όπως τα ακάρεα βαρρόα, τους ιούς και την κακή διατροφή, οι επιπτώσεις από αυτά τα φυτοφάρμακα μπορούν να κάνουν τις μέλισσες ανίκανες να εκτελέσουν τα καθήκοντά τους φυσιολογικά. Οι μέλισσες είναι ο σημαντικότερος επικονιαστής καλλιεργειών φρούτων, ξηρών καρπών και λαχανικών.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτή είναι η πρώτη μελέτη για τη διερεύνηση μη θανατηφόρων επιδράσεων, του sulfoxaflor, δραστικής ουσίας του Transform, αλλά και της φλουπυραδιφουρόνης η οποία είναι δραστική ουσία του Sivanto. Μη θανατηφόρες επιδράσεις θεωρούνται αυτές κατά τις οποίες οι μέλισσες δεν πεθαίνουν αμέσως, αλλά μειώνουν την διάρκεια ζωής τους.

Στην περίπτωση του Transform οι επιπτώσεις ήταν πολύ σοβαρές. Η πλειοψηφία των μελισσών που εκτέθηκαν στο Transform πέθανε εντός έξι ωρών από την έκθεσή τους, επιβεβαιώνοντας τη μεγάλη τοξικότητα του φυτοφαρμάκου στις μέλισσες, ειδικά μάλιστα όταν η χρήση του δεν γίνεται σύμφωνα με τις οδηγίες.

Τα δύο αυτά φυτοφάρμακα χρησιμοποιούνται σε καλλιέργειες για να αντιμετωπιστούν αφίδες, ακάρεα, λευκές μύγες αλλά και άλλα παράσιτα. Πολλές από αυτές τις καλλιέργειες προσελκύουν και μέλισσες, οι οποίες είναι απαραίτητες για την επικονίαση. Φυσικά υπάρχουν περιορισμοί στην χρήση τους, όπως για παράδειγμα το Transform δεν πρέπει να εφαρμόζεται κατά την ανθοφορία, αλλά ποιος ελέγχει πότε γίνεται χρήση;

Το Sivanto απ’ την άλλη δεν ήταν άμεσα θανατηφόρο, όμως μείωσε κι αυτό το προσδόκιμο ζωής, ενώ προκάλεσε έντονο στρες στις μέλισσες, αλλά και απόπτωση στους ιστούς της. Η απόπτωση είναι μια διεργασία κυτταρικού θανάτου, καταστροφική και μη αντιστρεπτή.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Ramesh Sagili η μείωση του χρόνου ζωής στις μέλισσες μπορεί να φτάσει τις 10 ημέρες. Σε φυσιολογικές συνθήκες οι μέλισσες της άνοιξης ζουν κατά μέσο όρο 6 εβδομάδες, οπότε μια μείωση αυτού του μεγέθους θεωρείται σημαντική.

πηγή: phys.org

Όταν οι μέλισσες βρίσκονται σε διαδικασία σμηνουργίας, ετοιμάζονται δηλαδή να εγκαταλείψουν την κυψέλη μαζί με την παλαιά βασίλισσα, οδεύοντας προς τη δημιουργία μιας καινούργιας αποικίας, επιλέγουν την οριστική θέση εγκατάστασης με μια δημοκρατική διαδικασία που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Στο νέο του βιβλίο «Honeybee Democracy» ο καθηγητής νευροβιολογίας και συμπεριφοράς, Thomas Seeley, περιγράφει την περίπλοκη διαδικασία λήψης αποφάσεων που χρησιμοποιούν οι μέλισσες (Apis mellifera) όταν παίρνουν το τεράστιο ρίσκο να εγκαταλείψουν την κυψέλη τους.

Το φαινόμενο της σμηνουργίας προκαλείται από συνδυασμό ερεθισμάτων. Ένας απ’ τους σημαντικότερους παράγοντες είναι ο υπερπληθυσμός την περίοδο της άνοιξης. Τότε περίπου το 60% των εργατριών μαζί με την παλαιά βασίλισσα εγκαταλείπει την κυψέλη, αφήνοντας πίσω βασιλικά κελιά απ’ όπου θα εκκολαφθεί μια νέα, διαιρώντας ουσιαστικά το σμήνος.

