Ελάχιστες είναι οι αναφορές στην παγκόσμια βιβλιογραφία για την αλληλεπίδραση των μελισσών με την κάνναβη και την ψυχοτρόπο ουσία Δ9-τετραϋδροκανναβινόλη, γνωστή ως THC. Στην πραγματικότητα, μόνο ένα επιστημονικό άρθρο υπάρχει σχετικά με αυτό. Ποια είναι λοιπόν η σχέση της κάνναβης και της μέλισσας Apis mellifera;
Όταν ξεκίνησα ως μελισσοκόμος, μετέφερα τις πρώτες μου κυψέλες κοντά στις βιολογικές καλλιέργειες του Όρεγκον. Οι μέλισσες έβρισκαν άφθονη τροφή εκεί και ταυτόχρονα επικονίαζαν τα φυτά των γεωργών. Εκείνη την εποχή ο νόμος στην συγκεκριμένη πολιτεία άλλαξε, επιτρέποντας την καλλιέργεια κάνναβης. Αρκετοί στράφηκαν προς τα εκεί, ξεκινώντας παράλληλα μια διαμάχη με τους αμπελοκαλλιεργητές, καθώς οι τελευταίοι θεωρούσαν ότι η μυρωδιά της κάνναβης μπορούσε να καταστρέψει την ποιότητα των σταφυλιών και κατά συνέπεια την ποιότητα του κρασιού.
Εγώ απ’ την άλλη όταν αντιλήφθηκα ότι οι μέλισσες μου είχαν πρόσβαση στα άνθη της κάνναβης, άρχισα να το συζητάω με ανθρώπους, οι οποίοι μου έκαναν πάντα την ίδια ερώτηση: αν επηρεάζονται οι μέλισσες και αν το μέλι που παράγεται έχει κάποιου είδους ψυχική επίδραση στον άνθρωπο. Αυτό με εντυπωσίασε! Είναι δυνατόν να παραχθεί ψυχοτρόπο μέλι; Ξεκίνησα λοιπόν μία έρευνα για να διαπιστώσω αρχικά κατά πόσον οι μέλισσες έλκονται από το φυτό, τι ακριβώς συλλέγουν, τι είδους διατροφική αξία έχει γι αυτές αλλά και τις συνέπειες στα προϊόντα που παράγουν.
Παρακολουθούσα τις κυψέλες σε εβδομαδιαία βάση και ήλπιζα να παρατηρήσω κάτι, όμως σύντομα απογοητεύτηκα. Παρά την αφθονία των καλλιεργειών κάνναβης στην περιοχή, δεν φαινόταν να υπάρχει καμία αλληλεπίδραση μεταξύ των μελισσών και του φυτού. Γιατί όχι όμως; Το πρώτο που υπέθεσα ήταν ότι οι μέλισσες δεν έλκονται απ’ το άρωμα του φυτού. Οι μέλισσες έχουν εξαίσια οσφρητική ικανότητα και την χρησιμοποιούν για την ανίχνευση φυτών. Επίσης προσελκύονται από έντονα χρώματα. Η κάνναβη όμως δεν διαθέτει τίποτα απ’ τα δύο.
Εντούτοις, ένα βίντεο που εμφανίστηκε στα κοινωνικά δίκτυα, έδειχνε φαινομενικά ενθουσιασμένες μέλισσες πάνω σε ένα φυτό κάνναβης. Πολλοί βλέποντας τον ενθουσιώδη αυτό τρόπο που συνέλεγαν οι μέλισσες αυτές, θεώρησαν ότι το φυτό είχε κάποιου είδους επίδραση επάνω τους. Μπορεί όμως να συμβεί κάτι τέτοιο;
Ψάχνοντας έπεσα πάνω σε ένα άρθρο του 2001 (των Mcpartland, J, DiMarzo, V, De Petrocellis, L, Mercer, A, Glass, M) που αναφέρει ότι οι υποδοχείς κανναβινοειδών απουσιάζουν στα έντομα. Οι συγγραφείς αποκάλυψαν ότι οι υποδοχείς CB1 και CB2 χάθηκαν στα έντομα κατά τη διάρκεια της εξέλιξης. Σημείωσαν επίσης ότι οι υποδοχείς αυτοί είναι οι μόνοι νευροϋποδοχείς που υπάρχουν στα θηλαστικά και δεν υπάρχουν στα έντομα. Έπειτα από αυτό, πιστεύω ότι μπορούμε να πούμε με σιγουριά πως οι μέλισσες δεν μπορούν να επηρεαστούν από κάποια ψυχοτρόπα ουσία της κάνναβης.
Το επόμενο που έπρεπε να βρω ήταν αν το μέλι που παράγεται από το φυτό της κάνναβης περιέχει THC και εάν ναι, κατά πόσον επηρεάζει αυτούς που το καταναλώνουν. Τα περισσότερα φυτά χρειάζονται τα έντομα για να μεταφέρουν τη γύρη σε άλλα άνθη και να τα γονιμοποιήσουν. Γι αυτό το λόγο και επειδή ο ανταγωνισμός, ειδικά την άνοιξη είναι μεγάλος (πολλά φυτά) αυτά προσφέρουν μια ανταμοιβή στα έντομα. Το νέκταρ παρασκευάζεται από τα φυτά αποκλειστικά ως δέλεαρ και αμοιβή. Το έντομο στη συνέχεια καθώς πετάει από άνθος σε άνθος μεταφέρει άθελά του και γύρη γονιμοποιώντας τα φυτά.
