Το χρώμα του μελιού ως ένδειξη νοθείας

Σε σεμινάρια για τους καταναλωτές, που πραγματοποιήθηκαν από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, παρουσιάστηκαν οι παρακάτω αμιγείς κατηγορίες μελιών και τους ζητήθηκε, χωρίς να τα δοκιμάσουν να πουν ποιο χρώμα θα προτιμούσαν.

Αρκετοί έδειχναν προτίμηση στο ανοιχτόχρωμο τελευταίο βάζο, δεξιά της δεύτερης σειράς. Το βάζο αυτό περιείχε νοθευμένο μέλι ισογλυκόζης που συνήθως πουλιέται σε τρίκιλα από πλανόδιους. Στη συνέχεια δόθηκαν τα μέλια στους καταναλωτές για δοκιμή και όλοι διαπίστωναν με βάση τη γεύση και το άρωμα πως το συγκεκριμένο μέλι είναι νοθευμένο.

Η παρουσίαση σκοπό είχε, οι καταναλωτές να είναι προσεκτικοί στην επιλογή των μελιών με το έντονο λαμπικαρισμένο μέλι τα οποία έχουν διαυγές χρώμα με μια ανεπαίσθητη πράσινη απόχρωση στη βάση τους. Τα γνήσια ανοιχρόχρωμα μέλια δεν έχουν διαμπερές χρώμα, αλλά διακρίνονται από κάποια μικρή ή μεγάλη θολούρα ανάλογα με τη φυτική προέλευση.

Σε κάθε περίπτωση πάντως το χρώμα αποτελεί ένδειξη και όχι απόδειξη νοθείας. Μόνο με την εργαστηριακή ανάλυση μπορούμε να έχουμε ασφαλή συμπεράσματα και ακόμα εκεί όχι πάντα…

Του ομότιμου καθηγητή μελισσοκομίας Ανδρέα Θρασυβούλου.

Η βιολογική δράση του μελιού βελανιδιάς

Το Εργαστήριο Μελισσοκομίας και Σηροτροφίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πραγματοποίησε μια έρευνα για τη βιολογική δράση των Ελληνικών μελιών και της Ελληνικής πρόπολης.

Στα πλαίσια αυτής της εργασίας, της οποίας ηγήθηκαν οι Τανανάκη Χ., Δήμου Μ., Θρασυβούλου Α., συλλέχθηκε μεγάλος αριθμός δειγμάτων ελληνικών μελιών και έπειτα από την αποτίμηση των μικροσκοπικών και φυσικοχημικών χαρακτηριστικών επιλέχθηκαν 48 δείγματα αμιγών κατηγοριών μελιού: πευκόμελο, πορτοκαλιάς, βελανιδιάς, ελάτης, βαμβακιού, ερείκης, καστανιάς, θυμαριού και παλιουριού. Στη συλλογή αυτή προστέθηκαν και 6 δείγματα Manuka που κυκλοφορούν στην Ευρωπαϊκή αγορά.

Σε όλα τα δείγματα πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες αναλύσεις: αντιοξειδοτική δράση (μέθοδος FRAP), ολικές φαινόλες (μέθοδος Folin-Ciocalteu), χρώμα (χρωματικές παράμετροι L*, a*, b*), αγωγιμότητα (αγωγιμομετρικά) και πλήρης γυρεοσκοπική ανάλυση (μέθοδος Louveaux).

Όπως φαίνεται κι απ’ τα διαγράμματα διαπιστώθηκε ότι το μέλι με την υψηλότερη αντιοξειδωτική δράση ήταν αυτό που παράχθηκε από μελιτώματα βελανιδιάς. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι η αντιοξειδωτική δράση του μελιού βελανιδιάς βρέθηκε τρεις φορές μεγαλύτερη απ’ αυτή του θυμαρίσιου μελιού και εννέα φορές απ’ αυτή του μελιού πορτοκαλιάς, που είναι ιδιαίτερα αγαπητά στους καταναλωτές λόγω του ευχάριστου αρώματος τους.

Αντίστοιχα ήταν τα πράγματα και στις ολικές φαινόλες με υψηλότερο να είναι το περιεχόμενο για το μέλι βελανιδιάς. Αρνητική συσχέτιση βρέθηκε μεταξύ της χρωματικής παραμέτρου L* και των μελετώμενων βιολογικών δράσεων, γεγονός που συνεπάγεται ότι τα σκουρόχρωμα μέλια έχουν υψηλότερη αντιοξειδωτική δράση και φαινολικό περιεχόμενο. Θετική ήταν η συσχέτιση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας και των βιολογικών δράσεων με τα μέλια με την υψηλότερη αγωγιμότητα να παρουσιάζουν και πιο έντονη δράση.

Όλη η έρευνα αναλυτικά παρουσιάστηκε στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επαγγελματικής Μελισσοκομίας που έλαβε χώρα στην Αλεξανδρούπολη.

Η κρυστάλλωση είναι μία φυσική ιδιότητα του αγνού μελιού

Συνηθίζουμε να λέμε ότι η κρυστάλλωση, γνωστή και ως ζαχάρωμα ή πάγωμα του μελιού, είναι μια φυσική ιδιότητα του αγνού μελιού και δεν έχει καμία σχέση με την νοθεία. Το μέλι σχηματίζεται από τη συμπύκνωση του νέκταρος που κάνουν οι μέλισσες. Κατά τη διαδικασία προκαλείται συμπύκνωση στα σάκχαρα που φτάνει στο βαθμό του υπερκορεσμού. Γι αυτό χαρακτηρίζουμε το μέλι ως υπέρκορο διάλυμα ζαχάρων σε νερό.

Ως υπέρκορο διάλυμα, λοιπόν, είναι ασταθές, έχοντας την τάση να σταθεροποιηθεί με την καταβύθιση της περίσσειας ποσότητας ζαχάρων που βρίσκεται σε αυτό. Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την κρυστάλλωση είναι η συγκέντρωση γλυκόζης στο μέλι, ειδικότερα όταν αυτή ξεπεράσει το 30%. Κατά τη διαδικασία της κρυστάλλωσης η γλυκόζη αφυδατώνεται και παίρνει τη μορφή κρυστάλλου, η συνεχής αύξηση των οποίων δύναται να προκαλέσει την πλήρη κρυστάλλωση του μελιού.

Δεν κρυσταλλώνουν όλα τα μέλια με τον ίδιο τρόπο, αλλά ούτε και στον ίδιο χρόνο. Η κρυστάλλωση μπορεί να είναι ανομοιόμορφη, όπου χοντροί κρύσταλλοι καθιζάνουν, δημιουργώντας στο σώμα του μελιού δύο στρώματα, το κρυσταλλωμένο μέλι στον πυθμένα και την υδαρή φάση του μελιού στην επιφάνεια. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει πιθανότητα το μέλι να υποστεί ζύμωση και να ξινίσει. Αλλά και η ομοιόμορφη κρυστάλλωση όπου μικροί κρύσταλλοι κατανέμονται σε όλη την μάζα του μελιού, δίνοντας την εμφάνιση του «πηγμένου», που δεν κινδυνεύει να ξινίσει. 

