Η Βυσσινιά έχει καταγωγή από τον Καύκασο και αυτοφύεται κυρίως στη Δυτική Ασία. Στην Ελλάδα συναντάται σε κήπους αλλά και στις λίγες καλλιέργειες που υπάρχουν στη χώρα μας. Το δέντρο είναι γνωστό από το θεατρικό έργο του Αντόν Τσέχωφ. Η Βυσσινιά προέρχεται από φυσικό υβρίδιο κερασιάς γι αυτό και τα άνθη της αλλά και ο καρπός της θυμίζουν την κερασιά.

Είναι φυλλοβόλο δέντρο το οποίο έχει εξαιρετική αντοχή στο κρύο και επειδή ανθίζει όψιμα αποφεύγει συνήθως ζημιές στα άνθη. Ευδοκιμεί περισσότερο στις δροσερές περιοχές, απαλλαγμένες από δυνατούς ανέμους, και πολύ ζέστη, το καλοκαίρι.

Η παραγωγή της Βυσσινιάς εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την επικονίαση των μελισσών. Δίνει νέκταρ με σχετικά μέτρια σάκχαρα (γύρω στο 30% σουκρόζη) αλλά μικρότερη ποσότητα γύρης από την κερασιά. Επειδή η ανθοφορία της συμπίπτει με αυτή της πορτοκαλιάς, οι μέλισσες δείχνουν μία προτίμηση στην δεύτερη. Έτσι στο κτήμα μας είναι λιγάκι “αδικημένη”.

Με αφορμή την ανάρτηση με την μέλισσα στην παπαρούνα και την απορία ενός φίλου για το πως πηγαίνουν στο άνθος της αν δεν βλέπουν το κόκκινο χρώμα παραθέτουμε μία έρευνα σχετικά με την όραση των μελισσών.

Σύγκριση της αίσθησης του χρώματος στις μέλισσες και στον άνθρωπο

Το ορατό φάσμα μιας μέλισσας μετατοπίζεται σε σύγκριση με το ορατό φάσμα ενός ανθρώπου. Το ορατό φάσμα, για έναν άνθρωπο με κανονική όραση, εκτείνεται από τα 800 έως 400mu. Το ορατό φάσμα, για μια μέλισσα, εκτείνεται από 650 έως 300mu. Αυτό σημαίνει ότι το ορατό φάσμα για τις μέλισσες μετατοπίζεται σε μικρότερα μήκη κύματος. Το ορατό φάσμα είναι “μικρότερο για τις μέλισσες στο κόκκινο, αλλά επεκτείνεται εντός του υπεριώδους,” ένα χρώμα που ένας άνθρωπος με φυσιολογική όραση δεν μπορεί να δει (Frisch 9). Η κύρια διαφορά μεταξύ της αίσθησης χρώματος της μέλισσας και ενός ανθρώπου είναι ότι το “ανθρώπινο μάτι μπορεί να διακρίνει μεταξύ τους περίπου εξήντα διαφορετικά χρώματα του ορατού φάσματος, ενώ η μέλισσα μπορεί να διακρίνει μεταξύ τους μόνο τέσσερα διαφορετικά χρώματα στο ορατό φάσμα: κίτρινο, μπλε-πράσινο, μπλε, και αυτό της υπεριώδους ακτινοβολίας.

Ο συνδυασμός της μετατόπισης του ορατού φάσματος και της ικανότητας να βλέπει την υπεριώδη ακτινοβολία ως χρώμα επιτρέπει στις μέλισσες να δουν ένα διαφορετικό χρώμα από αυτό που το ανθρώπινο μάτι βλέπει.

Οι παρακάτω φωτογραφίες έχουν τραβηχτεί από τον Νορβηγό επιστήμονα Bjorn Roslett και αναπαριστούν στα αριστερά το πως βλέπει ο άνθρωπος το άνθος στο φυσικό φως και δεξιά η μέλισσα στο υπεριώδες.

φωτογραφία Bjorn Roslett

Για παράδειγμα το λευκό που βλέπει ο άνθρωπος δείχνει μπλε στα μάτια της μέλισσας γιατί λείπει το υπεριώδες. Η μέλισσα για να έχει την αίσθηση του λευκού (δηλαδή της ύπαρξης όλων των ορατών ακτινοβολιών) πρέπει να βλέπει και το χρώμα που αντιστοιχεί στο υπεριώδες.

φωτογραφία Bjorn Roslett

Από όλα αυτά συμπεραίνει κανείς πως ακόμα και μέσα από χρώματα που εμείς νομίζουμε πως η μέλισσα δε βλέπει, όπως το κόκκινο, η μέλισσα βλέπει υπεριώδεις ακτινοβολίες που αντανακλούν από το φως του ήλιου.

