Παρά τις βροχές και το κρύο που επικράτησαν στην περιοχή γύρω από τη λίμνη του Πουρναρίου στην Πίνδο, την τελευταία εβδομάδα οι μέλισσες έχουν αρχίσει και σφραγίζουν πλέον το μέλι της κουμαριάς και εκτός εξαιρετικού απροόπτου θα τρυγήσουμε τις επόμενες ημέρες.

Αρχικά οι μέλισσες δούλεψαν στα ρείκια, τις ακονιζιές, τους κισσούς και τον αρκουδόβατο, φυτά τα οποία τα βοήθησαν να αναπτύξουν ικανοποιητικούς πληθυσμούς ώστε να εκμεταλλευτούν την ανθοφορία της κουμαριάς που ακολουθούσε και είναι και η τελευταία της χρονιάς.

Από την κουμαριά προκύπτει ένα πολύ ιδιαίτερο μέλι με χαρακτηριστική υπόπικρη γεύση, σκουροχάλκινο χρώμα και αρωματικές νότες πικρής καραμέλας, το οποίο λίγες ημέρες μετά τη συλλογή του κρυσταλλώνει και αποκτά μια βουτυρένια υφή. Το μέλι της κουμαριάς είναι ένα σπάνιο μέλι καθώς η συλλογή του είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Οι κουμαριές φύονται σε ημιορεινές περιοχές και την περίοδο που ανθίζουν το κρύο έχει ήδη κάνει την εμφάνισή του και οι μέλισσες ελαττώνουν κατά πολύ τις πτήσεις τους.

Χρωστάμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στον κ. Κώστα για τη βοήθεια που μας έχει προσφέρει για να τρυγηθεί αυτό το μέλι!

Μέλι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία και βιταμίνες, περιέχει αρβουτίνη και τανίνες, που έχουν αντισηπτικές ιδιότητες για το ουροποιητικό σύστημα και κατεβάζει την πίεση. Σε σύγκριση με τα άλλα μέλια έχει το χαμηλότερο ποσοστό γλυκόζης-φρουκτόζης και κατά συνέπεια και τις λιγότερες θερμίδες.

Λίγο πριν πέσουν οι πληθυσμοί των μελισσών τον Αύγουστο ήταν ιδανικά να κόψουμε μερικές παραφυάδες. Θα είχαν αρκετό χρόνο ώστε να προλάβουν να αναπτυχθούν μέχρι το φθινόπωρο.

Ο στόχος είναι να αποκτήσουν αρκετό πληθυσμό και να συλλέξουν προμήθειες που θα τα βοηθήσουν να ξεχειμωνιάσουν χωρίς προβλήματα. Οι παραφυάδες μεταφέρθηκαν 4χλμ μακριά από το κύριο μελισσοκομείο στον ορεινό Βάλτο στη νότια Πίνδο, ώστε να μην επιστρέψουν στις μητρικές τους κυψέλες. Η θέα από εδώ είναι εκπληκτική. Από κάτω είναι ο Αμβρακικός κόλπος και όταν ο καιρός είναι καλός διακρίνονται η Αμφιλοχία, η Βόνιτσα αλλά και η Κορωνησία. Τα μελίσσια αυτά πιστεύουμε ότι θα είναι παραγωγικά του χρόνου.

Η απροσδόκητη καλοκαιρία του Φεβρουαρίου παραπλάνησε τα άνθη αλλά και εμάς που μεταφερθήκαμε στα ορεινά νωρίς για το ρείκι. Ο Μάρτιος όμως αποδείχτηκε σκληρός. Οι πολλές και συνεχόμενες βροχές αλλά και η μεγάλη πτώση της θερμοκρασίας τη νύχτα, δεν άφησε τα μελίσσια να αναπτυχθούν. Όταν λοιπόν είδαμε τα πρώτα μπουμπούκια της πορτοκαλιάς, στον κάμπο, δεν το σκεφτήκαμε ιδιαίτερα. Φορτώσαμε τα μελίσσια και κατεβήκαμε.

Εκεί τα πράγματα ήταν σαφώς καλύτερα. Μαζί με τον Απρίλη επέστρεψε και η καλοκαιρία και τα μελίσσια άρχισαν επιτέλους να δουλεύουν εντατικά. Στον κάμπο η λαψάνα ήταν στο φόρτε της, τροφοδοτώντας τις μέλισσες με πολύ γύρη, απαραίτητη για την διατροφή του γόνου. Η πορτοκαλιά έδειχνε να είναι σε καλύτερη κατάσταση από την περσινή χρονιά που είχε ταλαιπωρηθεί από τους παγετούς.

Και πράγματι όταν άνοιξε τα άνθη της απλώνονταν σαν νυφικό πέπλο, το δε βουητό των μελισσών γίνονταν αντιληπτό από μακριά. Οι μέλισσες εργάζονταν εντατικά. Μέσα στην κυψέλη η πρόοδος ήταν εμφανής. Οι κηρήθρες χτίζονταν η μία μετά την άλλη. Ξεκίνησε η συλλογή γύρης, η οποία είχε μπλοκάρει αρκετά μελίσσια και όλα πήγαιναν ρολόι. Το μέλι εισέρχονταν στην κυψέλη, αργά μεν αλλά σταθερά και κάποια μελίσσια ξεκίνησαν τις τυπικές ανοιξιάτικες τάσεις σμηνουργίας.