Εκτός της γλυκόζης, σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την κρυστάλλωση είναι το ποσοστό υγρασίας του μελιού, διάφορες ξένες ύλες, όπως γύρη, κερί, κρύσταλλοι γλυκόζης, λειτουργούν ως πυρήνες, πάνω στους οποίους κολλούν και άλλοι κρύσταλλοι γλυκόζης, με αποτέλεσμα να επιταχύνεται η κρυστάλλωση και φυσικά η θερμοκρασία διατήρησης του μελιού. Η θερμοκρασία των 14°C επιταχύνει την κρυστάλλωση.

Δυστυχώς ορισμένοι καταναλωτές θεωρούν ότι το μέλι που κρυσταλλώνει είναι νοθευμένο. Γι αυτό και αποκαλούν το φαινόμενο ζαχάρωμα. Είναι όμως έτσι; Η τροφοδότηση των μελισσών πάνω στην ανθοφορία, με σιρόπι ζάχαρης, με σκοπό τη αύξηση της παραγόμενης ποσότητας, κάτι που αποτελεί νοθεία, θα δώσει ένα προϊόν που έχει αποδειχτεί πειραματικά από τη δεκαετία του 1960 ότι θα κρυσταλλώσει αργότερα, απ’ ό,τι θα κρυστάλλωνε κανονικά.

Στη Διδακτορική Διατριβή του Μιχαήλ Κωδούνη με τίτλο «Η Κρυστάλλωσις του Μέλιτος» που δημοσιεύτηκε το 1962, αποδείχτηκε πειραματικά ότι η τροφοδότηση με σιρόπι σακχαρόζης επιβραδύνει την κρυστάλλωση καθώς επιφέρει μείωση του ποσοστού γλυκόζης στο μέλι. Και μάλιστα όσο μεγαλύτερη είναι η νοθεία με σιρόπι ζάχαρης τόσο επιβραδύνεται η κρυστάλλωση. Αντίθετα η τροφοδότηση με σιρόπι γλυκόζης επιταχύνει την κρυστάλλωση, κάτι που είναι απόλυτα λογικό καθώς η συγκέντρωση γλυκόζης είναι απ’ τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την κρυστάλλωση. Όμως το σιρόπι γλυκόζης περιέχει δεξτρίνες άπεπτες για τις μέλισσες και γι αυτό αποφεύγεται στη μελισσοκομία.

Η κρυστάλλωση λοιπόν είναι μια απόλυτα φυσική ιδιότητα του μελιού και μάλιστα η ταχύτατη κρυστάλλωση (κάτι βέβαια που εξαρτάται σημαντικά και από τη βοτανική προέλευση του μελιού), είναι δείγμα αγνότητας. Ο καλύτερος και ασφαλέστερος τρόπος για να επανέλθει ένα μέλι στην αρχική του ρευστή κατάσταση είναι η ήπια θέρμανση με τη χρήση μπεν-μαρί. Σε θερμοκρασίες που δεν θα ξεπεράσουν τους 45-50°C ώστε να μη χαθεί η θρεπτική αξία του μελιού.

Στράτος Σαραντουλάκης
Μελισσοκόμος

Πράσινο μέλι από ακτινίδιο

Πριν από 10 χρόνια ο μελισσοκόμος Αλέκος Σαμαράς από τη Νάουσα παρατήρησε ότι κάποια μελίσσια του συνέλεξαν και αποθήκευσαν πράσινο μέλι. Αφού έστειλε δείγμα στο εργαστήριο του ΑΠΘ βρέθηκε ότι το μέλι προέρχονταν από ακτινιδιές. Όμως το ακτινίδιο δίνει μόνο γύρη και καθόλου μέλι.

Η χαλαζόπτωση της προηγούμενης χρονιάς είχε καταστρέψει τη σοδειά με αποτέλεσμα οι αγρότες να αφήσουν τους τραυματισμένους καρπούς στα δέντρα. Οι μέλισσες συνέλεξαν τον χυμό από τους καρπούς και τον μετέτρεψαν σε μέλι. Πράσινο μέλι είχε αναφερθεί και το 2007 στις Φιλιππίνες όταν μέλισσες μάζευαν χλωροφύλλη από πράσινα φύκια, αλλά και το 2012 στη Γαλλία από χρωστικές ουσίες που συνέλεγαν μέλισσες κοντά στο εργοστάσιο παραγωγής καραμελών m&m.

Το «ακτινιδόμελο» αφού αναλύθηκε βρέθηκε να περιέχει παρόμοια συγκέντρωση σακχάρων με ένα συνηθισμένο μέλι, αγωγιμότητα και υγρασία εντός νομοθετημένων ορίων, αλλά με ιδιαίτερα υψηλή HMF, οξύτητα και καθόλου δραστηριότητα του ενζύμου διαστάση.

Η γυρεοσκοπική ανάλυση έδειξε μεγάλο αριθμό γυρεοκόκκων από κισσό (70%) αλλά και άλλα φυτά που ήταν ανθισμένα εκείνη την εποχή, δείχνοντας ότι η ανάλυση αυτή από μόνη της σε μερικές περιπτώσεις είναι δυνατόν να οδηγήσει σε λανθασμένα αποτελέσματα και ότι για να προσδιοριστεί μια αμιγή κατηγορία μελιού θα πρέπει να συνοδεύεται και από εκτίμηση φυσικοχημικών και οργανοληπτικών χαρακτηριστικών.

Μια εβδομάδα μετά τη συλλογή το «ακτινιδόμελο» κρυστάλλωσε με πολύ λεπτούς κρυστάλλους δημιουργώντας κάτι σαν μέλι κρέμα. Τα οργανοληπτικά του χαρακτηριστικά ήταν ευχάριστα σύμφωνα με όσους το δοκίμασαν. Όμως τα μελίσσια που μπήκαν στο χειμώνα με αποθέματα πράσινου μελιού δεν επιβίωσαν παρότι ήταν αρκετά δυνατά. Τα αίτια αποδόθηκαν στην ιδιαίτερα αυξημένη HMF που είναι τοξική για τις μέλισσες. Ο χυμός του ακτινιδίου από πληγωμένα φρούτα δεν εμπίπτει στον ορισμό του μελιού και από αυτή την έννοια δε μπορεί να θεωρηθεί μέλι.