Η κάνναβη όμως είναι ένα φυτό που γονιμοποιείται ως επί το πλείστον από τον αέρα. Αυτού του είδους τα φυτά δεν έχουν εξελιχθεί ώστε να προσελκύουν έντομα επικονιαστές. Τα άνθη της δεν παράγουν έντονη μυρωδιά, ούτε έχουν έντονα χρώματα ώστε να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των μελισσών. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι δεν προσφέρουν ανταμοιβή. Δηλαδή νέκταρ! Σε ένα σχετικό με το θέμα άρθρο (Dalio, J.S., 2012) επισημαίνεται ότι η γύρη κάνναβης φαίνεται να αποτελεί για τις μέλισσες μια απ’ τις τελευταίες επιλογές. Ο συγγραφέας σημειώνει ότι οι μέλισσες (στην Ινδία όπου έγιναν οι παρατηρήσεις) στράφηκαν τελικά στην γύρη κάνναβης ως πηγή πρωτεΐνης όταν δεν υπήρχαν άλλες πηγές γύρω, αλλά επισκέφτηκαν μόνο τα αρσενικά άνθη!
Τι μας λέει αυτό; Πολύ απλά ότι η κάνναβη δεν δίνει νέκταρ, αλλά αποκλειστικά γύρη. Η γύρη είναι τα αρσενικά αναπαραγωγικά κύτταρα των φυτών. Τα θηλυκά άνθη δεν έχουν γύρη και γι αυτό όταν οι μέλισσες τα επισκέπτονται το κάνουν για να συλλέξουν το νέκταρ. Υπάρχουν όμως αναφορές ατόμων που υποστηρίζουν ότι έχουν δει μέλισσες σε θηλυκά άνθη κάνναβης. Αναζητώντας απαντήσεις, ο ίδιος ο συγγραφέας του άρθρου προσέγγισε τον Norman Carreck (Διευθυντή του επιστημονικού περιοδικού Apiculture Research) ο οποίος του πρότεινε ότι ένας πιθανός λόγος που έκανε τις μέλισσες να έλκονται απ’ τα θηλυκά άνθη της κάνναβης θα μπορούσε να είναι τα εξωανθικά νεκτάρια, τα οποία υπάρχουν στην κάνναβη τεκμηριωμένα από το βιβλίο του John Free που εκδόθηκε το 1970, με τον τίτλο Έντομα Επικονίασης Καλλιεργειών.
Τα εξωανθικά νεκτάρια περιλαμβάνουν αδένες που βρίσκονται έξω στον κάλυκα και παράγουν τόσο νερό, όσο και σάκχαρα. Ωστόσο, η ύπαρξη τους θα μπορούσε να εξυπηρετεί κυρίως έναν αμυντικό σκοπό, προσελκύοντας μυρμήγκια τα οποία χρησιμεύουν για να προστατεύουν το φυτό από άλλα φυτοφάγα έντομα. Εντούτοις, η κάνναβη είναι γνωστό ότι έχει αδενικά τριχώματα (φυτικές τρίχες που εκκρίνουν μια ρευστή ουσία) η οποία θα μπορούσε επίσης να είναι η αιτία που έλκει τις μέλισσες.
Στην κάνναβη υπάρχουν διαφόρων ειδών τριχοειδή. Τα βολβοειδούς τύπου τριχοειδή, που είναι τα μικρότερα, είναι ελάχιστα ορατά με γυμνό μάτι. Έχουν μέγεθος 15-30 μίκρον, δηλαδή όσο περίπου και μια τρίχα. Τα περισσότερα όμως είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος και φτάνουν τα 150-500 μίκρον, δηλαδή όσο περίπου και το πάχος ενός κόκκου ζάχαρης. Αυτά τα τελευταία περιέχουν την πλειονότητα των ψυχοδραστικών κανναβινοειδών (THC, THCV, CBN) η επιδραστικότητα των οποίων εξαρτάται από την αποδόμηση που θα γίνει πριν τη συγκομιδή του φυτού. Φαίνεται λοιπόν ότι αυτά τα τριχοειδή έχουν εξελιχθεί με σκοπό να καταστήσουν το φυτό “λιγότερο νόστιμο” για τα φυτοφάγα ζώα και τα έντομα.