Ο καιρός ήταν καθ’ όλη την περίοδο αυτή απροσδόκητα καλός, αν και λίγο παραπάνω ζεστός για την εποχή. Η σχετική υγρασία όμως ήταν ασυνήθιστα χαμηλή για την περιοχή και αυτό δεν ήταν καλός οιωνός. Όμως αργά αλλά σταθερά όλα έβαιναν καλώς και έτσι δεν δίναμε σημασία. Μέχρι που όλα ανατράπηκαν. Το βράδυ της 20ης Απριλίου δυνατοί άνεμοι σαρώνουν όλο τον κάμπο της Άρτας. Τις επόμενες τρεις ημέρες ο καιρός χαλάει, ξεκινούν καταιγίδες οι οποίες προκαλούν ζημιές στα άνθη και αναγκάζουν τις μέλισσες να κλειστούν στις κυψέλες τους.

Και τι κάνουν οι μέλισσες όταν είναι κλεισμένες μέσα για μεγάλα διαστήματα; Τρώνε… Έτσι το μέλι έκανε φτερά και κάθε ώρα που περνάει, με το άνθος της πορτοκαλιάς να φθίνει και να μην αρκεί για να συντηρήσει μεγάλους πληθυσμούς, όλο και λιγοστεύει. Και ενώ έχουν συμβεί όλα αυτά, ίσως γιατί δεν θέλαμε να δεχτούμε την ήττα μας, τρέφαμε μια κρυφή ελπίδα ότι ίσως η βροχή βοηθήσει στη νεκταροέκκριση παρά το ότι η ανθοφορία είχε μειωθεί αισθητά. Δεν θέλαμε να δεχτούμε ούτε τα μηνύματα που μας έστελναν οι μέλισσες, οι οποίες ανέστειλαν τις όποιες τάσεις για σμηνουργία, δείγμα του ότι δεν υπάρχει πλέον αφθονία τροφής.

Έχοντας κάνει κάποιους μελισσοκομικούς χειρισμούς με σκοπό να επιτύχουμε την μέγιστη παραγωγή μελιού στην πορτοκαλιά, μπλοκάροντας την βασίλισσα και περιορίζοντας την εισροή γύρης και με τις πληροφορίες για τον άστατο καιρό της επόμενης εβδομάδας, δεν έχουμε μεγάλες προσδοκίες για την αμέσως επόμενη ανθοφορία που είναι αυτή του παλιουριού. Το παλιούρι έχει να αποδώσει 6 χρόνια. Είναι ένα φυτό που δίνει μεν εξαιρετικό μέλι αλλά είναι εντελώς αναξιόπιστο, καθώς ένα ψιλόβροχο αρκεί για να ξεπλύνει το νέκταρ του.

Επιβάλλεται όμως να μεταφερθούμε και να βοηθήσουμε τα μελίσσια να ανασυνταχθούν με στόχο κάποια απ’ τις καλοκαιρινές ανθοφορίες. Οι μέλισσες σίγουρα θα τα καταφέρουν, θέλουν απλά λίγο χρόνο. Όσο για εμάς… Falling As Flowers Do – Dying A Glorious Death

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=Kvgl86cCibA&w=640&h=360]

Για τους μελισσοκόμους η περίοδος του χειμώνα είναι πολύ βαρετή. Οι μέλισσες ξεχειμωνιάζουν και έτσι καθόμαστε στην αποθήκη επιδιορθώνοντας τον εξοπλισμό, περιμένοντας να έρθει η άνοιξη. Στους πρόποδες της Πίνδου, από το τέλος Φεβρουαρίου, ανθίζει το ανοιξιάτικο ρείκι. Ένα φυτό πολύ χρήσιμο για τις μέλισσες, μιας και τις αναπτύσσει νωρίς. Αποφασίσαμε λοιπόν να διερευνήσουμε την περιοχή και να δούμε σε τι στάδιο βρίσκεται το άνθος του, ώστε να μεταφέρουμε τα μελίσσια έγκαιρα.

Βόρεια του νομού Αιτωλοακαρνανίας, στους πρόποδες των Ορέων του Βάλτου και υψόμετρο 400-500 μέτρων συναντήσαμε πολλά ρείκια τα οποία είχαν πετάξει μπουμπούκι και ήταν έτοιμα να ανοίξουν από μέρα σε μέρα. Το ανοιξιάτικο ρείκι φύεται στις ίδιες περιοχές με το φθινοπωρινό, έχει όμως λευκό άνθος και είναι πολύ μεγαλύτερο σε μέγεθος (φτάνει μέχρι και τα 3 μέτρα). Αφού ψάξαμε για την τοποθεσία που θα στήσουμε το μελισσοκομείο, επιλέξαμε για τη μεταφορά τα δυνατότερα μελίσσια.

Το βράδυ, αφού φορτώσαμε τα μελίσσια, κατά τη μεταφορά πέσαμε σε δύο μπλόκα αγροτών, αλλά τελικά τα καταφέραμε. Η νύχτα είχε σύννεφα και η απουσία του φεγγαριού σε συνδυασμό με την ομίχλη που δημιουργούσε η υψηλή υγρασία μας δυσκόλεψε στην τοποθέτηση. Όλα όμως, όπως διαπιστώσαμε την επόμενη ημέρα πήγαν καλά. Μόλις οι μέλισσες αντιλήφθηκαν ότι βρίσκονται σε νέο περιβάλλον, άρχισαν να στροβιλίζονται γύρω απ’ τις κυψέλες ώστε να απομνημονεύσουν τις νέες τους θέσεις, προκαλώντας έναν μικρό χαμό…

Λίγες ώρες αργότερα όμως παρατηρήσαμε μέλισσες με γύρη που σημαίνει ότι οι ανιχνεύτριες εντόπισαν τα άνθη και έδωσαν τις θέσεις τους. Καθώς θα προσαρμόζονται τις επόμενες ημέρες οι μέλισσες στο νέο τους περιβάλλον θα αυξάνουν συνεχώς το βεληνεκές συλλογής. Το ανοιξιάτικο ρείκι δίνει εξαιρετικής ποιότητας γύρη η οποία βοηθάει πάρα πολύ στην καλή ανάπτυξη των μελισσιών. Το καλό είναι ότι δεν επηρεάζεται από βροχές, μιας και το άνθος του είναι καμπανοειδές, σαν της κουμαριάς, είναι όμως αρκετά ευαίσθητο στην πτώση της θερμοκρασίας.