Το σμήνος που εγκαταλείπει την κυψέλη εγκαθίσταται προσωρινά συνήθως σε κάποιο κλαδί δέντρου κοντά στην αρχική του κυψέλη. Οι εργάτριες συγκεντρώνονται σε σφαιρική διάταξη καλύπτοντας τη βασίλισσα τους ώστε να την προστατέψουν. Είναι μια πολύ κρίσιμη περίοδος καθώς αν η βασίλισσα για κάποιο λόγο χαθεί, το σμήνος είναι καταδικασμένο σε αφανισμό.

Τις επόμενες ημέρες, αρκετές εκατοντάδες ανιχνεύτριες αναζητούν από 10 έως 20 υποψήφιες τοποθεσίες σε κουφάλες δέντρων, κοιλότητες βράχων ή άλλα μέρη που μπορούν να προσφέρουν προστασία απ’ τις καιρικές συνθήκες. Το σμήνος ενημερώνεται για κάθε μια απ’ αυτές τις τοποθεσίες μέσω ενός χορού που εκτελούν οι ανιχνεύτριες επιστρέφοντας.

Σύμφωνα με τον Seeley, η διάρκεια εκτέλεσης του χορού υποδηλώνει πόσο καλή είναι η τοποθεσία. Οι μέλισσες διαθέτουν την έμφυτη ικανότητα να μπορούν να κρίνουν πόσο καλές είναι οι υποψήφιες περιοχές εγκατάστασης. Έπειτα άλλες ανιχνεύτριες επιθεωρούν τις περιοχές αυτές και επιστρέφοντας εκτελούν και αυτές τον χορό. 

Όταν ο αριθμός των μελισσών που επισκέπτονται μια υποψήφια περιοχή ξεπεράσει ένα κρίσιμο στάδιο, τότε αυτή η περιοχή επιλέγεται ως η οριστική θέση εγκατάστασης της νέας αποικίας. Αυτό που έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον είναι ότι σύμφωνα με τον Seeley, αυτή η διαδικασία λήψης αποφάσεων των μελισσών, θυμίζει τον τρόπο που λειτουργούν οι νευρώνες στους εγκέφαλους πρωτευόντων όταν κι αυτοί καλούνται να πάρουν σημαντικές αποφάσεις.

Και στα σμήνη, όπως και στον εγκέφαλο, καμία μεμονωμένη μέλισσα ή νευρώνας δεν έχει μια γενική εικόνα της κατάστασης, αλλά πολλά ανεξάρτητα άτομα παρέχουν διαφορετικές πληροφορίες τις οποίες τελικά το σύνολο επεξεργάζεται ώστε να αποφασίσει. Παρόμοια συμπεριφορά παρουσιάζουν και τα μυρμήγκια.

Όλα αυτά μας δείχνουν ότι το μελίσσι είναι ένας υπερ-οργανισμός ευφυέστερος απ’ ό,τι τα μέλη που τον απαρτίζουν μεμονωμένα. Οι άνθρωποι έχουν να διδαχτούν πολλά απ’ τον τρόπο με τον οποίο οι μέλισσες λαμβάνουν τις αποφάσεις. Αρκεί να έχουν κι αυτοί κοινά συμφέροντα, όπως ένα σμήνος μελισσών.

πηγή: sciencedaily.com (προσαρμογή: Στράτος Σαραντουλάκης)

Οι μέλισσες στο τελευταίο άρθρο του ταρσού και στα τρία ζεύγη ποδιών τους διαθέτουν τον αδένα Arnhart. Όταν μία εργάτρια περπατά πάνω σε ένα άνθος, αφήνει μια ελαιώδη ουσία, μικρής πτητικότητας, η οποία είναι γνωστή ως «φερομόνη ίχνους».

Πλευρική όψη, σε μεγέθυνση, του τελευταίου μέρους (άρθρου), που ονομάζεται ταρσός του ποδιού μιας μέλισσας, όπου α) διακρίνεται ο αδένας Arnhart.

Αυτή η φερομόνη τις βοηθάει να προσανατολιστούν ενώ παράλληλα προσελκύει και άλλες μέλισσες, που θα περάσουν από εκεί κοντά. Οι μέλισσες προσελκύονται περισσότερο σ’ ένα άνθος όταν υπάρχουν σε αυτό επιπρόσθετες οι φερομόνες ίχνους.

