«“Σαράντα χρόνια προσπαθώ να καλλιεργήσω αυτό τον τόπο και δεν φυτρώνουν ούτε πέτρες! Χάνεις τον καιρό σου!”, ήταν τα πρώτα λόγια ενός γείτονα, όταν ήρθα στην περιοχή πριν από 7 χρόνια για να δουλέψω τη γη», θα πει η Άννα Μορδεχάι από το Περιβόλι στη Βάρη, μία επιχείρηση που στοχεύει να «φέρει τους αστούς πιο κοντά στη φύση», όπως εξηγεί.

Πώς κατάφερε να μετατρέψει ένα έδαφος άγονο σε μία σύγχρονη όαση; «Εφαρμόζοντας τις αρχές της Περμακουλτούρας, η οποία δεν σου λέει πώς να καλλιεργήσεις αλλά πώς πρέπει να σκέφτεσαι και να οργανώνεις τη λειτουργία σου, ώστε να δρας σύμφωνα με τη φύση, υιοθετώντας τις αρχές της αειφορίας. Η φύση είναι ξεκάθαρα το αφεντικό. Αντί να της εναντιωνόμαστε, παρατηρούμε τα μοτίβα της και προσπαθούμε να τα αναπαράγουμε – σαν να ανεβαίνεις σε μία σανίδα του surf και αφήνεσαι να σε οδηγήσει το ρεύμα».

Ηγετικές φυσιογνωμίες στον χώρο της Περμακουλτούρας, οι Perrine και Charles Herve’ – Gruyer, αγρότες και εκπαιδευτές μαζί, μεγαλώνουν τα 4 παιδιά τους στη Φάρμα του Μπεκ Ελουέν, στη Νορμανδία. Η σχέση τους με τον χώρο της γεωργίας ανύπαρκτη, καθώς η μεν Perrine έκανε καριέρα ως νομικός σύμβουλος διεθνών επιχειρήσεων στην Ασία, ο δε Charles, ήταν παιδαγωγός και ναυτικός – για πάνω από 20 χρόνια ταξίδευε ανά τον κόσμο με ωκεανογραφικό σκάφος, δημιουργώντας ντοκιμαντέρ και γράφοντας βιβλία για τη φύση. «Η Perrine κι εγώ θέλαμε να τρέφουμε την οικογένειά μας με υγιεινά και ζωντανά προϊόντα, καλλιεργημένα με αγάπη από τα χέρια μας. Γίναμε αγρότες. Οι πηγές έμπνευσής μας προέρχονται από τους αυτόχθονες λαούς, τους αγρότες του παρελθόντος αλλά και από τις τελευταίες προόδους στον τομέα της φυσικής γεωργίας. Η Περμακουλτούρα, επάνω στην οποία έχει σχεδιαστεί η φάρμα μας, είναι σαν μία έξυπνη εργαλειοθήκη, που επιτρέπει να αναπτυχθούν τρόποι ζωής, με σεβασμό τόσο στη γη όσο και στους κατοίκους της», γράφει ο Charles στο βιβλίο τους «Περμακουλτούρα» (εκδ. Καπόν) με τη στήριξη του World Human Forum.