Ο τρύγος στο ανοιξιάτικο ρείκι είναι σπάνιος γιατί ανθίζει πολύ νωρίς και τα μελίσσια δεν προλαβαίνουν να είναι έτοιμα τότε, καμιά φορά όμως γίνεται κι αυτό και το μέλι το οποίο παράγεται μοιάζει αρκετά με του φθινοπωρινού ρεικιού. Έχει απλώς λίγο πιο απαλό άρωμα. Κατά τα άλλα είναι κι αυτό κεχριμπαρί προς το κοκκινωπό και κρυσταλλώνει πολύ γρήγορα.

Δίπλα στο μελισσοκομείο εντοπίσαμε και άλλα φυτά ανθισμένα όπως το ορνιθόγαλο αλλά και η άγρια πρίμουλα της φωτογραφίας, για την οποία όμως οι μέλισσες δεν έδειχναν ενδιαφέρον.  Τα αδύναμα μελίσσια έμειναν πίσω στον κάμπο όπου αναπτύσσονται σιγά σιγά και ελπίζουμε να έχουμε έτοιμα στην πορτοκαλιά.

Φέτος αποφασίσαμε να αυξήσουμε τα μελίσσια νωρίς, ώστε να εκμεταλλευτούμε την άνοιξη. Ο χειμώνας ήταν ήπιος και σου δίνει την αίσθηση ότι η άνοιξη θα είναι πρώιμη και γι αυτό έπρεπε να βιαστούμε. Αυτοί οι τρεις μήνες είναι οι πιο σημαντικοί καθώς αυτήν την περίοδο αναπτύσσονται τα μελίσσια, ανανεώνουν τον πληθυσμό, χτίζουν κτλ.

Τα νέα μελίσσια εγκαταστάθηκαν στο κτήμα.

Αφού μεταφέραμε τα νέα μελίσσια στο κτήμα, κάναμε και την πρώτη επιθεώρηση μετά το χειμώνα. Είδαμε μελίσσια πολύ δυνατά, με 4 πλαίσια γόνο και 10 πληθυσμό και είδαμε και μελίσσια με μόλις 1-1,5 πλαίσια πληθυσμό. Αυτές οι διαφορές είναι φυσιολογικές, ειδικά αν μιλάμε για μελίσσια που προέρχονται από διαφορετικούς χειρισμούς. Τώρα όμως είναι η περίοδος εξισορρόπησης κατά την οποία θα προσπαθήσουμε να τα φέρουμε όσο το δυνατόν στο ίδιο επίπεδο μέχρι την κύρια ανθοφορία της άνοιξης.

Τα νέα μας μελίσσια πριν την εγκατάσταση, σε μελισσοκομείο στον Άραχθο.

Στο κτήμα άνθισαν οι αμυγδαλιές ενώ έτοιμες να ακολουθήσουν είναι και οι ροδακινιές. 20-25 ημέρες νωρίτερα από πέρυσι. Αυτό είναι λίγο επικίνδυνο μιας και τα κρύα του Μάρτη μπορούν να τα χαλάσουν όλα. Οι παλιοί έλεγαν ότι όσο περισσότερο κρατάνε τα κρύα τον Φεβρουάριο τόσο το καλύτερο καθώς καθυστερούν οι ανθοφορίες.

Από τη μεταφορά των νέων κυψελών.

Από την άλλη μεριά στην κυψέλη, η βασίλισσα διεγείρεται και γεννάει ακατάπαυστα, με αποτέλεσμα αν κρυώσει ο καιρός απότομα και το μελίσσι μαζευτεί σε μελισσόσφαιρα να παγώσει ο γόνος. Είναι μια περίοδος κρίσιμη που απαιτεί λεπτούς και προσεκτικούς χειρισμούς. Δεν είναι τυχαίο που λένε ότι τον Μάρτιο μετράνε τα μελίσσια.

Οι τελευταίες ηλιόλουστες μέρες δεν πάνε χαμένες για τις μέλισσες και αυτό φαίνεται απ’ τον συνωστισμό στις εισόδους. Ελπίζουμε να πάνε όλα καλά από εδώ και μπρος και να τρυγήσουμε ανοιξιάτικο ανθόμελο αλλά και να δυναμώσουμε τα αδύνατα μελίσσια.

Εδώ και μέρες το κτήμα έχει γεμίσει με βοστίνες (νάρκισσους). Έχει πολύ όμορφο άνθος το οποίου το άρωμα είναι σχεδόν μεθυστικό. Λένε μάλιστα ότι μεγάλη ποσότητα ανθέων νάρκισσου σε κλειστό χώρο μπορεί να προκαλέσει ελαφρά νάρκωση.

Οι μέλισσες πάντως δεν δείχνουν να δελεάζονται και δεν το πλησιάζουν. Το όνομα του προέρχεται από τον ήρωα της ελληνικής μυθολογίας, τον Νάρκισσο, το δε tazetta σημαίνει μικρή κούπα, από το σχήμα της κιτρίνης κορόνας του άνθους. Ενώ για τη δύση είναι ένα σύμβολο ματαιοδοξίας, ένεκα του μύθου του νάρκισσου, στην Κίνα είναι σύμβολο καλοτυχίας.