Υπάρχει επίσης η άποψη ότι οι μέλισσες χρησιμοποιούν τη φερομόνη ίχνους για να μαρκάρουν φυτά στα οποία τελείωσε το νέκταρ, ώστε να μην δέχονται άλλες επισκέψεις*.

*Free, J.B. 1987. Pheromones of Social Bees.

Οι μέλισσες δεν μπορούν να διακρίνουν διαφορές ανάμεσα στα σχήματα της πρώτης σειράς, αλλά ούτε και ανάμεσα σε αυτά της δεύτερης. Μπορούν όμως να ξεχωρίσουν εύκολα ένα σχήμα της πρώτης σειράς από ένα της δεύτερης.

Η ερώτηση λοιπόν είναι η εξής: Στον επάνω όροφο αυτών των κυψελών έχει δημιουργηθεί μια δεύτερη είσοδος ώστε να διευκολύνονται οι μέλισσες και να γίνεται ταχύτερα η συλλογή. Πιστεύετε ότι οι μέλισσες είναι σε θέση να τις ξεχωρίσουν ή θα υπάρξει παραπλάνηση;

Δηλαδή μία μέλισσα που θα βγει για παράδειγμα από την στρογγυλή είσοδο, επιστρέφοντας κουρασμένη θα μπορέσει να βρει την κυψέλη της ή θα μπει στην 449 γιατί δεν την ξεχωρίζει απ’ την δική της; Οι μέλισσες που ξεγελιούνται οδηγούνται στον θάνατο καθώς τις σκοτώνουν, εκτός κι αν κατά την είσοδό τους κουβαλούν μέλι. Οπότε η παραπλάνηση είναι ένα σοβαρό πρόβλημα.

Η απάντηση λοιπόν είναι ότι η στρογγυλή είσοδος της 313 σε σχέση με τη μακρόστενη της 449 στα μάτια των μελισσών διαφέρει ελάχιστα. Η σανίδα πτήσης μπροστά στις εισόδους δεν κάνει καμία διαφορά στην αντίληψή τους παρότι αυτή στην 449 είναι εμφανώς μεγαλύτερη. Το μπλε όμως της 313 με το κίτρινο της 449 στις εισόδους των λευκών ορόφων, είναι καταλυτικό για την αποφυγή του ξεγελάσματος τους.

Αντίστοιχα στους κάτω ορόφους οι κυψέλες έχουν ακριβώς τις ίδιες εισόδους. Οι αριθμοί 313 και 449 είναι ακριβώς τα ίδια σχήματα για τις μέλισσες. Απλά μαύρες γραμμές. Το συμπαγές πράσινο της πρόσοψης του 313 με το γραμμικό του 449 είναι εξαιρετικά διαφορετικά για τα μάτια των μελισσών.

Αφεσμός ή σμηνουργία ονομάζεται η φυσική διαδικασία κατά την οποία ένα μέρος του πληθυσμού ενός μελισσιού εγκαταλείπει την κυψέλη οδεύοντας προς τη δημιουργία μιας καινούργιας αποικίας. Η στιγμή κατά την οποία σμηνουργεί το μελίσσι είναι ένα απ’ τα εντυπωσιακότερα φαινόμενα που μπορεί να δει κανείς στη φύση!

Η στιγμή της Σμηνουργίας

Το σμήνος σηκώνεται στον αέρα και στροβιλίζεται. Ο ουρανός σκοτεινιάζει ενώ ακούγεται ένα εκκωφαντικό βουητό. Σε πιάνει δέος. Τι είναι όμως αυτό που ωθεί τις μέλισσες να αφήσουν την ασφάλεια της κυψέλης, να παρατήσουν τον γόνο και να πετάξουν για το άγνωστο;

Η σμηνουργία είναι ένας φυσικός τρόπος πολλαπλασιασμού των μελισσιών και προκαλείται από συνδυασμό ερεθισμάτων. Το φαινόμενο παρατηρείται από τον Φεβρουάριο έως τον μήνα Ιούνιο με τις πιο έντονες τάσεις να εμφανίζονται τον Απρίλιο- Μάιο, όταν η φύση βρίσκεται σε πραγματικό οργασμό, με ταυτόχρονη άνθιση πολλών διαφορετικών φυτών και πλούσια εισροή γύρης. Ο κυριότερος παράγοντας είναι ο συνωστισμός, δηλαδή πολύς πληθυσμός μελισσών σε λίγο χώρο, αλλά και η υπερθέρμανση του εσωτερικού της κυψέλης. Φυσικά παίζει μεγάλο ρόλο και η κληρονομικότητα.