πηγή: Μελισσοκομική Επιθεώρηση

Κινδυνεύει να χαθεί το 1/3 των κυψελών, γονατίζει τους μελισσοκόμους η νοθεία

Ακόμα και το 1/3 των κυψελών κινδυνεύει να χαθεί τα επόμενα χρόνια στην ΕΕ, ενώ τα φαινόμενα νοθείας στο μέλι έχουν οδηγήσει τους μελισσοκόμους σε απόγνωση, οι οποίοι καλούνται τώρα να πάρουν την υπόθεση στα χέρια τους και να διεκδικήσουν ριζικές αλλαγές. Οι συγκλονιστικές αποκαλύψεις της τελευταίας μελέτης της Κομισιόν, η οποία καταγράφει το μέγεθος της απάτης με την εισαγωγή νοθευμένων παρτίδων μελιού στις ευρωπαϊκές αγορές, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.

Ήδη, οι ευρωπαίοι μελισσοκόμοι ήρθαν αντιμέτωποι με την κλιματική αλλαγή, η οποία επηρέασε την παραγωγή μελιού το 2022. Αυτό σε συνδυασμό με την αύξηση των τιμών, οδήγησαν σημαντικές ευρωπαϊκές αγορές όπως η Ουγγαρία, η Ισπανία και η Ιταλία να υπολειτουργούν ή ακόμα και να σταματήσουν να λειτουργούν.

Στροφή στο φθηνό μέλι

Ειδικότερα, όπως επισήμανε η Ομάδα Εργασίας για το μέλι των Copa – Cogeca σε διαδικτυακή συνέντευξη Τύπου, η αύξηση των τιμών πώλησης δεν μεταφέρεται στην αγορά, η οποία προτιμά το φθηνότερο εισαγόμενο μέλι, κυρίως αυτό από την Κίνα, αλλά στο μέλλον γιατί όχι και από το Βιετνάμ και την Ινδία. «Έτσι, η ΕΕ θα μπορούσε να χάσει το ένα τρίτο των κυψελών της τα επόμενα χρόνια, πράγμα που σημαίνει περαιτέρω εισαγωγές», επισήμαναν χαρακτηριστικά.

Οι λύσεις για την αντιμετώπιση αυτής της μαζικής απάτης είναι γνωστές και πρέπει να εφαρμοστούν στην επικείμενη αναθεώρηση της οδηγίας της ΕΕ για το μέλι. Στο πλαίσιο αυτό, οι Copa – Cogeca απηύθυναν έκκληση για κινητοποίηση σε όλους τους μελισσοκόμους της ΕΕ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με το hashtag #HoneYstlabellingNow.

Τι δείχνουν τα στοιχεία

Η δημοσίευση από την Κομισιόν μελέτης που αποδεικνύει την μαζική απάτη σε αυτά τα εισαγόμενα μέλια έφερε γενική αναστάτωση στους ευρωπαίους μελισσοκόμους, οι οποίοι πλέον ζητούν άμεσα να παρθούν μέτρα. Σύμφωνα με τη μελέτη, από τα 320 δείγματα που ελήφθησαν από τις αρμόδιες αρχές τα 147 (46%) ήταν ύποπτα για μη συμμόρφωση με τις διατάξεις της ευρωπαϊκής οδηγίας για το μέλι.

Το ποσοστό αυτό ήταν σημαντικά υψηλότερο από αυτό που σημειώθηκε το 2015-17 (14%). Τα περισσότερα ύποπτα δείγματα (66 από τα 89) προερχόταν από την Κίνα (74%), αν και το μέλι καταγωγής Τουρκίας είχε το υψηλότερο σχετικό ποσοστό ύποπτων δειγμάτων σε ποσοστό 93% (τα 14 από τα 15).

Περισσότεροι από τους μισούς (57%) των επιχειρηματιών είχαν εξάγει μέλι ύποπτο για νοθεία με ξένα σάκχαρα.

Όμως, οι επίσημες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται σήμερα δεν είναι κατάλληλες για τον εντοπισμό της απάτης. Σύμφωνα με τις Copa – Cogeca, ένας πλήρης πίνακας συχνά επικαιροποιημένων τεχνικών είναι απαραίτητος για την ανάδειξη του μέγιστου αριθμού απάτης. Αν ληφθεί επίσης υπόψη ότι η προσθήκη σιροπιού ζάχαρης δεν καλύπτει όλους τους τύπους νοθείας, όπως τα ανώριμα μέλια, οι ψευδείς ονομασίες ή η προσθήκη χρωστικών ουσιών, τότε το μέγεθος της απάτης θα ήταν ακόμα μεγαλύτερο.

Απαιτούνται γρήγορες απαντήσεις

«Η κατάσταση είναι εξαιρετικά ανησυχητική και χρειαζόμαστε μια γρήγορη απάντηση από τους ιθύνοντες της ΕΕ. Όλοι οι ευρωπαίοι μελισσοκόμοι συμφωνούν για το πρόβλημα αλλά και για την ανάγκη εξεύρεσης λύσεων», επισημαίνει ο Stanislav Jas, πρόεδρος της ομάδας εργασίας των Copa – Cogeca για το μέλι.

Υπό το φως της τρέχουσας αναθεώρησης της οδηγίας για το μέλι, οι Ευρωπαίοι μελισσοκόμοι και οι συνεταιρισμοί τους ζητούν επισήμανση της χώρας προέλευσης, ενίσχυση της ιχνηλασιμότητας, καθώς και ένα σύγχρονο εναρμονισμένο ευρωπαϊκό πλαίσιο για τον εργαστηριακό έλεγχο του μελιού.

Γι’ αυτό, Copa – Cogeca καλεί όλους τους ευρωπαίους μελισσοκόμους να συγκεντρωθούν γύρω από το hashtag #HoneYstlabellingnow και να εξηγήσουν την κατάστασή τους μέσω των κοινωνικών δικτύων, να δώσουν παραδείγματα απομιμήσεων και να ζητήσουν, μαζί με την Οργάνωση, την επισήμανση της χώρας προέλευσης σε όλα τα εισαγόμενα μέλια, όπως χαρακτηριστικά επισήμανε ο πρόεδρος της ομάδας μελιού.

Επιτρέπονται οι ψεκασμοί με Roundup ακόμα και πάνω στην ανθοφορία!

Σύμφωνα με τη νομοθεσία επιτρέπονται οι ψεκασμοί με μη μελισσοτοξικά φάρμακα κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας. Το ζιζανιοκτόνο Roundup, το οποίο έχει ως βάση τη γλυφοσάτη, δεν θεωρείται μελισσοτοξικό, παρότι υπάρχουν έρευνες που δείχνουν το αντίθετο, με αποτέλεσμα να επιτρέπεται η χρήση του ακόμα και πάνω στην ανθοφορία.

H γλυφοσάτη (glyphosate) βρίσκεται σε περισσότερα από 75 ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα με πιο γνωστό το Roundup. Είναι ένα διασυστηματικό, μη εκλεκτικό ζιζανιοκτόνο το οποίο χρησιμοποιείται για να καταστρέφει ανεξέλεγκτα μεγάλο αριθμό φυτών. Η μεγάλη διασπορά της γλυφοσάτης έχει ως αποτέλεσμα να επιβαρύνει φυτά όπως σιτηρά, όσπρια, σόγια, ηλίανθο, καλαμπόκι, ελαιοκράμβη και από εκεί να περνά σε τρόφιμα καθημερινής διατροφής. Σύμφωνα με έκθεση του International Agency for Research on Cancer η γλυφοσάτη θεωρείται επικίνδυνη για την ανθρώπινη υγεία.