Ο νάρκισσος, σύμφωνα με τους μυθολογία, ήταν ένας θαυμαστής ομορφιάς νέος της Βοιωτίας. Μια εκδοχή του μύθου λέει, ότι απασχολημένος τόσο πολύ να θαυμάζει την ομορφιά του, δεν άκουγε την ερωτευμένη μαζί του νύμφη Ηχώ που τον καλούσε συνέχεια και έτσι η Νέμεσις αποφάσισε να τον τιμωρήσει, έτσι τον έκανε να δει την αντανάκλαση του στα νερά του ποταμού, να την ερωτευτεί και να πεθάνει από τη λύπη του που δεν μπορούσε να ζήσει τον τρελό έρωτα του με τον εαυτό του.
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ο νάρκισσος αρνήθηκε τον έρωτα του Αμεινία ο οποίος αυτοκτονεί, και έτσι η Νέμεσις, (νάτη πάλι αυτή), αποφάσισε να τον τιμωρήσει με το ίδιο νόμισμα, έτσι τον οδήγησε να δει το είδωλο του στο νερό της πηγής, να το ερωτευτεί και να αυτοκτονήσει και αυτός, μη μπορώντας να ανταποκριθεί στον έρωτα με το είδωλο του.
Από του μύθους αυτούς βγήκε και ο όρος της ψυχολογίας: ναρκισσισμός.

Το άρθρο περιέχει πηγές από: laspistasteria

Ο χειμώνας μπήκε για τα καλά στην Ήπειρο. Το κρύο είναι αισθητό, ειδικά το βράδυ και γι αυτό ήρθε η ώρα να κατεβάσουμε τα μελίσσια στα πεδινά.

Το μελισσοκομείο στον κάμπο.

Το χειμερινό μελισσοκομείο βρίσκεται στις πορτοκαλιές, οι οποίες έχουν καρπούς αυτήν την εποχή. Τώρα θα πρέπει μία ηλιόλουστη και ζεστή μέρα να επιθεωρήσουμε τα μελίσσια, να δούμε τι πληθυσμό έχουν μέσα και πόσα μέλια έχουν απομείνει μετά τον τρύγο. Να γίνει μια ανακατανομή των πλαισίων. να βγουν πλαίσια που δεν πατούν οι μέλισσες και να μείνει το μελίσσι όπως λέμε σφικτό. Μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα το κρύο έτσι.

Ο φύλακας του χειμερινού μελισσοκομείου. Όπως και ο άλλος στα ορεινά, έτσι και αυτός χαρακτηρίζεται από την ετοιμότητά του αλλά και την ταχύτητα 🙂

Η βασίλισσα αυτήν την εποχή σταματάει να γεννά. Οι μέλισσες όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω από τους 14^oC δεν πετούν. Μαζεύονται μέσα στην κυψέλη δημιουργώντας μία μελισόσφαιρα απ’ την οποία αποβάλουν τον κρύο αέρα στο εσωτερικό, χτυπώντας τα φτερά τους. Δεν πέφτουν σε χειμερία νάρκη αλλά διατηρούν υψηλά την θερμοκρασία, ειδικά αν συντηρούν λίγο γόνο. Αυτή την εποχή δεν πρέπει να δέχονται ενοχλήσεις επιθεωρήσεων αλλά να αφεθούν στην ησυχία τους.

Κτήμα, κοντά στις όχθες του Άραχθου, με “καμένες” πορτοκαλιές απ’ τον παγετό…

Πέρυσι ο χειμώνας στην Άρτα ήταν πολύ βαρύς. Ολόκληρα μελισσοκομεία παρασύρθηκαν από τα ορμητικά νερά των ποταμών που πλημμύρισαν, ενώ χιλιάδες κυψέλες βρέθηκαν κατεστραμμένες στις όχθες. Εκτός αυτού ο παγετός που κατέστρεψε τις πορτοκαλιές της περιοχής, δυσκόλεψε πολύ τα μελίσσια, τα οποία άργησαν να αναπτυχθούν. Ελπίζουμε φέτος να είναι πιο ήπιος, αν και οι πρώτες ενδείξεις δεν είναι καλές. Όταν αργούν να πέσουν τα φύλλα, προβλέπεται βαρύς χειμώνας… Θα δούμε πως θα πάει.

Αυτή είναι η τελευταία μετακίνηση για φέτος. Ανηφορίσαμε και πάλι στα ορεινά, έπειτα από ένα μικρό διάστημα τον Αύγουστο στον κάμπο. Ελπίζουμε τα μελίσσια να εκμεταλλευτούν τις ανθοφορίες του Κισσού, του φθινοπωρινού ρεικιού και της κουμαριάς που θα ακολουθήσουν διαδοχικά και να δυναμώσουν αλλά και να ανανεώσουν τους πληθυσμούς τους ώστε να ξεχειμωνιάσουν ευκολότερα.

Το μελισσοκομείο στα ρείκια στα ορεινά της Πίνδου

Σε υψόμετρο γύρω στα 600-700 μέτρα στις πλαγιές της οροσειράς της Πίνδου ευδοκιμεί το ρείκι, ένα φυτό πολύ σημαντικό για την προετοιμασία της διαχείμασης. Αυτή την εποχή η φύση προετοιμάζει ο έδαφος για τον ερχομό του χειμώνα και δίνει της τελευταίες προμήθειες στις μέλισσες, για αποθήκευση. Ο Σεπτέμβριος είναι και ο τελευταίος μήνας που μπορούν να γονιμοποιηθούν οι βασίλισσες. Γι αυτό και δεν ρισκάραμε με την βασίλισσα στην αποικία Νο4, λίγες μέρες πριν και δεν την αφήσαμε να βγάλει μόνη της βασίλισσα, η οποία θα γεννιόταν τέλος του μηνός.

