Το Εργαστήριο Μελισσοκομίας και Σηροτροφίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πραγματοποίησε μια έρευνα για τη βιολογική δράση των Ελληνικών μελιών και της Ελληνικής πρόπολης.

Στα πλαίσια αυτής της εργασίας, της οποίας ηγήθηκαν οι Τανανάκη Χ., Δήμου Μ., Θρασυβούλου Α., συλλέχθηκε μεγάλος αριθμός δειγμάτων ελληνικών μελιών και έπειτα από την αποτίμηση των μικροσκοπικών και φυσικοχημικών χαρακτηριστικών επιλέχθηκαν 48 δείγματα αμιγών κατηγοριών μελιού: πευκόμελο, πορτοκαλιάς, βελανιδιάς, ελάτης, βαμβακιού, ερείκης, καστανιάς, θυμαριού και παλιουριού. Στη συλλογή αυτή προστέθηκαν και 6 δείγματα Manuka που κυκλοφορούν στην Ευρωπαϊκή αγορά.

Σε όλα τα δείγματα πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες αναλύσεις: αντιοξειδοτική δράση (μέθοδος FRAP), ολικές φαινόλες (μέθοδος Folin-Ciocalteu), χρώμα (χρωματικές παράμετροι L*, a*, b*), αγωγιμότητα (αγωγιμομετρικά) και πλήρης γυρεοσκοπική ανάλυση (μέθοδος Louveaux).

Όπως φαίνεται κι απ’ τα διαγράμματα διαπιστώθηκε ότι το μέλι με την υψηλότερη αντιοξειδωτική δράση ήταν αυτό που παράχθηκε από μελιτώματα βελανιδιάς. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι η αντιοξειδωτική δράση του μελιού βελανιδιάς βρέθηκε τρεις φορές μεγαλύτερη απ’ αυτή του θυμαρίσιου μελιού και εννέα φορές απ’ αυτή του μελιού πορτοκαλιάς, που είναι ιδιαίτερα αγαπητά στους καταναλωτές λόγω του ευχάριστου αρώματος τους.

Αντίστοιχα ήταν τα πράγματα και στις ολικές φαινόλες με υψηλότερο να είναι το περιεχόμενο για το μέλι βελανιδιάς. Αρνητική συσχέτιση βρέθηκε μεταξύ της χρωματικής παραμέτρου L* και των μελετώμενων βιολογικών δράσεων, γεγονός που συνεπάγεται ότι τα σκουρόχρωμα μέλια έχουν υψηλότερη αντιοξειδωτική δράση και φαινολικό περιεχόμενο. Θετική ήταν η συσχέτιση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας και των βιολογικών δράσεων με τα μέλια με την υψηλότερη αγωγιμότητα να παρουσιάζουν και πιο έντονη δράση.

Όλη η έρευνα αναλυτικά παρουσιάστηκε στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επαγγελματικής Μελισσοκομίας που έλαβε χώρα στην Αλεξανδρούπολη.

Έπειτα από έναν παρατεταμένο χειμώνα, εξαιτίας του οποίου χάθηκε ένας ανοιξιάτικος μήνας ανάπτυξης, ο Μάρτιος, τα μελίσσια που ξεχειμώνιασαν στο βουνό, άργησαν να αναπτυχθούν και κατά συνέπεια να γίνουν παραγωγικά, με αποτέλεσμα να χαθούν οι ελπίδες για ανοιξιάτικα μέλια, ενώ οδήγησαν σε μια αργοπορημένη είσοδο στα έλατα.

Παρ’ όλα αυτά και παρά τα σκαμπανεβάσματα, τα έλατα δούλεψαν μετά από χρόνια και μάλιστα αρκετά ικανοποιητικά, ακόμα και για εμάς τους αργοπορημένους, δίνοντάς μας έναν καλό, τηρουμένων των αναλογιών, τρύγο. Το μεγαλύτερο μέρος των μελισσιών όμως προετοιμαζόταν για τη βελανιδιά καθώς δεν προλάβαιναν να είναι έτοιμα πιο πριν.

Και πράγματι όσοι επιχείρησαν να μπουν νωρίς στη βελανιδιά τρύγησαν αρκετό μέλι. Δυστυχώς για μια ακόμη χρονιά μια βροχή αρκούσε για να χαλάσει τη μελιτοφορία στις αρχές Ιουλίου, με αποτέλεσμα τα μελίσσια που έφυγαν απ’ τα έλατα για να πάνε στη βελανιδιά να μην προλάβουν πολλά πράγματα.