Επίσης οι φερομόνες που εκκρίνουν η βασίλισσες μεγάλης ηλικίας μπορεί να μην επαρκούν για να καλύψουν όλη την κυψέλη, με αποτέλεσμα το μελίσσι να εκδηλώνει τάσεις σμηνουργίας. Ένας άλλος λόγος είναι η απότομη αύξηση του πληθυσμού νεαρών μελισσών, οι οποίες σε κανονικές συνθήκες εργάζονται ως τροφοί και η ταυτόχρονη μείωση του ανοιχτού-νεαρού γόνου, που μπορεί να προκληθεί από μπλοκάρισμα της γέννας της βασίλισσας από μεγάλη ποσότητα γύρης ή νέκταρος και αφήνει ουσιαστικά τις νεαρές μέλισσες χωρίς εργασία, με αποτέλεσμα να μην έχουν που να διοχετεύσουν τον βασιλικό πολτό τους και έτσι να δημιουργούν βασιλικά κελιά απ’ τα οποία εκτρέφουν νέες βασίλισσες. Φυσικά για να εκδηλώσει ένα μελίσσι τάσεις σμηνουργίας θα πρέπει έξω στη φύση να υπάρχει πλούσια νεκταροέκκριση και αφθονία γύρης.

Πλαίσιο γόνου. Επάνω διακρίνεται εργατικός γόνος, στις άκρες της κηρήθρας κηφηνόγονος (εξέχει ελαφρώς) και κάτω δεξιά βασιλικά κελιά (μοιάζουν σαν φιστίκια)

Εφόσον ένα μελίσσι μπει σε διαδικασία σμηνουργίας, οι εργάτριες μέλισσες αρχίζουν δαγκώνουν ελαφρά την βασίλισσα ώστε να την αναγκάσουν να κινείται συνεχώς ώστε να χάσει βάρος και να μπορεί να πετάξει. Ο μελισσοκόμος μπορεί να καταλάβει ότι το μελίσσι ετοιμάζεται να σμηνουργήσει από τα βασιλικά κελιά που χτίζονται στις άκρες των κηρηθρών. Η συμπεριφορά του μελισσιού αλλάζει. Γίνεται αργό, δεν δείχνει όρεξη να συλλέξει μέλι, δεν περιποιείται ιδιαίτερα τον γόνο και δεν καθαρίζει την κυψέλη. Όταν σφραγιστούν τα βασιλικά κελιά, στέλνουν ανιχνεύτριες ώστε να βρουν προσωρινό καταφύγιο κάπου κοντά. Συνήθως μερικά μέτρα απ’ την κυψέλη σε κάποιο κλαδί.

Η σμηνουργία εκδηλώνεται 6 έως 48 ώρες μετά τη σφράγιση των κελιών κατά τις πρώτες μεσημεριανές ώρες και μόνο αν ο καιρός είναι καλός. Τότε περίπου το 40-80% των εργατριών εγκαταλείπει την κυψέλη, πετώντας γύρω και πάνω από το μπροστινό μέρος της κυψέλης περιμένοντας να δοθεί το σύνθημα από τις ανιχνεύτριες μέλισσες για την προσωρινή μετακόμιση. Πριν φύγουν οι μέλισσες έχουν γεμίσει τον πρόλοβο τους με μέλι. Θα παραμείνουν στην προσωρινή τοποθεσία για ένα 24ωρο περίπου μέχρι να βρουν πιο μόνιμο καταφύγιο, συνήθως κάποια κουφάλα δέντρου.