Ζαμπέλα. Στην περιοχή αυτή (Πιστιανά – Ροδαυγή) βγαίνει ίσως το ποιοτικότερο τσίπουρο από ζαμπέλα στην Ήπειρο. Κληματαριά δίπλα απ’ το μελισσοκομείο.

Η διάρκεια ζωής των μελισσών εξαρτάται από τις ώρες πτήσης. Την άνοιξη και το καλοκαίρι που ο καιρός είναι καλός οι μέλισσες πετούν, δουλεύουν δηλαδή με εντατικούς ρυθμούς. Η διάρκεια ζωής φτάνει τις 30-35 ημέρες. Τον χειμώνα το μελίσσι δεν εργάζεται μιας και λόγω χαμηλών θερμοκρασιών δεν πετούν οι μέλισσες. Σχηματίζει μελισσόσφαιρα μέσα στην κυψέλη ώστε να διατηρεί σταθερή θερμοκρασία και να προστατεύει όσο γόνο έχει απομείνει. Τον χειμώνα λοιπόν η διάρκεια ζωής των μελισσών μπορεί να φτάσει τους 6 μήνες. Εξαρτάται δηλαδή από το πόσο δουλεύουν. Για τους μελισσοκόμους λοιπόν αυτή η εποχή είναι πολύ σημαντική γιατί πρέπει να ανανεωθεί ο πληθυσμός. Στόχος είναι όταν θα μπει πια για τα καλά ο χειμώνας και η θερμοκρασία θα πέσει σταθερά κάτω απ’ τους 14°C, θερμοκρασία κάτω απ’ την οποία σταματούν να πετούν οι μέλισσες, ο πληθυσμός να είναι όσο το δυνατόν περισσότερος αλλά και νεότερος.

Ο κισσός θα προμηθεύσει με γύρη τις μέλισσες η ο οποία είναι πολύτιμη για την εκτροφή του γόνου αυτή την εποχή.

Ο κισσός αρχικά ουσιαστικά διεγείρει τη βασίλισσα να αρχίσει και πάλι μετά την παύση του Αυγούστου. Το ρείκι είναι η βασική ανθοφορία αυτής της εποχής για όσους δεν κυνηγούν το πεύκο. Το πεύκο και τα υπόλοιπα μελιτώματα δεν ενδεικνύονται για ξεχειμώνιασμα αλλά μόνο για τρύγο μιας και έχουν αυξημένη ποσότητα δεξτρινών και αυτές προκαλούν δυσεντερίες στις μέλισσες, που μεταδίδουν τη Νοσεμίαση. Η κουμαρία που έρχεται στο τέλος είναι ένα φυτό που ενώ δεν επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες αλλά δεν γίνεται πάντα εκμεταλλεύσιμο απ’ τις μέλισσες καθώς ανθίζει αργά και συνήθως οι θερμοκρασίες γίνονται απαγορευτικές για τη συλλογή του. Αν πάντως το προλάβουν είναι θείο δώρο!

Στις πρώτες επιθεωρήσεις στα ορεινά παρατηρήθηκε η έντονη τάση των μελισσών να προπολίσουν. Αντιλαμβάνονται ότι έρχεται ο χειμώνας και κλείνουν τρύπες και χαραμάδες ώστε να προστατευτούν από το κρύο. Είναι εμφανές αυτό στα καπάκια που πλέον κολλάνε περισσότερο αλλά και στις πόρτες που επίσης αυτήν την εποχή κλείνουν.

Είναι αναμενόμενο να έχεις απώλειες βασιλισσών μια στο τόσο, πολλές από αυτές, μάλιστα, από δικά σου λάθη και κακούς χειρισμούς. Η βασίλισσα στην αποικία Νο4 είναι νεκρή και λόγω εποχής πρέπει να βιαστούμε ώστε να προλάβει το μελίσσι να οργανωθεί για το ξεχειμώνιασμα. Ας πάρουμε τα πράγματα όμως από την αρχή.

Η αποικία Νο4 σε καλύτερες εποχές…

Η εν λόγω βασίλισσα γεννήθηκε τον Μάιο του 2015. Εισήχθη στην αποικία Νο4 η οποία είχε αρκετό πληθυσμό που κάλυπτε 7-8 πλαίσια και είχε προηγουμένως μείνει ορφανή. Τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο μεταφέρθηκε διαδοχικά σε καστανιές και βελανιδιές όπου διατηρούσε τον πληθυσμό της και 4 πλαίσια γόνου. Τον Αύγουστο κατέβηκε στον κάμπο για να ξεκουραστεί απ’ τις συνεχόμενες μετακινήσεις και να βρει την απαραίτητη, μετά τις βελανιδιές, γύρη. Σε επιθεώρηση που έγινε στις 10/8 βρέθηκε να έχει 3 πλαίσια γόνο. Δύο εβδομάδες αργότερα στις 24/8 το μελίσσι παρουσίασε μια εντελώς διαφορετική κατάσταση… Ο πληθυσμός είχε καταρρεύσει. Με το ζόρι κάλυπτε 1 πλαίσιο. Ουσιαστικά ήταν η βασίλισσα με μερικές μέλισσες εδώ και κει. Ο γόνος κάλυπτε μισό πλαίσιο και η κατάσταση του δεν ήταν καλή.