Το δεύτερο συμπέρασμα που βγαίνει από τις παραπάνω έρευνες είναι πως μια μέλισσα μπορεί να διακρίνει οποιοδήποτε χρώμα από κάποιο άλλο χάρη στη διαφορετική φωτεινότητα του. Συνεπώς ακόμα και αν δε μπορεί να ξεχωρίσει ένα πράσινο από ένα κίτρινο λόγω της απόχρωσης, μπορεί να τα ξεχωρίσει λόγω της διαφορετικής φωτεινότητας.

φωτογραφία Bjorn Roslett

Συμπερασματικά λοιπόν το χρώμα των κυψελών μπορεί να είναι οτιδήποτε αρκεί να μην είναι ίδιο σε όλες. Ακόμα και το κόκκινο χρώμα μια μέλισσα μπορεί να το ξεχωρίσει από το κίτρινο. Μια μέλισσα μπορεί να ξεχωρίσει μια μπλε κυψέλη από μια κίτρινη ή μια πράσινη από μία μοβ αλλά δε μπορεί να ξεχωρίσει μια κίτρινη από μία πράσινη εκτός κι αν η μία είναι πιο φωτεινή.

Δηλαδή:

Αυτό το πράσινο με αυτό το κίτρινο δεν μπορεί να τα ξεχωρίσει καθώς έχουν την ίδια φωτεινότητα. Για την μέλισσα είναι ακριβώς το ίδιο.

 

Αντίθετα αυτό το πράσινο μπορεί να το ξεχωρίσει.

πηγές από: Ελληνικό μέλι, Dailymail

 

Τα εσπεριδοειδή είναι το No1 μελισσοκομικό φυτό. Αν η μέλισσα είχε να επιλέξει ανάμεσα σε όλα τα φυτά, θα επέλεγε να πάει στην πορτοκαλιά. Το νέκταρ της τρελαίνει κυριολεκτικά τις μέλισσες, τόσο πολύ που χρειάζεται ειδικούς χειρισμούς από τους μελισσοκόμους ώστε να μην σμηνουργήσουν τα μελίσσια. Επίσης σε αντίθεση με όλες σχεδόν τις άλλες ανθοφορίες, ο μελισσοκόμος αντικρίζει ένα χάος μέσα στην κυψέλη καθώς εργάτριες και βασίλισσα ανταγωνίζονται για τον διαθέσιμο χώρο, γεννώντας και αποθηκεύοντας όπου βρίσκουν.

Σ’ αυτό ίσως να συμβάλει και το γεγονός ότι το άρωμα πχ του άνθους της λεμονιάς μοιάζει πολύ με τις φερομόνες που παράγει η βασίλισσα.  Η ανθοφορία διαρκεί περίπου τρεις εβδοµάδες, δίνοντας άφθονο νέκταρ και θρεπτική γύρη. Περίπου το 10% της ελληνικής παραγωγής είναι µέλι πορτοκαλιάς. Το μέλι της, έχει πολύ γλυκιά γεύση και άρωμα, είναι ανοιχτόχρωμο και κρυσταλλώνει γρήγορα 1-3 μήνες.

Το άρωμα του άνθους της πορτοκαλιάς είναι υπέροχο και θυμίζει εκείνο της γαρδένιας. Λένε πως όταν ανθίσει για τα καλά δεν πλησιάζεις στο περιβόλι από τον χαμό που κάνουν οι μέλισσες ενώ ακούγεται ένα ατελείωτο βουητό.

Παρ’ όλα αυτά η παραμονή στην πορτοκαλιά ενέχει πολλούς κινδύνους για τον μελισσοκόμο, καθώς πέρα απ’ την σμηνουργία υπάρχουν και τα ραντίσματα τα οποία είναι ικανά να καταστρέψουν ολόκληρα μελισσοκομεία.

Αυτοφύεται σε ακαλλιέργητους αγρούς και σε λιβάδια. Δίνει νέκταρ για 2 περίπου εβδομάδες αλλά κυρίως μεγάλες ποσότητες γύρης η οποία είναι πορτοκαλί χρώματος αλλά η θρεπτική της αξία είναι μειωμένη γιατί στερείται των βασικών αμινοξέων βαλίνη και ισολευκίνη (Lopene & Cohen 1987).

Έχει μεγάλη περίοδο ανθοφορίας και δουλεύει ακόμα και με χαμηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος σηματοδοτώντας την έναρξη εκτροφής γόνου στα μελίσσια.