Αφεσμός που έχει εγκατασταθεί προσωρινά σε ένα κλαδί πορτοκαλιάς

Εκεί θα χρειαστεί να ενεργοποιήσουν τους κηρογόνους αδένες τους ώστε να παράγουν κερί με το οποίο θα χτίσουν καινούργιες κηρήθρες. Γι αυτό καταναλώνουν αρκετό μέλι πριν φύγουν. Όσο είναι μαζεμένες σε τσαμπί πχ σε κάποιο κλαδί, κατά την προσωρινή εγκατάσταση δεν τσιμπάνε και είναι αρκετά αργοκίνητες, ακριβώς επειδή είναι γεμάτες με μέλι και έτσι είναι εύκολο να μαζευτούν, εφόσον βέβαια είναι προσβάσιμο το σημείο. Από την στιγμή που το μελίσσι θα εγκατασταθεί μόνιμα θα πρέπει να ξεπεράσει ένα κρίσιμο στάδιο, αρκετά σημαντικό για την επιβίωση του.

Θα πρέπει άμεσα να χτιστούν κηρήθρες, οι οποίες θα πρέπει να γεμίσουν από μέλια και γύρες, αλλά και για να βρει χώρο η βασίλισσα να γεννήσει. Σ’ αυτό το διάστημα δεν υπάρχουν αρκετές νεαρές μέλισσες να ταΐσουν την βασίλισσα με πολτό με αποτέλεσμα αρκετές φορές αυτή να μην γεννάει και έτσι να κινδυνεύει άμεσα με θανάτωση από τις εργάτριες. Αν η βασίλισσα χαθεί νωρίς τότε οι εργάτριες συνήθως δεν καταφέρνουν να εκθρέψουν άλλη. Επίσης οι συλλέκτριες χάνονται σχετικά γρήγορα λόγω της εντατικής εργασίας και έτσι τα αποθέματα δεν επαρκούν.

Αφήνοντας μέσα σε ένα κυψελίδιο ένα πλαίσιο με ανοιχτό-νεαρό γόνο μπορούμε να προσελκύσουμε το σμήνος.

Στη φύση από το 1979 όταν και εμφανίστηκε η βαρρόα στην Ελλάδα, κανένα μελίσσι δεν κατάφερε να ξεπεράσει τα 2 χρόνια. Από αυτό γίνεται προφανές ότι ένα μελίσσι που θα σμηνουργήσει, αν δεν μαζευτεί από κάποιον μελισσοκόμο είναι ουσιαστικά καταδικασμένο να πεθάνει. Αυτό συμβαίνει γιατί ο μελισσοκόμος θα φροντίσει δίνοντας τροφή, χτισμένες κηρήθρες, γόνο και θεραπεία στο μελίσσι να ξεπεράσει το κρίσιμο στάδιο χωρίς να στρεσαριστεί επικίνδυνα. Αντίθετα ένα άγριο μελίσσι έχει λιγοστές πιθανότητες να ξεπεράσει αυτό το κρίσιμο στάδιο και ακόμα κι αν τα καταφέρει θα καταρρεύσει αργότερα κάποια στιγμή μέσα στο χειμώνα.

Το αρχικό μελίσσι στην μητρική κυψέλη, έχει σαφώς μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης. Οι νέες βασίλισσες δεν θα αργήσουν να εκκολαφθούν. Φυσικά υπάρχει η πιθανότητα να υπάρξει δευτερεύουσα σμηνουργία, δηλαδή η βασίλισσα αφού εκκολαφθεί να μην σκοτώσει τις υπόλοιπες, όπως συμβαίνει συνήθως αλλά να φυγομαχήσει, παίρνοντας μέρος του πληθυσμού και οδεύοντας προς τη δημιουργία μιας καινούργιας αποικίας. Αυτά τα σμήνη είναι καταδικασμένα με αφανισμό καθώς οι βασίλισσες είναι αγονιμοποίητες και χρειάζονται ακόμα περισσότερο χρόνο για να ξεπεράσουν το κρίσιμο στάδιο.

Στην περίπτωση που δεν έχουμε δευτερεύουσα σμηνουργία (η οποία μπορεί να αποφευχθεί αν ο μελισσοκόμος αφήσει μόνο ένα βασιλικό κελί) θα χρειαστούν 10-15 μέρες μέχρι η νέα βασίλισσα να γονιμοποιηθεί και να αρχίσει να γεννά. Εδώ οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές μιας και οι κηρήθρες είναι χτισμένες ενώ υπάρχουν και διαθέσιμες τροφές.