Το πρόβλημα γίνεται λύση

«Αναζητούσαμε μια ζωή με νόημα, ποιότητα και αυτάρκεια», θα πει η Perrine, εξηγώντας πως «τίποτε δεν ήταν προϊόν της φαντασίας μας: εμπνευστήκαμε από τις γεωργικές τεχνικές του παρελθόντος και τις αναμείξαμε με τη σύγχρονη, επιστημονική γνώση – δεν είμαστε κατά της προόδου! Χρησιμοποιούμε Η/Υ συνεχώς για την καλύτερη οργάνωσή μας. Αλλά στη γη, η δουλειά γίνεται με τα χέρια. Η παρατήρηση και η σκέψη είναι οι καλύτεροι τρόποι για την προαγωγή της γεωργίας». «Αν και ριψοκίνδυνη επιλογή, ξαναβάλαμε το ανθρώπινο χέρι στο επίκεντρο της διαδικασίας της αγροτικής παραγωγής», προσθέτει ο σύζυγός της σε επίρρωση των προλεχθέντων. «Απερίσκεπτο στοίχημα σε μία εποχή που η εργασία κοστίζει ακριβά και τα αγροτικά προϊόντα δεν αποδίδουν. Όμως η Περμακουλτούρα προτείνει να μετατρέψουμε το πρόβλημα σε λύση, καθώς ο άνθρωπος αποτελεί πλεονέκτημα όταν του εμπιστευόμαστε εργασίες, που η μηχανή δύσκολα μπορεί να πραγματοποιήσει: δημιουργώντας καλλιεργημένους χώρους εντατικά ζωντανούς, φροντίζοντας με αγάπη το έδαφος και τα φυτά, συνδυάζοντας και πυκνώνοντας τις καλλιέργειες, διαπιστώσαμε ότι η γη μας γινόταν γονιμότερη και η παραγωγή ήταν ανάλογη. Η φάρμα μας σήμερα, έχει εξελιχθεί σε ένα μωσαϊκό από μικρά οικοσυστήματα που αλληλεπιδρούν: λιμνούλες, νησιά, περιβόλια, δάσος-κήπο, καλλιέργεια σε αναχώματα, βοσκότοπους. Κυριαρχεί η εντύπωση μιας άφθονης γενναιοδωρίας». «Επαναφέρουμε την ομορφιά της φύσης», τονίζει η Perrine.

«Η Περμακουλτούρα δεν επιδιώκει να μεγιστοποιήσει την παραγωγή ανά παραγωγική μονάδα αλλά ανά τετραγωνικό μέτρο εδάφους», αναφέρει η Αννα Μορδεχάι, δίνοντας ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: «Αντί να φυτέψουμε δύο ντοματιές σε απόσταση 40 εκ. μεταξύ τους, όπως θα έκανε ένας συμβατικός αγρότης, εμείς ανάμεσά τους θα φυτέψουμε τέσσερα μαρούλια, που θα εμποδίσουν τα αγριόχορτα να φυτρώσουν –η φύση απεχθάνεται τον κενό χώρο– θα σκιάσουν τις μικρές ντοματιές και όταν αυτές χρειαστούν τον χώρο, εμείς θα έχουμε ήδη συγκομίσει τα μαρούλια».

«Οι άνθρωποι έχουν εκπαιδευθεί να σκέφτονται τα πάντα σαν μία ευθεία γραμμή, το ένα να διαδέχεται το άλλο, παραλείποντας έτσι τον παράγοντα αλληλεπίδραση, που είναι καθοριστικός. Όλα όμως βασίζονται στην κοινή λογική. Λειτουργούν σαν ένας κύκλος», καταλήγει η Perrine.

Σαν ένα νέο «λογισμικό»

«Απέναντι στη σφοδρότητα του αγροβιομηχανικού ποταμού, που παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά του αφήνοντας τη γη εξαντλημένη και τον κόσμο λαβωμένο, η Φάρμα του Μπεκ Ελουέν είναι μία όαση», διαβάζει κανείς στον πρόλογο του βιβλίου «Περμακουλτούρα» που υπογράφει ο Philippe Desbrosses, αγρότης, δρ Επιστημών του Περιβάλλοντος, συνιδρυτής των περισσότερων ιστορικών κινημάτων βιολογικής γεωργίας. Όπως επισημαίνει ο ίδιος: «Φαίνεται ότι εκεί που υπάρχει σεβασμός στη φύση, η ζωή ανθίζει με δεκαπλάσια ενέργεια».