Κατά την επιθεώρηση της αποικίας.

Στον ανοιχτό γόνο, προνύμφες βρίσκονταν μέσα σε κελιά χωρίς βασιλικό πολτό, μιας και οι εναπομείνασες μέλισσες δεν επαρκούσαν για να τις ταΐσουν, με αποτέλεσμα αυτές να πεθαίνουν και να σαπίζουν στα κελιά. Ο πληθυσμός που είχε απομείνει δεν έφτανε για να τις απομακρύνει. Στον σφραγισμένο γόνο υπήρχαν τρύπες, οι οποίες μας έβαλαν σε σκέψεις για Αμερικάνικη Σηψιγονία χωρίς όμως το τεστ με την οδοντογλυφίδα να βγαίνει θετικό. Μια πολύ σοβαρή ασθένεια των μελισσών. Ο γόνος γενικά ήταν διάσπαρτος, όχι όμως και βαθουλωμένος, δείγμα της ασθένειας. Παρ’ όλα αυτά για παν ενδεχόμενο πήραμε το πλαίσιο γόνου για να το στείλουμε για περαιτέρω ανάλυση στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Προσθέσαμε στην κυψέλη ένα πλαίσιο ψημένου γόνου (γόνου που θα εκκολαφτεί σύντομα) από άλλο μελίσσι ώστε να μην καταρρεύσει η αποικία, η οποία έτσι κι αλλιώς ήταν πολύ στρεσαρισμένη απ’ την κατάσταση.

Το επίμαχο πλαίσιο γόνου.

Θέμα έλλειψης τροφών δεν υπήρχε καθώς το μελίσσι είχε 4 πλαίσια με μέλια και γύρες. Δεν βρέθηκαν νεκρές μέλισσες μέσα ή γύρω απ’ την κυψέλη και καμία άλλη κυψέλη στο μελισσοκομείο δεν παρουσίαζε αυτή την κατάσταση. Η βαρρόα είχε αντιμετωπισθεί τις προηγούμενες, της κατάρρευσης, μέρες  Το τι συνέβη στην αποικία Νο4 ήταν ένα μυστήριο. Και μέσα σε όλα αυτά οι γειτονικές αποικίες αντιλήφθηκαν ότι η Νο4 δεν φυλάσσεται επαρκώς και ότι περιέχει τροφές με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν τις επιθέσεις λεηλασίας. Γι αυτόν το λόγο αλλά και για το φόβο ασθένειας που θα μπορούσε να μεταδοθεί σε ολόκληρο το μελισσοκομείο, απομακρύναμε το βράδυ το μελίσσι σε απόμερη περιοχή, θέτοντας το σε καραντίνα.

Το επόμενο πρωί χτύπησε το τηλέφωνο. Ήταν απ’ το Εργαστήριο Μελισσοκομίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Προς τιμήν τους, μας απάντησαν αμέσως και μάλιστα ο ίδιος ο καθηγητής, κύριος Ανδρέας Θρασυβούλου. Μας ενημέρωσε ότι στην ανάλυση που έκανε στο δείγμα του γόνου που τους στείλαμε δεν βρέθηκε καμία ασθένεια. Η εμφάνιση του γόνου με τις σάπιες προνύμφες θεωρήθηκε φυσιολογική, μιας και οι μέλισσες δεν τις τάιζαν καλά, με συνέπεια να πεθαίνουν και λόγω του πολύ μικρού πληθυσμού να μην προλαβαίνουν να τις απομακρύνουν απ’ την κυψέλη και να σαπίζουν εκεί. Η αποικία αν αφηνόταν στην τύχη της δεν θα τα κατάφερνε. Αυτό ήταν προφανές. Έτσι μας πρότεινε να προβούμε σε προσθήκη πληθυσμού από άλλες δυνατότερες αποικίες, με πλεόνασμα, ώστε να σωθεί. Τα αίτια που οδήγησαν την αποικία όμως στα όρια της κατάρρευσης δεν έγιναν γνωστά.

Μέλισσα σε άνθος βατομουριάς στον κάμπο της Άρτας κατά τον Αύγουστο.

Αυτό που υποθέτουμε ως πιθανότερη αιτία είναι η δηλητηρίαση από ζιζανιοκτόνο. Την περίοδο της απότομης πτώσης του πληθυσμού ήταν ανθισμένες στον κάμπο οι βατομουριές. Πολλοί καλλιεργητές για να απαλλαγούν από τα βάτα, τα ψεκάζουν, πολλές φορές με παράνομα επικίνδυνα σκευάσματα και ώρες που πετούν οι επικονιαστές. Πιθανότατα οι συλλέκτριες μέλισσες της αποικίας επισκέφτηκαν φυτά τα οποία είχαν ψεκαστεί, δηλητηριάστηκαν και πέθαναν ακαριαία. Δεν πρόλαβαν δηλαδή να γυρίσουν καν στην κυψέλη και γι αυτό δεν βρέθηκαν νεκρές μέλισσες. Είχαν όμως προηγουμένως ενημερώσει τις υπόλοιπες μέλισσες της κυψέλης για την περιοχή που είχαν βρει τροφή, οδηγώντας τες στον θάνατο… Αφού η πρώτη ομάδα συλλεκτριών δεν επέστρεψε στην κυψέλη, στην αποικία υπήρξε ανακατανομή εργασιών. Μια νέα ομάδα συλλεκτριών δημιουργήθηκε για να καλύψει το κενό που άφησαν αυτές που δηλητηριάστηκαν. Το πρόβλημα όμως ήταν ότι οι οδηγίες που είχαν λάβει από τον χορό των μελισσών για την τοποθεσία με τη διαθέσιμη τροφή ήταν η ίδια παγίδα θανάτου που έπεσαν και οι προηγούμενες…

Μελίσσι μεγάλης δυναμικότητας μπορεί να δώσει πληθυσμό σε αποικίες που κινδυνεύουν.