Ό. τι κι αν είναι αυτό που ωθεί τις μέλισσες σε μία τόσο τολμηρή για την επιβίωσή τους διαδικασία, θα είναι πάντα ένα απ’ τα εντυπωσιακότερα πράγματα που μπορεί να δει κανείς στη φύση!

Κατά την ολική έκλειψη Ηλίου που ήταν ορατή στις ΗΠΑ το 2017, οι άνθρωποι μαζεύτηκαν για να κοιτάξουν μαγεμένοι τον ουρανό, την στιγμή που οι καμηλοπαρδάλεις κινούνταν γρήγορα προς τον αχυρώνα όπως κάνουν τη νύχτα ενώ οι πιγκουίνοι άρχισαν να βγάζουν θορύβους. Οι μέλισσες όμως, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στα Annals of the Entomological Society of America, απλώς σταμάτησαν και αποφάσισαν να κάνουν ένα διάλειμμα από τις πολυάσχολες ζωές τους.

Την 21η Αυγούστου του 2017, οι μέλισσες σταμάτησαν να κάνουν το οτιδήποτε. Προηγουμένως οι επιστήμονες εγκατέστησαν μικροσκοπικά μικρόφωνα στις κυψέλες τους, ώστε να ελέγξουν πώς τα έντομα θα αντιδρούσαν κατά τη διάρκεια της έκλειψης, όταν δηλαδή το φως θα μειώνονταν. Πριν ξεκινήσει το πείραμα, η ομάδα ανέμενε ότι οι μέλισσες θα κινούνταν πιο αργά, όπως κάνουν όταν ο Ήλιος αρχίζει να δύει, αλλά αυτό δεν συνέβη.

Αντ ‘αυτού, οι μέλισσες ήταν δραστήριες, όπως συνήθως, μέχρι την στιγμή που η Σελήνη κάλυψε ολόκληρο τον Ηλιακό δίσκο και είχαμε ολική έκλειψη. Τότε, σαν κάποιος να γύρισε έναν διακόπτη, οι μέλισσες σταμάτησαν να κάνουν το οτιδήποτε, και μπήκαν στη φάση της χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας, μέχρις ότου ο Ήλιος ξαναφάνηκε. «Αναμενόταν, με βάση τις αναφορές που έχουμε από τη βιβλιογραφία, ότι η δραστηριότητα των μελισσών θα έπεφτε καθώς το φως θα εξασθενούσε και θα έφτανε στο ελάχιστο όταν θα κρύβονταν εντελώς ο Ήλιος», δήλωσε ο Dr. Candace Galen του Πανεπιστημίου του Μισσούρι.

«Αλλά κανείς δεν περίμενε ότι αυτό θα γινόταν τόσο απότομα. Ήταν σαν να έσβησαν. Αυτό μας εξέπληξε» συνέχισε ο Galen. Πολλά ζώα ακόμα παρουσιάζουν περίεργη συμπεριφορά κατά την έκλειψη. Οι αράχνες αποσυναρμολογούν τους ιστούς τους, οι μαύρες αρκούδες τρέχουν σε κύκλους και στη συνέχεια μετά την επιστροφή του ήλιου ηρεμούν, ενώ τα καβούρια βγαίνουν στην ακτή πιθανώς πιστεύοντας ότι είναι νύχτα και ότι δεν θα υπάρχουν πουλιά για να τους επιτεθούν.

Η έρευνα διεξήχθη με τη βοήθεια απλών πολιτών και μαθητών σε ολόκληρο το Όρεγκον, το Αϊντάχο και το Μιζούρι. Το αποτέλεσμα ήταν πραγματικά απροσδόκητο, και μέχρι στιγμής σε μεγάλο βαθμό ανεξήγητο. Ήδη προετοιμάζονται για την επόμενη ηλιακή έκλειψη που αναμένεται στο Μιζούρι το 2024.

Ένα σμήνος από ρομποτικές μέλισσες σχεδιάζεται για να εξερευνήσει την επιφάνεια του Άρη. Ο διαστημικός οργανισμός χρηματοδοτεί το Marsbees, ένα πρότζεκτ το οποίο εργάζεται πάνω στην εξεύρεση ενός αποτελεσματικότερου τρόπου προσέγγισης του Κόκκινου Πλανήτη, μέσω του αέρα.