Παρά τις δυσκολίες πάντως το βουνό φέτος έδωσε εξαιρετικής ποιότητας μέλι. Αμέσως μετά τον τρύγο τα μελίσσια μεταφέρθηκαν στα πεδινά ώστε να βρουν γύρες και να γίνουν οι απαραίτητες θεραπείες για τη βαρρόα, η οποία φέτος ταλαιπωρεί αρκετά τα μελίσσια. Οι βροχές του Αυγούστου ήταν πολύτιμες και ευπρόσδεκτες, γεμίζοντας μας ελπίδες για ένα ολάνθιστο φθινόπωρο.

Έπειτα από περιόδους παρατεταμένης ανομβρίας, τα φυτά δεν είναι σε θέση να δώσουν νέκταρ και γι αυτό οι μέλισσες πρέπει να στραφούν στα μελιτώματα. Αυτός είναι ο λόγος που οι παλιοί έλεγαν «Αν δε βρέξει, θα μελώσει».

Βγαίνοντας από τη χειρότερη άνοιξη της τελευταίας δεκαετίας, με σημαντικές ανθοφορίες όπως το ρείκι και η πορτοκαλιά να μην αποδίδουν απολύτως τίποτα, η προσοχή των περισσοτέρων έπεσε στον έλατο, ο οποίος ξεκίνησε μεν ενθαρρυντικά αλλά κι αυτός έπεσε πριν καν βγει ο Μάης, αποδεικνύοντας ότι όχι μόνο έχει μικρύνει το χρονικό παράθυρο των ανθοφοριών – μελιτοφοριών, αλλά κυρίως ότι έχει μετακινηθεί ο χρόνος έναρξης τους. Μπορούμε να πούμε πια ότι ο έλατος είναι μια ανοιξιάτικη μελιτοφορία και αυτό είναι ένα νέο δεδομένο το οποίο οφείλουμε να διαχειριστούμε.

Με αυτά κατά νου πήρα την απόφαση να μπω στη βελανιδιά νωρίτερα από ποτέ. Είχα ήδη μεταφέρει από τα τέλη Μαΐου μελίσσια ως δείκτες και τα δεδομένα που έστελναν ήταν αρκετά ικανοποιητικά. Το δάσος πάντως ήταν ακόμα άδειο από μελισσάδες. Η βελανιδιά αρχικά κατά την περίοδο του Ιουνίου δίνει μελίτωμα από το φύλλο και αργότερα τον Ιούλιο δίνει από το βελανίδι. Το μέλι που παράγεται απ’ το βελανίδι είναι πιο βαρύ σε γεύση.

Δυστυχώς οι έρευνες στην Ελλάδα για την αναγνώριση και ταυτοποίηση των εντόμων που θεωρούνται υπεύθυνα για την παραγωγή μελιτώματος, το οποίο στη συνέχεια συλλέγουν οι μέλισσες και το μετατρέπουν σε αυτό που ονομάζουμε μέλι βελανιδιάς, είναι ελάχιστες. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι υπάρχουν 6 μελιτογόνα είδη που παρασιτούν στη βελανιδιά εκ των οποίων το πιο διαδεδομένο είναι το Parthenolecanium rufulum, το οποίο θεωρείται ως η κύρια πηγή μελιτώματος. Ακολουθούν τα Eulecanium tiliae και Eriococcus sp.

Η βελανιδιά έδωσε αρκετό μέλι το πρώτο εικοσαήμερο του Ιουνίου. Στη συνέχεια ο έντονος καύσωνας έκανε την εμφάνισή του ακόμα και σε αυτά τα υψόμετρα, καταστρέφοντας ουσιαστικά το μελίτωμα το οποίο ξίνισε και δεν το συνέλεγαν οι μέλισσες. Έτσι το ρίσκο της έγκαιρης εισόδου στο δάσος βγήκε σε καλό, δεδομένου ότι οι μέλισσες δε μπορούν να παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στα δάση λόγω έλλειψης γύρης. Ο τρύγος πραγματοποιήθηκε στα μέσα Ιουλίου και αμέσως έγινε μεταφορά στον κάμπο ώστε τα μελίσσια να ανασυγκροτηθούν. Δυστυχώς οι συνεχιζόμενες υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με την παρατεταμένη ανομβρία δεν έχει βοηθήσει τα μελίσσια και αυτό στο οποίο ελπίζουμε πλέον είναι τα πρωτοβρόχια.