H γλυφοσάτη είναι τοξική για τις μέλισσες, επηρεάζει την ανάπτυξη τους και το γόνο τους. Συσσωρεύεται σε μικρές συγκεντρώσεις σε γύρη και νέκταρ. Οι συγκεντρώσεις αυτές δεν θανατώνουν άμεσα τις μέλισσες, αλλά αλλοιώνουν τη φυσική χλωρίδα του εντέρου τους, θανατώνουν τους λακτοβάκιλους, τα φωτοσυνθετικά βακτήρια, τους ζυμομύκητες και άλλους ωφέλιμους μικροοργανισμούς με αποτέλεσμα οι μέλισσες να γίνονται περισσότερο επιρρεπείς σε παθογόνες ασθένειες, και να μειώνεται σημαντικά η διάρκεια ζωής τους.

Το Roundup επιβαρύνει σημαντικά τα προϊόντα κυψέλης τόσο το μέλι όσο και τη γύρη με υπολείμματα που φθάνουν μέχρι και τα 350 μg/kg. Τα ποσοστά μελιών που βρέθηκαν επιβαρυμένα με γλυφοσάτη σε διάφορες μελέτες και χώρες κυμαίνονται από 27% έως 60%. Η Ευρωπαϊκή Ένωση όρισε ανώτατο όριο υπολειμμάτων γλυφοσάτης στο μέλι τα 50μg/kg. Ο μελισσοκόμος λοιπόν μπορεί να βρεθεί μπλεγμένος αν βρεθούν υπολείμματα γλυφοσάτης σε προϊόντα μέλισσας. Σε αρκετές χώρες όπως η Αργεντινή, Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Βραζιλία, Καναδάς, Δανία, Τσεχία, Γαλλία, Ιταλία, Ινδία κ.ά απαγορεύτηκε η χρήση του.

Το Roundup είναι η μεγαλύτερη επιτυχία της Monsanto. Μόνο το 2014 αποτέλεσε το 1/3 των συνολικών πωλήσεων της εταιρείας. Η σταδιακή ανθεκτικότητα που τείνουν να αναπτύσσουν τα ζιζάνια στα χημικά, οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερη χρήση του σκευάσματος. Το Roundup ήταν και παραμένει ένας απ’ τους σημαντικούς κρίκους του σημερινού καταστροφικού βιομηχανικού μοντέλου γεωργίας. Η μόνη λύση είναι η ολοκληρωτική απαγόρευσή του και η στροφή προς μια πιο οικολογική γεωργία.

Χωρίς κουμαριά το φετινό φθινόπωρο

Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος οι παραφυάδες και ένα μεγάλο μέρος του κοπαδιού μεταφέρθηκε στα ημιορεινά της Πίνδου για τις φθινοπωρινές ανθοφορίες. Κισσός, ακονιζιά, αρκουδόβατος απ’ τα τέλη Σεπτεμβρίου, ρείκι τον Οκτώβριο και κουμαριά το Νοέμβριο εξασφαλίζουν στα μελίσσια τις προμήθειες του χειμώνα και αν ο καιρός είναι ευνοϊκός δίνουν και τρύγο.

Φθινόπωρο και άνοιξη στη λίμνη Πουρναρίου.

Τελευταία όμως, όλο και πιο συχνά το φθινόπωρο είναι φτωχό. Οι υψηλές θερμοκρασίες και η παρατεταμένη ανομβρία των δύο πρώτων μηνών, που τείνουν να γίνουν καθεστώς, δε δίνουν τη δυνατότητα στα φυτά να ευδοκιμήσουν. Η ανθοφορία της ερείκης διαρκεί ελάχιστα πια, με αποτέλεσμα οι μέλισσες να μη μπορούν να την εκμεταλλευτούν και να χάνουν την πολύτιμη για την εποχή ανάπτυξη που προσφέρει.

Και ενώ η κουμαριά θεωρείται πιο ανθεκτική στις καιρικές μεταβολές, τελευταία δείχνει ότι επηρεάζεται καθοριστικά και αυτή από την κλιματική αλλαγή. Η κουμαριά για να αποδώσει χρειάζεται βροχές στις αρχές του φθινοπώρου και κρύο κατά την άνθιση, ή πιο σωστά τις συνηθισμένες για την εποχή του Νοεμβρίου θερμοκρασίες. Όμως φέτος ούτε βροχές είχαμε κατά την περίοδο Σεπτεμβρίου- Οκτωβρίου, ενώ οι θερμοκρασίες μέχρι και τα μέσα Νοεμβρίου ήταν αρκετά υψηλές με αποτέλεσμα να «στεγνώσει» το άνθος.

Από τότε και μετά ο καιρός χάλασε απότομα και οι μέλισσες κλείστηκαν στις κυψέλες τους με αποτέλεσμα να μη συλλέξουν μέλι. Φαίνεται ότι πλέον έχουν χαθεί οριστικά οι εποχές του φθινοπώρου και της άνοιξης και έχουμε μόνο δύο εποχές με μια απότομη και εξαιρετικά σύντομη μεταβατική περίοδο, ένα φαινόμενο αρκετά αρνητικό για την παραγωγή μελιού.

 

 

Τρύγοι στα ορεινά

Έπειτα από έναν παρατεταμένο χειμώνα, εξαιτίας του οποίου χάθηκε ένας ανοιξιάτικος μήνας ανάπτυξης, ο Μάρτιος, τα μελίσσια που ξεχειμώνιασαν στο βουνό, άργησαν να αναπτυχθούν και κατά συνέπεια να γίνουν παραγωγικά, με αποτέλεσμα να χαθούν οι ελπίδες για ανοιξιάτικα μέλια, ενώ οδήγησαν σε μια αργοπορημένη είσοδο στα έλατα.

Παρ’ όλα αυτά και παρά τα σκαμπανεβάσματα, τα έλατα δούλεψαν μετά από χρόνια και μάλιστα αρκετά ικανοποιητικά, ακόμα και για εμάς τους αργοπορημένους, δίνοντάς μας έναν καλό, τηρουμένων των αναλογιών, τρύγο. Το μεγαλύτερο μέρος των μελισσιών όμως προετοιμαζόταν για τη βελανιδιά καθώς δεν προλάβαιναν να είναι έτοιμα πιο πριν.

Και πράγματι όσοι επιχείρησαν να μπουν νωρίς στη βελανιδιά τρύγησαν αρκετό μέλι. Δυστυχώς για μια ακόμη χρονιά μια βροχή αρκούσε για να χαλάσει τη μελιτοφορία στις αρχές Ιουλίου, με αποτέλεσμα τα μελίσσια που έφυγαν απ’ τα έλατα για να πάνε στη βελανιδιά να μην προλάβουν πολλά πράγματα.