Τα Marsbees είναι μικρά ρομπότ με φτερά τα οποία κινούνται όπως αυτά ενός εντόμου, ενώ έχουν το μέγεθος μιας μέλισσας. Θα είναι εξοπλισμένα με αισθητήρες και συσκευές ασύρματης επικοινωνίας, ενώ θα χρησιμοποιούν ένα πλανητικό ρόβερ, παρόμοιο με το Curiosity, ως σημείο φόρτισης. Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες χρησιμοποιούσαν τα πλανητικά ρόβερ για να συλλέγουν χρήσιμες πληροφορίες, όμως πλέον αυτά θεωρούνται αργά.

Τα Marsbees, από την άλλη, θα μπορούσαν να ταξιδεύουν γρήγορα στην επιφάνεια του πλανήτη, να συλλέγουν πληροφορίες και να επιστρέφουν πίσω στο rover, το οποίο θα λειτουργεί και ως κέντρο επικοινωνίας. Για τον Δρ. Τσάνγκ-Κουόν Κάνγκ και την ομάδα του η δυσκολία έγκειται στο να καταφέρουν να κάνουν τις μέλισσες ρομπότ να πετούν στην λεπτότερη. σε σχέση με της Γης, ατμόσφαιρα του Άρη. Οι μελέτες που έχουν γίνει μέχρι τώρα δείχνουν ότι ένας συνδυασμός μέλισσας- φτερών τζιτζικιού μπορεί να λειτουργήσει ιδανικά.

Επιπλέον, οι ενεργειακές ανάγκες των Marsbees θα είναι χαμηλές, χάρη σε ειδικές δομές φτερών και έναν πρωτοποριακό μηχανισμό συλλογής ενέργειας. Για τον σκοπό της ανάπτυξης του Marsbee συνεργάζονται ερευνητές από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία.

Στην Καλιφόρνια των Ηνωμένων Πολιτειών, παράγεται το 80% των αμυγδάλων παγκοσμίως! Είναι εύλογο ότι μια καλλιέργεια τέτοιας κλίμακας δεν απαιτεί μόνο μεγάλες ποσότητες νερού, αλλά και ένα τεράστιο αριθμό επικονιαστών.

Για να γονιμοποιηθούν οι αμυγδαλιές και να παραγάγουν ποιοτικότερους αλλά και περισσότερους καρπούς, χρειάζονται 2 κυψέλες ανά στρέμμα. Οι ποικιλίες της αμυγδαλιάς στην πλειονότητά τους είναι αυτόστειρες και χρειάζονται σταυρεπικονίαση, πράγμα που σημαίνει ότι οι μέλισσες είναι απολύτως απαραίτητες. Συνολικά κάθε χρόνο μεταφέρονται 1,7 εκατομμύρια μελίσσια, από κάθε πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών, στην μεγαλύτερη μαζική μετακίνηση μελισσοσμηνών παγκοσμίως. Δηλαδή το 70% όλων των διαθέσιμων κυψελών των ΗΠΑ σύμφωνα με τον Gene Brandi, μελισσοκόμο και αντιπρόεδρο της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Μελισσοκομίας.

Φυσικά όλος αυτός ο στρατός από μέλισσες δεν παραμένει στην Καλιφόρνια για πολύ. Η ανθοφορία της αμυγδαλιάς διαρκεί 2-3 εβδομάδες και μετά η περιοχή μετατρέπεται σε έρημο, που δε μπορεί να θρέψει όλες αυτές τις μέλισσες. Βέβαια οι μελισσοκόμοι στις ΗΠΑ είναι μαθημένοι καθώς μετακινούνται και για τα μανταρίνια στη Φλόριντα αλλά και για τα κεράσια στην πολιτεία της Ουάσινγκτον. Όμως τίποτα δεν συγκρίνεται με τον πανικό που επικρατεί κατά την ανθοφορία της αμυγδαλιάς.

Τι κάνει όμως τους μελισσοκόμους να διανύουν τόσο μεγάλες αποστάσεις, ξεκινώντας ακόμη και από το Μέιν, στην ανατολική ακτή, για μια ανθοφορία; Η αλήθεια είναι ότι οι αμυγδαλοπαραγωγοί πληρώνουν από $165 έως και $200 ανά κυψέλη! Σύμφωνα με τον Brandi τα έσοδα των μελισσοκόμων από το μέλι δεν είναι σταθερά κάθε έτος, ενώ οι παραγωγές έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Το 2012 για παράδειγμα, οι μελισσοκόμοι των ΗΠΑ έβγαλαν 283 εκατομμύρια δολάρια από το μέλι, έναντι περίπου 656 εκατομμυρίων δολαρίων από την επικονίαση.