Για τον Charles, «η Περμακουλτούρα αποτελεί ένα νέο παράδειγμα, ένα νέο “λογισμικό”. Στους αντίποδες του κυρίαρχου αγροτικού συστήματος, το οποίο δεν σταματά να τεχνοποιεί τη φύση, προσπαθούμε να εκμεταλλευθούμε τις υπηρεσίες που παρέχουν γενναιόδωρα τα οικοσυστήματα. Μήπως η φύση δεν προσφέρει στα φυτά όλα όσα χρειάζονται για την ανάπτυξή τους; Επιπλέον, συνειδητοποιούμε πως όταν αγγίζουμε τη γη, συνδεόμαστε ξανά με όλα όσα διαμορφώνουν τη ζωή των Ανθρώπων: τη διατροφή, την υγεία, τα τοπία, την απασχόληση, την οικονομία, την τέχνη της συμβίωσης, καθώς και με ό,τι πιο οικείο έχουμε – τις συγκινήσεις μας, την παρουσία μας στον κόσμο, τη σχέση μας με τη ζωή».

πηγή: Καθημερινή
Οι φωτογραφίες είναι από τη φάρμα του Μπεκ Ελουέν στην Γαλλία (climateheroes.org)

Υπάρχει μαζικός αφανισμός των μελισσών κι αυτό αποτελεί τεράστιο κίνδυνο για τη βιοποικιλότητα αλλά και την αγροτική παραγωγή. Δεν πρόκειται για προειδοποιήσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων ή ευαισθητοποιημένων μελισσουργών, αλλά για πρόσφατη εκτίμηση ενός πολύ σημαντικού οργάνου, που δημιούργησε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών το 2012: της Διακυβερνητικής Πλατφόρμας Επιστήμης-Πολιτικής για τη Βιοποικιλότητα και τις Υπηρεσίες Οικοσυστημάτων (IPBES), στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι 124 κρατών, με αποστολή την παρακολούθηση της υγείας των οικοσυστημάτων για λογαριασμό του ΟΗΕ. Πρόκειται για το ανάλογο της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή.

Η πρόσφατη Εκθεση της IPBES, στην οποία κατέληξαν ομόφωνα οι συμμετέχοντες στη διάσκεψη στην Κουάλα Λουμπούρ της Μαλαισίας σημειώνει πως υπάρχει μεγάλη μείωση των μελισσών και των πεταλούδων, καθώς και άλλων ειδών που λειτουργούν ως επικονιαστές για τη γονιμοποίηση της αγροτικής παραγωγής, όπως τα πουλιά, οι νυχτερίδες, οι σφήκες, οι σκώροι και τα μυρμήγκια. Περίπου το 35% της παγκόσμιας γεωργίας εξαρτάται από τη μεταφορά γύρης από τους φυσικούς επικονιαστές, με τις μέλισσες να αποτελούν έναν από τους βασικότερους παράγοντες. Καθώς τα κράτη και οι κυβερνήσεις έχουν μάθει να υπολογίζουν μόνο με οικονομικούς όρους, η Εκθεση υπολογίζει ότι το ύψος της ζημιάς στον αγροτικό τομέα μπορεί να κινηθεί μεταξύ των 235-577 δισ. δολαρίων, ένα ποσό που αντιστοιχεί στο 5-8% της συνολικής αξίας της παγκόσμιας αγροτικής παραγωγής. Εκτιμάται ότι η ποσότητα και η ποιότητα των γεωργικών προϊόντων θα πέσουν, το ίδιο και οι αποδόσεις των αγροτών, ενώ θα ανέβουν οι τιμές για τους καταναλωτές.