Για να σωθεί η αποικία έπρεπε να μεταφερθεί πληθυσμός από άλλα μελίσσια. Αν όμως πληθυσμοί από διαφορετικές αποικίες έρθουν σε επαφή, θα αρχίσουν να μονομαχούν. Γι αυτό το λόγο προτείνεται πριν την συνένωση να ψεκαστούν οι μέλισσες με χλιαρό σιρόπι ζάχαρης για να χάσουν το άρωμά τους. Πολλοί βάζουν στο σιρόπι λίγο λεμόνι, τσίπουρο ακόμα και ούζο. Γενικά κάτι που να έχει έντονο άρωμα. Επιλέξαμε 4 πλαίσια, τα ψεκάσαμε και τα βάλαμε στην αποικία Νο4. Την επόμενη μέρα πήγαμε να επιθεωρήσουμε το μελίσσι. Και εκεί ολοκληρώθηκε η άτυχη μοίρα της αποικίας Νο4. Η βασίλισσα ήταν νεκρή και οι εργάτριες είχαν ξεκινήσει να φτιάχνουν βασιλικά κελιά. Για μια στιγμή μου είχε περάσει απ’ το μυαλό να βάλω την βασίλισσα σε κλουβάκι κατά τη διάρκεια της προσθήκης του πληθυσμού, ώστε να μην μπορούν να τη σκοτώσουν. Δύο με τρεις μέρες μετά θα μπορούσα να την απελευθερώσω και οι εργάτριες θα την αποδέχονταν. Δεν το έκανα όμως. Πίστεψα ότι θα πετύχει. Το αποτέλεσμα ήταν οι εργάτριες να περικυκλώσουν την βασίλισσα, την οποία φυσικά δεν αναγνώριζαν και να την σκοτώσουν, προκαλώντας της ασφυξία.

Βασιλικά κελιά που δημιούργησαν οι μέλισσες αφότου δολοφόνησαν την βασίλισσα.

Τώρα είχαμε τις εξής επιλογές. Είτε αφήνουμε τις μέλισσες να βγάλουν μόνες τους βασίλισσα, είτε αγοράζουμε μία από κάποιον βασιλοτρόφο και την εισάγουμε απ’ ευθείας. Ο Σεπτέμβρης όμως είχε ήδη μπει και τα περιθώρια στένευαν. Αν η βασίλισσα δολοφονήθηκε στις 4/9 και χρειάζονται 16 μέρες μέχρι να γεννηθεί η νέα, σημαίνει ότι αν ξεκίνησαν τα βασιλικά κελιά να φτιάχνονται την ίδια ημέρα της απώλειας ή το πολύ την επόμενη, η νέα βασίλισσα αναμένεται να γεννηθεί στις 20 με 21 Σεπτεμβρίου. Μετά χρειάζονται 5-7 μέρες για να γονιμοποιηθεί και να αρχίσει να γεννάει, δηλαδή κατά τα τέλη Σεπτέμβρη. Πολύ αργά για να προετοιμαστεί σωστά το μελίσσι για ξεχειμώνιασμα. Κι απ’ την άλλη τα πλαίσια που είχαμε εισάγει, επειδή δεν είχαμε προβλέψει τέτοια κατάληξη δεν περιείχαν νεαρές, κατάλληλες για βασίλισσες, προνύμφες. Έτσι δεν μπορούσαμε να είμαστε σίγουροι για την ποιότητα της βασίλισσας που θα προέκυπτε (πόσο καλά είχε ταϊστεί όσο ήταν προνύμφη) η οποία εκτός αυτού, την εποχή που θα έπρεπε να γονιμοποιηθεί θα υπήρχαν ελάχιστοι κηφήνες.

Νέα γονιμοποιημένη βασίλισσα σε κλουβάκι, με συνοδεία λίγων μελισσών. Η μία του άκρη είναι κλεισμένη με ζαχαροζύμαρο. Οι μέλισσες θα το φάνε σε 3-4 μέρες απελευθερώνοντας τη βασίλισσα. Διάστημα ικανό για να προλάβει να εκπέμψει τις φερομόνες της και να γίνει αποδεκτή από τις εργάτριες.

Σήμερα λοιπόν αγόρασα από έναν βασιλοτρόφο μία βασίλισσα, επισκέφτηκα το μελίσσι και χάλασα όλα τα βασιλικά κελιά. Στην συνέχεια έβαλα το κλουβάκι με τη νέα βασίλισσα ανάμεσα σε δύο κεντρικά πλαίσια και το έκλεισα. Μέσα στο κλουβί εκτός απ’ τη βασίλισσα υπάρχουν συνοδεία και μερικές μέλισσες απ’ την παλιά της αποικία για να την ταΐζουν. Οι μέλισσες της κυψέλης δεν μπορούν να τις σκοτώσουν όσο βρίσκονται στο κλουβί, η μία άκρη του οποίου είναι κλεισμένη με ζαχαροζύμαρο. Και όσο η βασίλισσα θα εκπέμπει τις φερομόνες της στην κυψέλη, οι μέλισσες θα τρώνε σιγά σιγά το ζυμάρι και σε τρεις με τέσσερις ημέρες θα ελευθερώσουν την βασίλισσα. Μέχρι τότε θα έχει γίνει αποδεκτή απ’ τον πληθυσμό και θα αρχίσει να γεννάει κατευθείαν. Θα επισκεφτούμε το μελίσσι σε λίγες ημέρες για να δούμε αν όλα τελικά πήγαν καλά.