Η παπαρούνα είναι ιθαγενές φυτό της Ελλάδας που αυτοφύεται και παρά τον εντυπωσιακό κόκκινο άνθος της, θεωρείται ζιζάνιο. Είναι γυρεογόνο φυτό. Η γύρη της είναι μαύρου χρώματος και θεωρείται πολύ καλής ποιότητας. Η μέλισσα δεν βλέπει το κόκκινο χρώμα. Έτσι αναρωτιούνται πολλοί πως πάει στην παπαρούνα. Στην πραγματικότητα αντί του κόκκινου βλέπει υπεριώδεις ακτινοβολίες που αντανακλούν από το φως του ήλιου. Έτσι είναι ένα απ’ τα πολύ λίγα μελισσοκομικά φυτά με κόκκινο άνθος.

Ανθίζει από Απρίλιο μέχρι και μέσα Ιουλίου. Όταν οι μέλισσες κάνουν συλλογή μεγάλης ποσότητας γύρης από παπαρούνες, μαυρίζουν τα κελιά από τις κηρήθρες των κυψελών.

 

Δασικό είδος, κάτι ανάμεσα σε θάμνο και δέντρο επίσης γνωστός ως Τσιατσιά, Τρικοκκιά, Μουρζιά και Ξαγκαθιά. Έχει κόκκινους καρπούς (τσιάτσια) που χρησιμοποιούνται στην εναλλακτική ιατρική ως τονωτικά του κυκλοφορικού συστήματος.

Φυτό βοηθητικής μελισσοκομικής ανθοφορίας, το οποίο ανθίζει Απρίλιο-Μάιο πολλές φορές και τον Ιούνιο, προσφέροντας άφθονο και άριστης ποιότητας νέκταρ και γύρη. Το μέλι του είναι κιτρινωπό μέχρι κεχριμπαρένιο, λίγο πικρό και κρυσταλλώνει σε χαμηλές θερμοκρασίες.

Τα άνθη του μοιάζουν πολύ με της γκορτσιάς. Είναι εξαιρετικά ανθεκτικός και γι αυτό χρησιμοποιείται για τον εμβολιασμό οπωροφόρων όπως η αχλαδιά ή η μουσμουλιά.

 

Μονοετές, αυτοφυές, ποώδες φυτό. Αποτελεί ζιζάνιο πολλών καλλιεργειών και ανθίζει από τον Μάρτιο έως και το καλοκαίρι. Δίνει και νέκταρ και γύρη χρώματος κίτρινου.

Τα άνθη του είναι ζωηρά κίτρινα με τέσσερα φύλα που σχηματίζουν ταξιανθίες και τα φύλα του είναι μυτερά και σ’ αυτό ξεχωρίζουν απ’ τη βρούβα.

Πολύ ανθεκτικό φυτό στην ξηρασία. Από το είδος S. alba παρασκευάζεται η λευκή μουστάρδα, από το S. nigra η μαύρη και από το B. juinca η καφέ.

Τυπική ανοιξιάτικη επιθεώρηση στα μελίσσια και να τα πρώτα βασιλικά κελιά σμηνουργίας! Και ακόμα δεν έχει ανοίξει το άνθος της πορτοκαλιάς, το οποίο περιμένουμε από μέρα σε μέρα. Η φετινή άνοιξη, μετά από μία πολύ κακή χρονιά, θα είναι πολύ έντονη. Ας τα πάρουμε όμως απ’ την αρχή.

Βασιλικό κελί σμηνουργίας το οποίο έχει σφραγιστεί. Συνήθως όταν σφραγίζεται το κελί η παλαιά βασίλισσα με ένα μέρος του πληθυσμού εγκαταλείπει την κυψέλη. Αν όμως ο μελισσοκόμος είναι τυχερός και δεν έχει σμηνουργήσει το μελίσσι το πλαίσιο αυτό μαζί με το κελί μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία μίας παραφυάδας.