Κόντευε μεσάνυχτα όταν πλησίαζα στα ελάτια στα ορεινά της Πίνδου. Ήμουν φορτωμένος με λίγα μελίσσια και μια μελισσοκομική ζυγαριά. Τα μελίσσια αυτά θα είχαν τον ρόλο του δείκτη, θα έστελναν δηλαδή δεδομένα για την πορεία της μελιτοφορίας.

Βρισκόμασταν στα μέσα Μαΐου, αργά τη νύχτα, σε υψόμετρο 1050μ και παρ’ όλα αυτά η ζέστη ήταν πρωτοφανής. Θα θυμάστε ίσως το κύμα καύσωνα των ημερών εκείνων. Ο δρόμος κακοτράχαλος, εγκαταλειμμένος, σχεδόν επικίνδυνος. Σε κάποιο σημείο χτύπησα σε μια πέτρα τη μπουκάλα της υδραυλικής πόρτας, η οποία είναι σπαστή, κάτω απ’ την καρότσα του φορτηγού.

Όταν έφτασα, την κατέβασα για να ξεφορτώσω, όμως για κακή μου τύχη μετά επειδή έχανε λάδια δεν ξανανέβαινε. Έτσι έμεινα μόνος, νύχτα, μέσα στο δάσος με το φορτηγό να μη μπορεί να μετακινηθεί καθώς η πόρτα ακουμπούσε στο έδαφος και δεν έβρισκα τρόπο να την ανεβάσω. Η οδική βοήθεια δεν ερχόταν και έτσι αφού πάλεψα αρκετή ώρα κατάφερα με έναν ιμάντα να την σηκώσω λίγο ώστε να μην ακουμπά κάτω και να μπορέσω να οδηγήσω μέχρι το συνεργείο.

Στο διάστημα που ακολούθησε οι υψηλές θερμοκρασίες των πρώτων ημερών έδωσαν την θέση τους στο κρύο και έπειτα στις βροχές του Ιουνίου. Και τα δέντρα και οι μέλισσες στρεσαρίστηκαν και έτσι για μια ακόμη χρονιά δεν κατέστη εφικτός ο τρύγος στα έλατα. Το τελευταίο δεκαήμερο του Ιούνη, αποδέχτηκα την ήττα και αποφάσισα να σηκώσω τα μελίσσια και να τα μεταφέρω σε χαμηλότερο υψόμετρο, στις βελανιδιές.

Οι βελανιδιές ξεκινούν αρχικά να δίνουν απ’ το φύλλο ένα μελίτωμα  απ’ το οποίο προκύπτει ένα μέλι όχι τόσο σκούρο και παχύρρευστο όσο αυτό που δίνει λίγο αργότερα απ’ το βελανίδι. Οι συνθήκες σε γενικές γραμμές ήταν καλές. Τα δέντρα είχαν ποτιστεί απ’ τις βροχές του Ιουνίου αρκετά ικανοποιητικά και η θερμοκρασία είχε σταθεροποιηθεί σε σχέση με το προηγούμενο διάστημα.

Και πράγματι τα μελίσσια έστειλαν τα πρώτα θετικά μηνύματα στα τέλη Ιουνίου. Δεδομένου ότι η άνοιξη ήταν καταστροφική φέτος, φόρτωσα ό,τι είχαν και δεν είχα. Μετέφερα πρώτα τα μελίσσια του κάμπου και στη συνέχεια αυτά που βρίσκονταν στα ρείκια. Τις ίδιες μέρες ξεφόρτωναν πολλοί μελισσοκόμοι.

Για ένα διάστημα μιας εβδομάδας με δέκα μέρες περίπου τα πράγματα κυλούσαν ιδανικά. Έπειτα η βελανιδιά για κάποιο λόγο τον οποίο δεν μπόρεσα να εντοπίσω σταμάτησε τη μελιτοέκκριση, παρά το γεγονός ότι υπήρχαν αρκετές προσδοκίες καθώς υπήρχε άφθονο βελανίδι. Την τελευταία εβδομάδα του Ιουλίου τρύγησα όσο μέλι είχαν μαζέψει οι μέλισσες. Τα περισσότερα μελίσσια έδειχναν καταπονημένα και αρκετά πεσμένα κυρίως σε γόνους, δείγμα έλλειψης γύρης.