Σε μια συζήτηση με τον διακεκριμένο εντομολόγο Δρ Dewey Caron εμβάθυνα ακόμα περισσότερο. Εκτός από το νέκταρ οι μέλισσες έλκονται και από τα μελιτώματα. Παρασιτικά έντομα απομυζούν τα φυτά αποβάλλοντας σακχαρούχους χυμούς τους οποίους στη συνέχεια οι μέλισσες συλλέγουν και μετατρέπουν σε μέλι. Η κάνναβη θα μπορούσε να φιλοξενεί τέτοια έντομα. Επίσης οι μέλισσες συλλέγουν ρητίνες απ’ τα φυτά, τις οποίες μετατρέπουν σε πρόπολη, μια κολλώδη ουσία την οποία χρησιμοποιούν για να κλείσουν τυχόν τρύπες στην κυψέλη τους, αλλά και για απολύμανση των κελιών στις κηρήθρες καθώς αυτή έχει αντισηπτικές ιδιότητες. Επί του παρόντος, ορισμένες πτυχές της σχέσης μεταξύ μελισσών και κάνναβης δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί πλήρως.
Είναι λοιπόν απλώς ένας μύθος το κανναβόμελο; Για κάποια πράγματα είμαστε σίγουροι. Πρώτον, η κάνναβη δεν έχει καμία ψυχική επίδραση στις μέλισσες καθώς σ’ αυτές απουσιάζουν οι νευροϋποδοχείς. Δεύτερον, από τη διεθνή βιβλιογραφία γνωρίζουμε ότι οι μέλισσες δεν προτιμούν τη γύρη κάνναβης και θα καταφύγουν σ’ αυτήν μόνο σε περίπτωση που υπάρχει έλλειψη άλλων πηγών. Τρίτον, αν θεαθούν μέλισσες σε θηλυκά άνθη κάνναβης αυτό δεν συμβαίνει γιατί συλλέγουν νέκταρ, μιας και η κάνναβη δεν δίνει νέκταρ. Ωστόσο, το φυτό μπορεί να παράγει σάκχαρα από εξωανθικά νεκτάρια αλλά αυτό δεν έχει ακόμα αποδειχτεί. Ενώ και παρασιτικά έντομα πιθανόν εκκρίνουν μελίτωμα.
Τέταρτον, αν δεχτούμε ότι με κάποιον τρόπο οι μέλισσες συλλέγουν σακχαρώδεις χυμούς κάνναβης, αυτοί αφού μετατραπούν σε μέλι, μπορούν να περιέχουν ψυχοδραστικες ουσίες μόνο εφόσον έχουν προέλθει απ’ τα τριχοειδή. Πέμπτον, ακόμη όμως κι αν δεχτούμε ότι προκύπτει μέλι από κάνναβη, το οποίο μάλιστα περιέχει αλκαλοειδή, αυτό δεν θα ήταν ψυχοδραστικό εάν δεν είχε προηγουμένως θερμανθεί ώστε από το φυτοκανναβινοειδές ΤΗC-Α, να δημιουργηθεί το ενεργό THC (αποκαρβοξυλίωση).
Οι μέλισσες πράγματι μπορούν να εκπαιδευτούν να συλλέγουν από συγκεκριμένα φυτά, όταν ανταμείβονται με κάποιο σακχαρούχο χυμό. Ο Γάλλος μελισσοκόμος που ανέβασε το βίντεο με τις μέλισσες στην κάνναβη δέχτηκε ότι οι μέλισσές του είχαν προηγουμένως εκπαιδευτεί από τον ίδιο. Κάποιοι βέβαια ισχυρίζονται ότι ο ενθουσιασμός των μελισσών που συλλέγουν στην κάνναβη και φαίνονται στο παρακάτω βίντεο, οφείλεται σε σιρόπι με το οποίο έχει ψεκάσει ο μελισσοκόμος το φυτό. Η παρατήρηση στο μέλλον θα μας δώσει περισσότερες πληροφορίες για την κάνναβη και το πως η μέλισσα Apis mellifera αλληλεπιδρά με το φυτό.
Στο μέτρο που είναι γνωστό, κανείς μέχρι σήμερα δεν έχει εξετάσει στο μικροσκόπιο, το περιεχόμενο της κοιλιάς των μελισσών που εθεάθησαν να συλλέγουν από φυτό κάνναβης ή τη σύνθεση της πρόπολης τους, ώστε να γνωρίζουμε σίγουρα αν προέρχεται από εκεί. Λόγω της νομιμοποίησης της καλλιέργειας κάνναβης πλέον σε αρκετά μέρη, φαίνεται πιθανό ότι θα υπάρξει τελικά μεγαλύτερο ενδιαφέρον και ευκαιρία για συστηματική παρατήρηση και έρευνα. Αναμένουμε.
Της Sharon Schmidt
πηγή: Beeculture
Επιμέλεια: Στράτος Σαραντουλάκης
Παραπομπές
Dalio, J.S. Cannabis sativa- an important subsistence pollen source for apis mellifera. IOSR J. of Pharmacy and Biological Sciences (IOSRJPBS) ISSN: 2278-3008 Volume 1, Issue 4 (July-August 2012), PP 01-03
Free, J. (1070. Insect pollination of crops. London, New York: Academic Press.
Mcpartland, J, DiMarzo, V, De Petrocellis, L, Mercer, A, Glass, M. Cannabinoid receptors are absent in insects. Journal of Comparative Neurology, 2001 Aug 6, Vol 463(4), pp423-429.