«Από την επικονίαση εξαρτώνται πολλά είδη φρούτων, λαχανικών, σπόρων, καρυδιών και καλλιέργειες ελαιούχων φυτών. Πρόκειται για σημαντικό μέρος των θρεπτικών συστατικών, των απαραίτητων για τη διατροφή του ανθρώπου» σημειώνει η Εκθεση που διαμόρφωσαν 80 επιστήμονες από όλο τον κόσμο, που συμμετείχαν στις εργασίες της IPBES. Μερικές από τις πιο σημαντικές καλλιέργειες για τη διατροφή διεθνώς, όπως το ρύζι, το σιτάρι και άλλα δημητριακά, δεν βασίζονται σε επικονίαση μέσω ζώντων οργανισμών. «Στις ευπαθείς καλλιέργειες όμως συμπεριλαμβάνονται τα μήλα, το μάνγκο, η σοκολάτα και πολλά άλλα που συνήθως καταναλώνονται ως τρόφιμα. Σχεδόν όλα τα φρούτα και πολλά από τα λαχανικά σας εξαρτώνται από την επικονίαση» σημείωσε ο κ. Σίμον Ποτς, συμπρόεδρος της επιτροπής και αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου για την Αγρο-Περιβαλλοντική Ερευνα στο Πανεπιστήμιο Reading της Μ. Βρετανίας.

Σύμφωνα με την Εκθεση, στην Ευρώπη το 9% των ειδών μελισσών και πεταλούδων απειλούνται με εξαφάνιση, ενώ οι πληθυσμοί μειώνονται κατά 37% στις μέλισσες και 31% στις πεταλούδες, στα είδη για τα οποία είναι διαθέσιμα επαρκή στοιχεία. Σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης, υπερβαίνει το 40% το ποσοστό των ειδών των μελισσών που απειλείται. Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για Λατινική Αμερική, Ασία και Αφρική, αν και η κατάσταση θεωρείται ανάλογη. Πιο επαρκή θεωρούνται τα δεδομένα για τους επικονιαστές που δεν είναι έντομα -νυχτερίδες, πουλιά-, με την Εκθεση να αναφέρει πως το 16% των ειδών αυτών παγκοσμίως απειλούνται με εξαφάνιση.

Οσον αφορά τις αιτίες που «θερίζουν» τους πληθυσμούς των μελισσών και των άλλων επικονιαστών, σύμφωνα με την Εκθεση της IPBES, αυτές είναι η κλιματική αλλαγή, οι ασθένειες, τα παρασιτοκτόνα, η ρύπανση, τα είδη – εισβολείς, οι γεωργικές πρακτικές που πλήττουν το περιβάλλον και η καταστροφή των βιοτόπων, συχνά λόγω έργων υποδομών.

Η έκθεση επισημαίνει ότι δεν έχει επιβεβαιωθεί η επίπτωση των νεονικοτινοειδών εντομοκτόνων, τα οποία ενοχοποιούνται από επιστημονικές έρευνες και περιβαλλοντικές οργανώσεις και βρίσκονται από το 2013 σε καθεστώς προσωρινής απαγόρευσης από την Ε.Ε., έως ότου συγκεντρωθούν περισσότερα δεδομένα. Η έκθεση ήταν ομόφωνη, με αποτέλεσμα να υιοθετούνται μόνο εκείνες οι θέσεις στις οποίες συμφωνεί το σύνολο των ερευνητών και επιστημόνων. Η IPBES πάντως, μέσω της Εκθεσης, συνιστά τη μείωση της χρήσης εντομοκτόνων, τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών και την υιοθέτηση πρακτικών φιλικών στην άγρια ζωή, όπως η δημιουργία ζωνών με αγριολούλουδα μέσα στους αγρούς.

Σύμφωνα με την Greenpeace, «η μεγαλύτερη απειλή για τις μέλισσες προέρχεται από τα χημικά φυτοφάρμακα υψηλής τοξικότητας που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανικές καλλιέργειες. Αυτά τα πολύ επικίνδυνα φυτοφάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των νεονικοτινοειδών, κυκλοφορούν σε όλα τα μέρη του φυτού. Οι μέλισσες τα προσλαμβάνουν από τη γύρη και το νέκταρ, κάτι που βλάπτει το νευρικό τους σύστημα και πολύ συχνά τις οδηγεί στον θάνατο». Οπως τονίζει η περιβαλλοντική οργάνωση, οι μονοκαλλιέργειες που εξαπλώνονται από τη βιομηχανική γεωργία πλήττουν τη βιοποικιλότητα και αποτελούν μεγάλο κίνδυνο γιατί οι μέλισσες για να επιβιώσουν θα πρέπει να τρέφονται από μία μεγάλη ποικιλία ανθοφόρων φυτών.