Ποιος είναι όμως ο αντίκτυπος στην υγεία των μελισσών όταν τρέφονται αποκλειστικά από μονοκαλλιέργειες; Τα φυτοφάρμακα και οι ρυθμιστές ανάπτυξης επιβαρύνουν τις μέλισσες. Κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας της αμυγδαλιάς στην Καλιφόρνια το 2014, ένα ποσοστό μεταξύ του 15 και 25% των μελισσών υπέστη σοβαρές βλάβες. Από ολοκληρωτική κατάρρευση αποικιών, έως την εμφάνιση, στην επόμενη γενιά, παραμορφωμένων μελισσών.

Οι μεγάλες μονοκαλλιέργειες είναι το ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη παρασίτων και αυτό έχει ως συνέπεια την αντιμετώπιση με χημικά. Συνάμα όταν συγκεντρώνεται τόσο μεγάλος αριθμός μελισσιών σε μια τόσο στενή γεωγραφική περιοχή διευκολύνεται η διάδοση ιών και άλλων παθογόνων παραγόντων μεταξύ των μελισσών.

Οι μέλισσες επίσης στρεσάρονται αρκετά κατά τις μεταφορές και στη συγκεκριμένη περίπτωση το ταξίδι είναι πολύ μεγάλο. Ο Jeff Pettis, από το USDA, είχε δημοσιεύσει μια έρευνα, σύμφωνα με την οποία οι μέλισσες παρουσίαζαν δυσκολία να αναπτύξουν πλήρως τους αδένες τους, έπειτα από μακροχρόνια ταξίδια και αυτό είχε επίπτωση στην επόμενη γενιά καθώς δεν μπορούσαν να την ταΐσουν σωστά.

Σε αυτό ήρθε να προστεθεί και ο νέος νόμος για τα φορτηγά στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον οποίο για λόγους ασφαλείας θα πρέπει να υπάρχει 10ωρη στάση για κάθε 11 ώρες ταξίδι, με τα φορτηγά να παρακολουθούνται με ηλεκτρονική συσκευή.

Οι μελισσοκόμοι αντέδρασαν καθώς θεώρησαν ότι το να σταματήσουν σε θερμές περιόδους της ημέρας θα έθετε τις μέλισσες σε κίνδυνο καθώς αυτές θα παρέμεναν κλεισμένες. Όμως δεν μπορεί και κάποιος να οδηγεί για 20 ώρες συνεχόμενες.

Πίσω στην Καλιφόρνια οι αμυγδαλιές συνεχίσουν να αυξάνονται. Από το 2005 έχουν αυξηθεί κατά 50% και μην ξεχνάτε πως για κάθε νέο στρέμμα χρειάζονται και 2 νέες κυψέλες ενώ μόνο πέρυσι η αύξηση άγγιξε το 5%. Για το 2018 θα χρειαστούν 1,9 εκατομμύρια μελίσσια.

Όμως φέτος παρατηρείται μείωση της τάξης του 15% του ενδιαφέροντος των μελισσοκόμων για την ανθοφορία της αμυγδαλιάς, είτε λόγω της καλοκαιρινής ξηρασίας σε Ντακότα και Μοντάνα, είτε λόγω των τυφώνων Harvey και Irma που έφεραν ισχυρούς ανέμους, βροχές και σημαντικές πλημμύρες στη Φλόριντα και το Τέξας.  Τα μελίσσια χρειάστηκαν συμπληρωματική σίτιση και όχι τροφή από φυσικές πηγές με αποτέλεσμα να μην είναι “έτοιμα” για μια τέτοια μετακίνηση… Εικόνες μεγάλου συνωστισμού, όπως αυτή παραπάνω δεν αναμένεται να επαναληφθούν και φέτος. Θα μάθουμε σύντομα τι επίπτωση μπορεί να έχει αυτό.

Στράτος Σαραντουλάκης
(με πηγές από: beeculture, motherjones)