Αμέσως μετά τον τρύγο έκανα θεραπεία για την βαρρόα με ταινίες οξαλικού οξέως και μεταφορά στον κάμπο, μια διαδικασία η οποία διασπείρει καλύτερα το οξαλικό, καθιστώντας το πιο αποτελεσματικό απέναντι στη βαρρόα. Ο Αλέξανδρος Γκουσιάρης την είχε περιγράψει αναλυτικά στο περιοδικό Μελισσοκομική Επιθεώρηση ως Varroa’s Road Trip Therapy Application (VRTTA). Στον κάμπο ελπίζω ότι οι μέλισσες θα βρουν γύρες οι οποίες θα τις βοηθήσουν να ανασυνταχθούν και να προετοιμαστούν εν όψει του χειμώνα.

Το μέλι της βελανιδιάς είναι σκουρόχρωμο, παχύρρευστο, με δυνατή, γεμάτη γεύση. Σύμφωνα με το ΑΠΘ θεωρείται το μέλι με την ισχυρότερη αντιοξειδωτική δράση και ως ένα απ’ τα θρεπτικότερα. Έχει εφιδρωτικές ιδιότητες, ενώ διαθέτει στυπτικές, απολυμαντικές και επουλωτικές ιδιότητες.

Ο Chris Thomond, φωτογράφος του Guardian, πέρασε έναν χρόνο φωτογραφίζοντας μία βελανιδιά 200 ετών κοντά σε ένα χωριό του Μάντσεστερ, καθώς εναλλάσσονταν οι εποχές και το αποτέλεσμα ήταν πολύ ενδιαφέρον. Οι βελανιδιές είναι ψηλά, αιωνόβια δέντρα, που παράγουν έναν καρπό, το βελανίδι, που είναι χρήσιμο για ζωοτροφές και στη βυρσοδεψία. Το ξύλο της είναι σχετικά ακριβό και χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία.

Νοέμβριος
Η πρώτη επίσκεψη έγινε μια ομιχλώδη μέρα του Νοεμβρίου. Ο Chris δεν είχε προσέξει τα ηλεκτροφόρα καλώδια πίσω στο φόντο και απογοητεύτηκε όταν τα είδε. Έτσι αποφάσισε να τραβήξει όλες τις φωτογραφίες από την ίδια οπτική γωνία και τοποθέτησε το δέντρο στο κέντρο του κάδρου ώστε να κρύψει τον ένα πυλώνα.

Ιανουάριος
Τα πάντα είναι χιονισμένα. Το χειμώνα η βελανιδιά ρίχνει τα φύλλα της ώστε να μπορεί να αντέξει το κρύο και τον παγετό.

Μάρτιος
Η άνοιξη δεν έχει έρθει ακόμη, αλλά είναι προ των πυλών.

Απρίλιος
Το χειμώνα και μέχρι να μπει η άνοιξη δεν υπάρχει καμία φαινομενική εξέλιξη. Χιόνι έρχεται και φεύγει καθώς εναλλάσσονται οι μέρες. Όμως ξαφνικά καθώς ο Chris πήγαινε για την καθιερωμένη φωτογραφία, παρατήρησε ότι το χορτάρι είχε μεγαλώσει αισθητά. Αυτό το γεγονός σηματοδοτεί την άνοιξη.

Μάιος
Η βελανιδιά επανέρχεται στη ζωή. Έχει βγάλει και πάλι νέα φύλλα ενώ όλα γύρω είναι ανθισμένα. Η άνοιξη είναι η παιδική ηλικία του έτους.

Ιούλιος
Οι ζέστες έχουν έρθει και αρχίζουν οι μελιτώδεις εκκρίσεις των φύλλων της βελανιδιάς, τις οποίες εκμεταλλεύονται οι μέλισσες. Το μέλι που παράγεται τότε είναι ανοιχτόχρωμο, ρευστό και έχει απαλό άρωμα και γεύση. Λίγο αργότερα αρχίζει να στάζει το βελανίδι. Το μελίτωμα αυτό είναι σκούρο σκοτεινό, σχεδόν μαύρο και αρκετά παχύρρευστο.

Σεπτέμβριος
Τα πρώτα κρύα και βροχές ξεκινούν. Η βελανιδιά αποτελούσε το ιερό δένδρο του Διός. Για το λόγο αυτό θεωρούνταν ιερό στην αρχαία Μακεδονία.

Οκτώβριος
Ο τελευταίος μήνας πριν πέσουν τα φύλλα. Τα πάντα στη φύση προετοιμάζονται για τον χειμώνα.

Δεκέμβριος
Και πάλι χειμώνας. Το ξύλο της βελανιδιάς είναι βαρύ, σκληρό και δεν σαπίζει εύκολα.