Παρά τις δυσκολίες πάντως το βουνό φέτος έδωσε εξαιρετικής ποιότητας μέλι. Αμέσως μετά τον τρύγο τα μελίσσια μεταφέρθηκαν στα πεδινά ώστε να βρουν γύρες και να γίνουν οι απαραίτητες θεραπείες για τη βαρρόα, η οποία φέτος ταλαιπωρεί αρκετά τα μελίσσια. Οι βροχές του Αυγούστου ήταν πολύτιμες και ευπρόσδεκτες, γεμίζοντας μας ελπίδες για ένα ολάνθιστο φθινόπωρο.

 

 

 

Η απενοχοποίηση του τζανκ φουντ

Σύμφωνα με τη νέα Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Farm to Fork», μέχρι το τέλος του 2022, όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν υιοθετήσει μία εναρμονισμένη και υποχρεωτική διατροφική σήμανση στο μπροστινό μέρος της ετικέτας των προϊόντων τους.

Η επικρατέστερη σήμανση προς το παρόν, είναι το «Nutri-Score» το οποίο έχει πάρει ήδη έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για προαιρετική χρήση. Πρόκειται για ένα σύστημα επισήμανσης που αποτυπώνει χρωματικά πόσο θρεπτικό είναι ένα τρόφιμο σε σχέση με άλλα αντίστοιχα. Πρακτικά βέβαια ο άξονας αυτός έχει δημιουργήσει λανθασμένες εντυπώσεις στους καταναλωτές καθώς έχει ήδη μετατραπεί σε δείκτη αξιολόγησης όχι του πόσο θρεπτικό αλλά του πόσο ανθυγιεινό ή όχι είναι ένα προϊόν σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα (όχι μόνο του ίδιου είδους).

Αποτελείται από 5 χρώματα με τα ανάλογα γράμματα (A, B, C, D, E), ώστε ο καταναλωτής να μπορεί εύκολα και γρήγορα να δει ποια τρόφιμα να προτιμά και ποια να αποφεύγει. Από το Πράσινο (καλό για την υγεία) μέχρι το Κόκκινο (το τρως με δική σου ευθύνη). Επικεφαλής της εκστρατείας για την υιοθέτηση από την ΕΕ αυτού του συστήματος κατάταξης και αξιολόγησης των τροφίμων είναι η ελβετική πολυεθνική επεξεργασμένων τροφίμων Nestlé.

Μια Cola είναι πιο υγιεινή από το μέλι

Ο αλγόριθμος δίνει αρνητικούς πόντους στις επιβλαβείς θρεπτικές ουσίες ανά 100gr ή 100ml (ενέργεια, ζάχαρη, κορεσμένα λιπαρά οξέα, αλάτι). Θετικούς πόντους στις καλές θρεπτικές ουσίες (πρωτεΐνη, φυτικές ίνες, ποσοστό φρούτων, λαχανικών). Μέσω αλγόριθμου υπολογίζεται ένα σκορ από -15 έως +50 για την τελική κατάταξη. Το αποτέλεσμα που προκύπτει ορίζει το σκορ του προϊόντος.

Με βάση λοιπόν αυτό το αμφιλεγόμενο σύστημα βαθμολόγησης, μια Cola είναι πιο υγιεινή από το μέλι, το εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο αλλά και τη φέτα! Τα αναψυκτικά διαίτης όπως η Coca Cola Zero φέρουν σήμανση Β, τη στιγμή που το μέλι και το ελαιόλαδο κατατάσσονται με το γράμμα D και πορτοκαλί χρώμα, το οποίο είναι ένδειξη ανθυγιεινού προϊόντος. Ο λόγος είναι γιατί το μέλι περιέχει πολλά σάκχαρα και το λάδι πολλά λιπαρά! Έπειτα από έντονες πιέσεις (της Ιταλίας) η ομάδα του Nutri-Score τοποθέτησε τελικά το ελαιόλαδο στην κατάταξη C. Αρκεί όμως αυτό;

Καταρχάς τίθενται ορισμένα ζητήματα. Η συμπερίληψη της ενέργειας (θερμίδες ανά 100γρ) στον αλγόριθμο, με αποκλειστικά αρνητικό πρόσημο, δείχνει ότι πάσχει μεθοδολογικά. Επίσης δεν υπολογίζεται πουθενά η συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα θερμίδων ενός ενήλικα, ούτε λαμβάνεται υπόψη μια προσλαμβανόμενη ποσότητα αναφοράς ανά τρόφιμο. Δε θα καταναλώσει κανείς 1 κιλό μέλι ή ελαιόλαδο σε μια μέρα. Αντίθετα θα καταναλώσουν αρκετοί 1 λίτρο Cola. Επίσης στα τρόφιμα μονοσυστατικής σύνθεσης, όπως το μέλι και το ελαιόλαδο, δε λαμβάνεται υπόψη η περιεκτικότητα σε ωφέλιμα συστατικά, όπως βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, αντιοξειδωτικά κλπ.

Η μεθοδολογία του αλγορίθμου όμως πάσχει και σε άλλα σημεία και ίσως εδώ κρύβεται και όλη η ουσία. Αυτή η εμμονή στο ισοζύγιο, ουσιαστικά βοηθά τις πολυεθνικές των επεξεργασμένων τροφίμων να χειραγωγήσουν το σκορ ενός τροφίμου αποκρύπτοντας κάποιο αρνητικό συστατικό του. Για παράδειγμα μια υπερβολική ποσότητα αλατιού μπορεί αντισταθμιστεί με την προσθήκη πρωτεϊνών ή φυτικών ινών.

Το μέλι είναι θανατηφόρο

Είναι φανερό πλέον ότι γίνεται προσπάθεια από επιχειρηματικά καρτέλ της κεντρικής Ευρώπης να υποβαθμιστεί η μεσογειακή διατροφή και αν όχι να φανεί ως ανθυγιεινή, τουλάχιστον να αμφισβητηθεί η αξία της. Στόχος μια σταδιακή απενοχοποίηση των τυποποιημένων τροφίμων. Τα φυσικά τρόφιμα είναι επικίνδυνα. Τα συνθετικά είναι τα μόνα πραγματικά ασφαλή. Δεν είναι τυχαίο ότι για καιρό αναπαράγονταν μέσω ίντερνετ ένα αντιεπιστημονικό άρθρο με τον τίτλο «Εχθροί στο Τραπέζι Σας: Τα πιο Θανατηφόρα Φαγητά»¹ το οποίο κατέτασσε το ακατέργαστο μέλι στο νούμερο έξι αυτής της λίστας, ακριβώς επειδή δεν είχε υποστεί επεξεργασία, γράφοντας χαρακτηριστικά:

«Το ακατέργαστο μέλι δεν περνάει από τη διαδικασία παστερίωσης στην οποία σκοτώνονται οι επιβλαβείς τοξίνες. Ως αποτέλεσμα, αυτό το “έτοιμο-για-φάγωμα” προϊόν συχνά περιέχει μια νευροτοξίνη που λέγεται grayanotoxin, η οποία μπορεί να προκαλέσει ζάλη, αδυναμία, υπερβολική εφίδρωση και ναυτία για τις επόμενες 24 ώρες

Η γκρεϊγιανοτοξίνη (grayanotoxin) είναι ένα τοξικό διτερπένιο που υπάρχει σε διάφορα είδη φυτών των οικογενειών Rhododendron, Kalmia, Agarista κ.α., στα φύλλα αλλά και στα άνθη μέσω των οποίων μπορεί πράγματι να περάσει στο μέλι. Όμως αμιγές μέλι από αυτό το φυτό παράγεται στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και σε ελάχιστες ακόμα περιοχές του πλανήτη, όπου φύεται σε αφθονία το συγκεκριμένο φυτό (Rhododendron Ponticum), κάτι που είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Περισσότερα για το περίφημο «τρελό» μέλι εδώ.

Δεν παράγεται μέλι με γκρεϊγιανοτοξίνη στην Ελλάδα. Το ελληνικό μέλι δεν περιέχει γκρεϊγιανοτοξίνες καθώς δεν υπάρχουν εδώ αυτά τα φυτά. Μάλιστα το συγκεκριμένο μέλι πουλιέται σε πολύ υψηλές τιμές καθώς είναι εξαιρετικά σπάνιο. Επίσης το μέλι δεν παστεριώνεται. Κανένας μελισσοκόμος ή σοβαρός συσκευαστής μελιού δεν παστεριώνει το μέλι καθώς κάτι τέτοιο θα το υποβαθμίσει καταστρέφοντας τις πολυφαινόλες και άλλα ωφέλιμα συστατικά του, που είναι ευαίσθητα στη θέρμανση. Περισσότερα γιατί δεν πρέπει να θερμαίνεται και να παστεριώνεται το μέλι εδώ. Το ελληνικό μέλι είναι ένα ασφαλές και υγιεινό προϊόν με σπουδαίες βιολογικές² ιδιότητες και φυσικά δεν είναι θανατηφόρο…

Βήγκαν σιρόπια που δεν σκοτώνουν μέλισσες

Παράλληλα βήγκαν σιρόπια έχουν αρχίσει να κατακλύζουν την Αμερικάνικη και Ευρωπαϊκή αγορά. Εδώ έχουμε να κάνουμε με κλασικά σιρόπια στα οποία μέσω στοχευμένου μάρκετινγκ δόθηκε υπεραξία. Όλο αυτό το θέμα με τα σιρόπια πηγάζει από το γεγονός ότι η Ευρώπη ήταν πάντοτε ελλειμματική σε μέλι (γι αυτό και η μελισσοκομία δεν είναι στην Κ.Α.Π.) και με την κλιματική αλλαγή να μειώνει συνεχώς τις παραγωγές αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Τα σιρόπια θα μας απασχολήσουν αρκετά στο μέλλον.

Τα βήγκαν σιρόπια έρχονται με μια επιθετική εμπορική πολιτική στα όρια του αθέμιτου ανταγωνισμού. Πωλούνται ως υποκατάστατα μελιού (προσέξτε τον τίτλο Honee αντί Honey για να παραπλανήσουν τον καταναλωτή αποφεύγοντας αγωγές και μηνύσεις) και με πολλές αντιεπιστημονικές φιοριτούρες. «Αυτό το βάζο έσωσε 7500 μέλισσες» γράφει στην ετικέτα του αυτό το σιρόπι μήλου, υπονοώντας ότι για να παραχθεί το μέλι σκοτώνονται μέλισσες. Μάλιστα υπολόγισε και πόσες ανά βάζο! Βέβαια αν σκοτώνονται οι μέλισσες τότε πως πηγαίνουμε στην επόμενη νομή θα ρώταγε κάποιος κακεντρεχής; Ενώ παρακάτω ξεπερνάει τα όρια του αθέμιτου ανταγωνισμού γράφοντας ότι είναι ασφαλές για παιδιά, υπονοώντας ότι το μέλι δεν είναι και ότι δεν υπάρχει κίνδυνος βοτουλισμού. Περισσότερα για την αλλαντίαση την οποία υπονοούν εδώ.

Η μελισσοκομία επιβαρύνει το περιβάλλον

Και ενώ όλα τα παραπάνω αμφισβητούν το μέλι ως τρόφιμο έρχονται τώρα με νέες έρευνες να αμφισβητήσουν και το κατά πόσον η μελισσοκομία είναι αειφορική! Η μέλισσα που είναι πρότυπο αειφορικής παραγωγής καθώς όχι μόνο δεν εξαντλεί τους πόρους (άνθη), αλλά εξασφαλίζει τη διαιώνισή τους μέσω της επικονίασης, πλέον αμφισβητείται. Πρόσφατες έρευνες³ από ΗΠΑ, Αργεντινή, Ισπανία και Ιταλία δίνουν ένα ισοδύναμο εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που αγγίζει τα:

1,6kg CO / Kg μελιού, στην Ισπανία,
2,5kg CO / Kg μελιού, στην Αργεντινή και
2,2kg CO / Kg μελιού, στην Ιταλία.

Από που προέρχεται αυτή η μόλυνση; Μα φυσικά γιατί οι μελισσοκόμοι μετακινούν τα μελίσσια τους με φορτηγά ώστε να βρουν νέες ανθοφορίες! Και δεν είναι μόνο οι 4-5 μετακινήσεις τον χρόνο για το μέλι, πολλές εκ των οποίων αποτυχημένες, ανεβάζοντας το ποσοστό εκπομπών ανά κιλό μελιού. Σύμφωνα με την έρευνα στην Ισπανία για παράδειγμα ακόμα και οι χομπίστες αναγκάζονται να μετακινούνται συχνά γιατί τα μελίσσια τους δέχονται επιθέσεις από σφήκες, δημιουργώντας καυσαέρια. Φυσικά αυτά τα νούμερα είναι εξαιρετικά μεγάλα για να είναι αληθινά.

Η ζάχαρη έχει μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα απ’ το μέλι

Και όταν αυτά αντιπαραβάλλονται με τις αντίστοιχα πολύ μικρότερες εκπομπές της βιομηχανίας ζάχαρης τότε αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι δεν πάει καλά. Σύμφωνα με μια μελέτη της Ελβετικής εταιρείας Climatop⁴, οι τιμές ισοδύναμου εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τη ζάχαρη κυμαίνονται από 0,2 έως 0,7 CO / Kg ζάχαρης. Δηλαδή πολύ λιγότερο από το μέλι! Η ζάχαρη όμως είναι ένα επεξεργασμένο βιομηχανικό προϊόν που απαιτεί χρήση γεωργικών μηχανημάτων για όργωμα, φύτεμα, λίπανση, φυτοπροστασία και συγκομιδή πριν καν φτάσει στο εργοστάσιο για επεξεργασία, ενώ συχνά μεταφέρεται από ήπειρο σε ήπειρο.