Τοποθέτηση κλουβιού με νέα βασίλισσα ανάμεσα σε 2 κεντρικά πλαίσια.

Ουσιαστικά δεν καταφέραμε να σώσουμε την αποικία Νο4 αλλά δημιουργήσαμε μία νέα παραφυάδα…

Ανανέωση:
Επιθεώρησα το μελίσσι λίγες μέρες μετά και η βασίλισσα είχε γίνει αποδεκτή.

Το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου οι μελιτοεκκρίσεις της βελανιδιάς στα όρη του Βάλτου, στις πλαγιές της Πίνδου, σταμάτησαν. Είχε έρθει η ώρα να μετακινηθούμε προς περιοχές με γυρεοδοτικά φυτά, μιας και στα δάση με βελανιδιές η γύρη συνήθως δεν επαρκεί. Πήραμε την απόφαση να κατεβούμε στον κάμπο της Άρτας και να παραμείνουμε εκεί μέχρι τα μέσα Σεπτέμβρη για… ξεκούραση.

Ο Αύγουστος για τις περισσότερες περιοχές είναι μια νεκρή περίοδος από άποψη ανθοφοριών. Στον κάμπο όμως όλο και κάτι υπάρχει και ειδικά από γύρη το οποίο είναι και το ζητούμενο έπειτα από 1 μήνα στις βελανιδιές. Απ’ την άλλη, τα μελίσσια απ’ τον Μάρτιο δουλεύουν ασταμάτητα πηγαίνοντας απ’ τη μία ανθοφορία στην άλλη, οπότε αυτή είναι μια περίοδος ξεκούρασης ώστε τους μήνες του φθινοπώρου, όπου θα συλλέξουν και το μέλι με το οποίο θα ξεχειμωνιάσουν, να μπουν πιο “φρέσκα”. Το καλοκαίρι όμως έχει κάποιες ιδιαιτερότητες…

Ο καλλιέργειες το καλοκαίρι και στην προκειμένη περίπτωση οι πορτοκαλιές, χρειάζονται πότισμα. Το πότισμα στον κάμπο της Άρτας γίνεται με αυλάκια τα οποία διαχέουν το νερό του Αράχθου μέσα στα κτήματα. Το πότισμα γίνεται συνήθως 1 φορά το μήνα για κάθε μήνα του καλοκαιριού πλημμυρίζοντας ουσιαστικά όλο το περβόλι. Για παν ενδεχόμενο σηκώσαμε τις κυψέλες λίγο ψηλότερα.

Το νερό μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνο ειδικά με τον διάτρητο πάτο που χρησιμοποιούμε στις κυψέλες. Κατά το πρώτο πότισμα του καλοκαιριού δίνουμε λιγότερο νερό ενώ στα επόμενα περισσότερο και με ένα φτυάρι οδηγούμε το νερό και προς τα στεγνά μέρη ώστε να μαλακώσει το χώμα το οποίο σε 24 με 36 ώρες απορροφά όλο αυτό το νερό. Κατά τη διάρκεια του ποτίσματος αλλά και μετά δεν παρατηρήσαμε πνιγμένες μέλισσες και δεν αντιμετωπίσαμε προβλήματα με τα μελίσσια.

Μαζί με τα ποτίσματα γίνεται και η λίπανση με κοπριά την οποία λιώνουν οι περιβολάρηδες, καθώς κυλάει το νερό στο αυλάκι. Πολλά κτήματα πλέον δεν ποτίζονται με το παραδοσιακό τρόπο των αυλακιών αλλά με λάστιχα.

Αυλάκι που μεταφέρει το νερό από τον Άραχθο ποταμό προς τις καλλιέργειες του κάμπου της Άρτας. Το νερό αυτό ξεκινά από τις κορυφές της βόρειας Πίνδου και έπειτα από μια πορεία 110 χιλιομέτρων και αφού πρώτα περάσει από ξακουστά γεφύρια όπως της Άρτας αλλά και της Πλάκας καταλήγει στον Αμβρακικό κόπλο.

Η πορεία αυτή του ποταμού είναι πολύ σημαντική για την βιοποικιλότητα της περιοχής καθώς το νερό μεταφέρει χρήσιμα για το έδαφος συστατικά από τα ορεινά.

Οι κότες φυσικά δεν χάνουν ευκαιρία να εκμεταλλευτούν τέτοιες καταστάσεις. Το νερό βγάζει απ’ τις φωλιές τους και φέρνει στην επιφάνεια πολλούς και εξαιρετικούς μεζέδες όπως σκουλικάκια και σπόρους.

Οι βασίλισσες την περίοδο αυτή κόβουν τον ρυθμό που γεννούν και έτσι πέφτουν λίγο οι πληθυσμοί. Τα μελίσσια πάντως έχουν συλλέξει και αποθηκεύσει γύρες στα πλαίσια. Θα παραμείνουμε εδώ μέχρι και τα μέσα περίπου του Σεπτέμβρη. Εποχή κατά την οποία θα μετακινηθούμε στα ορεινά για ρείκι και κουμαριά. Μέχρι τότε θα παρακολουθούμε τους πληθυσμούς των μελισσιών και θα προετοιμαστούμε για τις πολύ σημαντικές φθινοπωρινές ανθοφορίες.