Στην Ελλάδα η βελανιδιά είναι το κατ΄ εξοχήν δένδρο των Δρυμών. Φύεται συνήθως μαζί με την καστανιά και βρίσκεται στους περισσότερους ορεινούς όγκους. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στην ορεινή Πίνδο, σε υψόμετρο 600 μέτρων, συλλέγουμε το μέλι της και το διαθέτουμε χωρίς καμία επεξεργασία, στην πιο αγνή μορφή του, άθερμο. Δοκιμάστε το!

πηγή: theguardian

Ίσως το πιο πλούσιο σε ιχνοστοιχεία, με πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε γυρεόκοκκους που του προσδίδει δυνατή, γλυκιά και ελαφρώς ιδιάζουσα γεύση, θεωρείται το μέλι της βελανιδιάς. Έχει εφιδρωτικές ιδιότητες, ενώ διαθέτει στυπτικές, απολυμαντικές και επουλωτικές ιδιότητες.

Βρείτε το τώρα στο Ορεινό Μέλι. Παραγγελίες: 26810 35121 & 161

Έχοντας κάνει μια τρύπα στο νερό στις πλαγιές του Ξυροβουνίου και τις καστανιές, αποφασίσαμε να μετακινηθούμε νοτιότερα στην οροσειρά της Πίνδου στο νομό Αιτωλοακαρνανίας. Κοντά στα Όρη του Βάλτου και τις βελανιδιές.

Δάση με βελανιδιές στους πρόποδες των Ορέων του Βάλτου.

Σε υψόμετρο σχετικά χαμηλό, κοντά στα 550 μέτρα, στα όρια των δύο νομών, συναντά κανείς το κατ΄ εξοχήν δένδρο των Δρυμών, τη βελανιδιά. Δέντρα ψηλά, αιωνόβια, ο καρπός των οποίων (βελανίδι) είναι χρήσιμος για ζωοτροφές. Η περιοχή όπου επιλέξαμε να στήσουμε το μελισσοκομείο μας, ευτυχώς ήταν εύκολα προσβάσιμη με το φορτηγό, πράγμα που έκανε την εγκατάσταση παιχνιδάκι.

Η ευκολία πρόσβασης στο μελισσοκομείο είναι μία απ’ τις βασικές παραμέτρους για την επιλογή του χώρου.

Οι ζέστες αυτής της εποχής, εδώ δεν είναι τόσο έντονες, όσο για παράδειγμα κάτω στον κάμπο. Αυτό σημαίνει ότι τα μελίσσια δεν θα αντιμετωπίσουν πολύ δύσκολες συνθήκες. Εδώ έχουμε την τελευταία ευκαιρία να αναπτύξουμε τις παραφυάδες πριν το κενό ανθοφορίας του Αυγούστου. Συνήθως στις βελανιδιές και λόγω της εποχής έκκρισης του μελιτώματος δεν υπάρχει αφθονία γυρεοδοτικών φυτών τριγύρω. Ευτυχώς όμως, τα μικρά και αδύναμα μελίσσια έχουν προηγουμένως φροντίσει να μαζέψουν αρκετά αποθέματα γύρης και απ’ τα παλιούρια και απ’ τις καστανιές.

Το μελισσοκομείο στις βελανιδιές

Το Μέλι Βελανιδιάς είναι ένα σκουρόχρωμο μέλι με ιδιαίτερη γεύση, το οποίο παράγεται από μία ρητίνη που εκκρίνει το δέντρο. Δεν είναι ιδιαίτερα γλυκό λόγω της χαμηλής συγκέντρωσης σακχάρων, κάτι μεταξύ ανθόμελου και ελατόμελου με βότανα τού βουνού και δεν είναι πολύ διαδεδομένο στην Ελλάδα. Είναι όμως εξαιρετικά θρεπτικό καθώς είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε ιχνοστοιχεία όπως το κάλιο και το μαγνήσιο.

Τα πρώτα δείγματα των επιθεωρήσεων ήταν θετικά.

Οι πρώτες επιθεωρήσεις έδειξαν ότι η βελανιδιά άρχισε να δίνει άφθονο μελίτωμα, με αποτέλεσμα τα μελίσσια έπειτα από σχεδόν 2 μήνες στασιμότητας να αρχίσουν και πάλι να χτίζουν και να γεμίζουν τις κηρήθρες με μέλι. Σε επόμενες επιθεωρήσεις θα τοποθετήσουμε και σίτες πρόπολης ώστε να “δοκιμάσουμε” την περιοχή. Ελπίζουμε να συνεχίσει έτσι.