Στην Ελλάδα για παράδειγμα έπειτα από την κατάρρευση της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης, για να φτάσει η ζάχαρη στο ράφι του σούπερ μάρκετ, χρειάζεται να έρθουν φορτηγά από τη Γερμανία. Πως είναι δυνατόν λοιπόν ένα ακατέργαστο μέλι να έχει μεγαλύτερη συνεισφορά στα αέρια του θερμοκηπίου;

Εννοείται βέβαια πως σε όλες αυτές τις μελέτες δεν έχει ληφθεί υπόψη η αφαίρεση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα που επιτυγχάνεται χάρη στην αναπαραγωγή φυτών που επικονιάζει η μέλισσα. Για να παραχθεί ένα κιλό μέλι, οι μέλισσες πρέπει να επισκεφτούν 4 εκατομμύρια άνθη⁵! Τα άνθη γίνονται καρποί που περιέχουν τους σπόρους που θα φυτρώσουν και θα γίνουν φυτά και θα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα.

Επίσης οι μελισσοκόμοι δεν παράγουν μόνο μέλι. Γύρη, βασιλικός πολτός, πρόπολη, κερί παράγονται χωρίς επιπλέον μετακινήσεις, αλλά αυτά δεν υπολογίζονται στο σύνολο της παραγωγής, με αποτέλεσμα να αμφισβητείται η βιωσιμότητα της μελισσοκομίας. Η βιωσιμότητα, όρος της νεοφιλελεύθερης πράσινης οικονομίας, που βασίζεται κι αυτός σε ένα ισοζύγιο (οικονομική ανάπτυξη αλλά και προστασία του περιβάλλοντος) θα μας απασχολήσει επίσης στο μέλλον.

Υπάρχει μάλιστα Φινλανδική μελέτη του Πανεπιστημίου LUT (2020)⁶, η οποία συνυπολογίζει και την παραγωγή γύρης αλλά και την επικονίαση και δίνει αρνητικό πρόσημο στην παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα ανά κιλό μελιού (-0.33 kgCO2-eq kg−1). Δηλαδή ότι η μελισσοκομία όχι μόνο δεν επιβαρύνει το περιβάλλον αλλά αφαιρεί διοξείδιο από την ατμόσφαιρα!

Προέχουν τα κέρδη όχι η ποιότητα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ουδέποτε ενδιαφέρθηκε πραγματικά για την ποιότητα των τροφίμων και την προστασία του καταναλωτή. Το πρώτο της μέλημα ήταν πάντοτε η διευκόλυνση του εμπορίου με κάθε κόστος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι παρά τις πιέσεις που ασκήθηκαν αρνήθηκε πεισματικά την υποχρεωτική αναγραφή της χώρας προέλευσης στο μέλι. Περισσότερα γι αυτό δείτε εδώ. Η παραγωγή μελιού έχει μεγαλύτερο κόστος και μικρότερο κέρδος απ’ ό,τι η εισαγωγή και διακίνηση.

Κάθε Ευρωπαίος υπολογίζεται ότι δαπανά κατά μέσο όρο 1.700 ευρώ τον χρόνο σε διατροφή, στο σπίτι ή εκτός αυτού. Η ευρωπαϊκή αγορά τροφίμων είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο, μεγαλύτερη και από αυτή της Κίνας και γι αυτό το διακύβευμα είναι μεγάλο. Για την ακρίβεια 1,3 τρισ. ευρώ είναι η ετήσια δαπάνη για τρόφιμα και ποτά στην Ε.Ε. Μαζί με τη Nestlé για τη σήμανση «Nutri-Score», τάσσονται οι Danone και Mars αλλά και μεγάλες ευρωπαϊκές αλυσίδες όπως Lidl, Carrefour, Delhaize, Albert Heijn και Kaufland.

Η μελισσοκομία στην Ελλάδα συνεισφέρει μόλις το 0,55% του 4-5% που είναι η γεωργία στο ΑΕΠ. Αντίστοιχα είναι τα νούμερα και στην Ευρώπη. Σε αντίθεση με το λόμπι των ελαιοπαραγωγών που έχει τη δύναμη να ασκήσει πιέσεις, η μελισσοκομία αντιμετωπίζεται στην καλύτερη ως πάρεργο. Όμως δεν πρέπει να εστιάζουμε μόνο στο κέρδος. Δεν είναι όλα κέρδος. Η συνεισφορά της μέλισσας στην επικονίαση των καλλιεργειών και όχι μόνο, είναι τεράστιας σημασίας για ολόκληρο το οικοσύστημα. Και το μέλι είναι ένα εκπληκτικό φυσικό προϊόν, με αντιοξειδωτικές ιδιότητες και αντιβακτηριδιακή δράση, ένα απ’ τα τελευταία τρόφιμα που φτάνει στο τραπέζι μας χωρίς καμία επεξεργασία.

* Έπειτα από έντονες ενστάσεις των χωρών του Νότου, για τον αλγόριθμο αξιολόγησης, ακούγεται ότι θα υπάρξει νέα διαβούλευση για ένα δικαιότερο σύστημα αξιολόγησης τροφίμων. Εκτιμάται ότι μέχρι το τέλος του έτους τα κράτη μέλη θα έχουν καταλήξει σε οριστική συμφωνία.

 

Βιβλιογραφία:
¹ Εχθροί στο Τραπέζι Σας: τα πιο Θανατηφόρα Φαγητά
² Dissecting the Antimicrobial Composition of Honey
³ Carbon footprint of honey produced in Argentina
  Carbon footprint and air emissions inventories for US honey production: case studies
  Carbon Footprint of U.S. Honey Production and Packing
  Carbon Footprint of Honey in Different Beekeeping Systems
  Environmental implications of honey production in the natural parks of northwestern Spain
CO2 Balance: Sugar
Bees do 4 million flower visits to produce 1 kilogram honey
Contribution of honeybees towards the net environmental benefits of food

Η Nestlé, τα υγιεινά δημητριακά και το… επικίνδυνο μασκαρπόνε
Η Γαλλία κατηγορείται ότι προωθεί το Nutri-Score για να ευνοήσει τους κολοσσούς της βιομηχανίας τροφίμων της
Βιωσιμότητα και Μελισσοκομία: η αρχή της συζήτησης (Μελισσοκομικό Βήμα)
Μέλι Μαινόμενον
Τι είναι το άθερμο μέλι και γιατί πρέπει να αποφεύγονται τα χαρμάνια
Αλλαντίαση: Αλήθειες και μύθοι
Honeygate: How Europe is being flooded with fake honey

Ο τρύγος του πευκόμελου στη μετά Εύβοια εποχή

Μετά τα γεγονότα του Αυγούστου στην Β. Εύβοια και τη μεγαλύτερη καταστροφή από φωτιά στην ιστορία της Ελλάδας (αυτό που χάθηκε ήταν το 10-12% των δασών ολόκληρης της χώρας), το πλήγμα για την ελληνική μελισσοκομία ήταν τεράστιο. Εκεί παράγονταν το 1/3 του πευκόμελου όλης της χώρας.