Συνήθως την άνοιξη όπου τα περισσότερα φυτά ανθίζουν, τα μελίσσια αρχίζουν να εργάζονται πυρετωδώς καθώς οι συλλέκτριες φέρνουν νέκταρ στην κυψέλη. Η βασίλισσα βλέποντας το αυτό αρχίζει να γεννά με μεγαλύτερο ρυθμό ώστε να δημιουργήσει πληθυσμό που θα εκμεταλλευτεί όσο το δυνατόν περισσότερο την νεκταροέκκριση που υπάρχει έξω. Έτσι κάποια στιγμή φτάνει η ώρα, ειδικά αν ο μελισσοκόμος δεν φροντίσει να δώσει έγκαιρα χώρο, όπου η μάνα μπλοκάρεται από τις εργάτριες που γεμίζουν τα πλαίσια με μέλι και γύρη και δεν έχει χώρο να γεννήσει. Τότε η μάνα μαζί με ένα μέρος του πληθυσμού (περίπου τα 2/3 του συνόλου) εγκαταλείπει την κυψέλη οδεύοντας προς τη δημιουργία μιας καινούργιας αποικίας. Θεωρείται εν μέρει επιβλαβής, διότι παράγεται διάσπαση της δύναμης του μελισσιού. Πριν φύγουν όμως δεν αφήνουν τον υπόλοιπο πληθυσμό στην τύχη του αλλά δημιουργούν βασιλικά κελιά, συνήθως στις άκρες των πλαισίων, ώστε να γεννηθεί νέα μάνα.

Βασιλικό κελί σμηνουργίας το οποίο δεν έχει ακόμα σφραγιστεί. Χτίζονται συνήθως στις άκρες των πλαισίων λόγω έλλειψης χώρου και σ’αυτό διαφέρουν από τα βασιλικά κελιά αντικατάστασης.

Αυτό λοιπόν αντικρίσαμε σε ορισμένα μελίσσια μας και μάλιστα πριν την κύρια ανθοφορία της πορτοκαλιάς. Για να καταλαγιάσουμε το φαινόμενο καθώς ακόμα δεν είχε φύγει κάποιο μελίσσι κόψαμε παραφυάδες παίρνοντας πλαίσια με γόνο και μέλι και δίνοντας στα μελίσσια αντ’ αυτού άδεια πλαίσια ώστε να έχουν χώρο. Οι παραφυάδες μας ήταν μεν ορφανές αλλά τα πλαίσια με γόνο τα οποία τους δώσαμε είχαν επάνω βασιλικά κελιά ώστε να έχουν την ευκαιρία να βγάλουν δικές τους βασίλισσες. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν 5 χλμ μακριά ώστε να μην επέστρεψουν στις αρχικές τους κυψέλες. Στα μητρικά μελίσσια, χαλάσαμε όλα τα βασιλικά κελιά ώστε να σταματήσουμε τη σμηνουργία. Έλεγχος έπρεπε να ξαναγίνει άλλες δύο φορές ανά 5-6 ημέρες και να χαλαστούν τυχόν νέα βασιλικά κελιά μέχρι να καταλαγιάσει τελείως το φαινόμενο. Επίπονη δουλειά καθώς το παραμικρό λάθος, πχ αν ξεφύγει έστω ένα κελί, οδηγεί σε σμηνουργία.

Οι παραφυάδες εγκαταστάθηκαν 5χλμ βορειότερα στα ακτινίδια τα οποία δίνουν γύρη.

Τέτοια εποχή και μετά από τόσο βαρύ χειμώνα, δεν έχουμε έτοιμες μάνες ώστε να δώσουμε στις παραφυάδες μας και να γλιτώσουμε χρόνο αλλά και το ρίσκο του εγχειρήματος. Έχουμε αφήσει 2 κελιά σε κάθε μελίσσι, τα καλύτερα, αλλά δεν γνωρίζουμε την ηλικία τους. Έτσι τα παρακολουθούμε συχνά ώστε να δούμε πότε θα βγει η μάνα και να χαλάσουμε το δεύτερο κελί (αν δεν το κάνει η ίδια). Στη συνέχεια θα περιμένουμε άλλες 10-15 περίπου ημέρες ώστε να βγει, να γονιμοποιηθεί και να αρχίσει να γεννάει. Αν μετά από όλο αυτό το διάστημα επιθεωρήσουμε το μελίσσι και βρούμε φρέσκο γόνο σημαίνει ότι όλα πήγαν καλά.

 

Η κυδωνιά ή «Μήλο της Αφροδίτης» ανθίζει συνήθως αρχές Απριλίου και διαρκεί όλο τον μήνα. Θεωρείται καλό μελισσοκομικό φυτό το οποίο δίνει και νέκταρ και γύρη. Έχει υπέροχα μεγάλα λευκά ή ρόδινα άνθη, τα οποία είναι μονήρη, με πέντε πέταλα. Από τον καρπό της, εκτός από γλυκό του κουταλιού φτιάχνουμε και υπέροχο λικέρ το οποίο ωριμάζει για τουλάχιστον 6 μήνες. Επίσης από τα φύλλα του δέντρου παρασκευάζεται αφέψημα, το οποίο έχει μαλακτικές και αποχρεμπτικές ιδιότητες.

Η μία (και μοναδική) κυδωνιά στο μελισσοκομείο μας!