Δεδομένου ότι μεγαλύτερο μέρος των μελισσοκόμων της νότιας και κεντρικής Ελλάδας που ζούσαν από το πεύκο της Εύβοιας θα έπρεπε να αναζητήσουν αλλού την τύχη τους, δεν υπήρχε αμφιβολία ότι στα υπόλοιπα πευκοδάση θα δημιουργούνταν το αδιαχώρητο. Στη Χαλκιδική ήδη από τα τέλη του καλοκαιριού ιδιοκτήτες γης που βρίσκονταν δίπλα στα δάση, απαιτούσαν από τους παραγωγούς ιδιαίτερα υψηλά αντίτιμα, που ξεπερνούσαν τα 400-500€ για να φιλοξενήσουν μελίσσια για 20-30 ημέρες, αυξάνοντας σημαντικά το κόστος παραγωγής.

Με όλα αυτά τα προβλήματα αλλά και την απαγόρευση πρόσβασης στα δάση που επιβλήθηκε στους μελισσοκόμους από την κυβέρνηση με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου για πάνω από ένα μήνα, καταλήξαμε τελικά στα πεύκα της δυτικής Ελλάδας, όπου ήταν ήδη δύσκολο να βρεις τόπο, τουλάχιστον για μεγάλα κοπάδια.

Εκτός από την Β. Εύβοια, από τις φωτιές φέτος το καλοκαίρι πλήγηκε και η Τουρκία, με αποτέλεσμα το πευκόμελο, ένα μέλι που παράγεται αποκλειστικά στη λεκάνη της μεσογείου και κυρίως σ’ αυτές τις δύο χώρες, να θεωρείται πλέον σπάνιο. Το πευκόμελο είναι ένα πραγματικά εξαιρετικό μέλι, που προέρχεται από μελιτώματα της Μαρσαλίνας της Ελληνικής (Marchalina hellenica), γνωστής και ως εργάτης του πεύκου ή βαμβακάδα. Θεωρείται και όχι άδικα ένα απ’ τα πιο θρεπτικά ελληνικά μέλια.

Δυστυχώς κατά το παρελθόν διάφορες περιβαλλοντικές οργανώσεις, στη διαμάχη που είχε δημιουργηθεί σχετικά με το κατά πόσο η Μαρσαλίνα πληγώνει το δέντρο και η οποία τελικά οδήγησε στην απαγόρευση των εμβολιασμών από το Υπουργείο στις δασικές εκτάσεις του Νομού Αττικής, σε μια προσπάθεια να δυσφημίσουν και να μποϊκοτάρουν το πευκόμελο ώστε να πιέσουν την κατάσταση είχαν επιδοθεί σε έναν πόλεμο συκοφάντησης του μελιού αυτού, φυσικά με ψευδή στοιχεία.

Σύμφωνα με αυτά το πευκόμελο προέρχεται από τα περιττώματα του σκουληκιού των πεύκων. Μερίδα των βίγκαν μάλιστα υιοθέτησε αυτή την άποψη, πηγαίνοντας την και ακόμη παραπέρα, λέγοντας ότι το πευκόμελο είναι ουσιαστικά ζωικό προϊόν και γι αυτό δεν θα πρέπει να καταναλώνεται. Φυσικά τα πράγματα δεν είναι έτσι. Τα έντομα της οικογένειας Ομόπτερα στην οποία ανήκει ο εργάτης του πεύκου μυζούν πολύ μεγάλες ποσότητες χυμών (100 φορές περίπου το βάρος τους). Η περίσσεια αυτή υγρασία και σάκχαρα απομακρύνονται με την εξής διαδικασία: Στο πρόσθιο μέρος του μεσαίου εντέρου υπάρχει ένα φίλτρο μέσω του οποίου, σάκχαρα και υγρασία, μεταπηδούν στο πίσω έντερο και απομακρύνονται άμεσα μέσω του απευθυσμένου ως μελίτωμα.

Δεν περνά δηλαδή ο χυμός από την διαδικασία της πέψης και της απορρόφησης. Συνεπώς το μελίτωμα δεν έχει καμία σχέση με περίττωμα και το πευκόμελο σε καμία περίπτωση δε μπορεί να θεωρηθεί ζωικό προϊόν. Δεν είναι κάτι που περισσεύει μετά από απομάκρυνση θρεπτικών συστατικών, όπως στα περιττώματα, αλλά ο χυμός ανεπεξέργαστος, τον οποίο στη συνέχεια συλλέγουν οι μέλισσες.

Εφημερίδες της εποχής με χαρακτηριστικούς εμπρηστικούς τίτλους. Από το αρχείο του καθηγητή κ. Ανδρέα Θρασυβούλου.

Αντίστοιχα όχι μόνο δεν υπάρχει καμία μελέτη που να ενοχοποιεί τον εργάτη για την ξήρανση των πεύκων, αλλά η μοναδική ερευνητική εργασία του εντόμου αυτού είναι του καθηγητή Δασολογίας Καϊλίδη Δημήτρη, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Δασικά Χρονικά το 1965 (81/82(7-8):161-181) και η οποία κατέληγε στο συμπέρασμα ότι ο εργάτης δε βλάπτει τα πεύκα.

Φυσικοχημικά χαρακτηριστικά πευκόμελου

Το πευκόμελο έχει τα τυπικά χαρακτηριστικά μελιού μελιτώματος, δηλαδή υψηλή συγκέντρωση τέφρας, υψηλό pH και αγωγιμότητα και χαμηλά ανάγοντα σάκχαρα. Η θρεπτική αξία του πευκόμελου οφείλεται στο μεγάλο αριθμό διαφορετικών ουσιών που συνυπάρχουν στη σύστασή του. Ξεχωριστή θέση κατέχουν τα ιχνοστοιχεία, τα οποία βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στο Ελληνικό πευκόμελο, χαρακτηρίζοντάς το ως μέλι υψηλής θρεπτικής αξίας.

Η χημική σύσταση του ελληνικού πευκόμελου (Θρασυβούλου, Μανίκης, Τανανάκη, Τσέλλιος, Καραμπουρνιώτη, Δήμου 2001)

Λόγω της χαμηλής συγκέντρωσης σακχάρων, δεν θεωρείται πολύ γλυκό μέλι. Έχει χρώμα σκούρο κεχριμπάρι (λίγο πιο σκούρο από το θυμαρίσιο). Το άρωμά του θυμίζει έντονα το πικάντικο άρωμα του πευκοδάσους ενώ η γεύση του είναι υπόγλυκη με ξυλώδεις νότες ξηρών καρπών και πεύκου.