πηγή: Καθημερινή

Όταν οι γυρεόκοκκοι από τους ανθήρες ενός λουλουδιού, μεταφερθούν στον ύπερο ενός άλλου λουλουδιού, έχουμε την επικονίαση. Έτσι σχηματίζονται σπόροι που θα δώσουν καινούρια φυτά. Επικονίαση μπορεί να γίνει με τη βοήθεια του ανέμου, του νερού, ορισμένων ζώων, αλλά κυρίως από τα έντομα. Οι μέλισσες αποτελούν το 80% περίπου των επικονιαστικών εντόμων. Φυσικά δεν το κάνουν συνειδητά, αλλά προκειμένου να συλλέξουν γύρη, η οποία αποτελεί την κύρια πηγή πρωτεϊνών στην διατροφή τους, την μεταφέρουν από άνθος σε άνθος γονιμοποιώντας τα φυτά.

Καρπός αμυγδαλιάς, δέντρο του οποίου η παραγωγή εξαρτάται από την επικονίαση.

Δεν χρειάζονται όλα τα φυτά την επικονίαση στον ίδιο βαθμό. Υπάρχουν άλλα που την έχουν μεγάλη ανάγκη (κερασιά, αχλαδιά κτλ) και άλλα λιγότερο. Γι αυτό το λόγο σε περιοχές με καλλιέργειες που εξαρτώνται πολύ απ’ την επικονίαση η εγκατάσταση κυψελών είναι υποχρεωτική. Οι μέλισσες βελτιώνουν τις αποδόσεις και την ποιότητα καρπού. Ακολουθεί ένας πίνακας με την αναγκαιότητα των καλλιεργειών από την επικονίαση.

 

Καλλιέργεια	Ανάγκη για μέλισσες
Αβοκάντο
Αγγουριά
Ακτινίδιο
Αχλαδιά
Κερασιά
Κολοκυθιά
Μηδική
Μηλιά
Πεπονιά
Βερυκοκκιά
Καρπουζιά
Ροδακινιά
Σινάπι
Τριφύλια
Φραουλιά
Αμπέλι
Αμυγδαλιά
Πορτοκαλιά/Λεμονιά
Ελιά

 

Η επικονίαση των χιλιάδων ειδών άγριων φυτών που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του φυσικού περιβάλλοντος είναι αδύνατο να υπολογιστεί με ακρίβεια και να μεταφραστεί σε οικονομικό όφελος. Υπολογίζεται ότι μια μέτρια αποικία μελισσών έχει 20 έως 40 φορές περισσότερη αξία για την επικονίαση των φυτών, παρά για την παραγωγή μελιού. Ειδικά δε, στα νησιά που πάσχουν από ανομβρία παίζει σπουδαίο ρόλο στη διατήρηση της βλάστησης (κύρια της φρυγανικής χλωρίδας) και την προστασία από παραπέρα υποβάθμιση.

Καρπός βυσσινιάς αμέσως μετά το τέλος της ανθοφορίας. Η παρουσία των μελισσών αυξάνει κατά πολύ την παραγωγή.

Τα φρυγανικά οικοσυστήματα καλύπτουν το 13-15% της Ελλάδας και αποτελούν την τυπική βλάστηση των περιοχών με ξηρό μεσογειακό κλίμα, περιορισμένο διαθέσιμο νερό και φτωχά εδάφη, κυρίως στη Ν. Ελλάδα και στο Αιγαίο, σε χαμηλά υψόμετρα. Από μια περιορισμένης έκτασης μελέτη που έγινε στο Βοτανικό Κήπο της Αθήνας (ΠΕΤΑΝΙΔΟΥ, 1991) βρέθηκε ότι ένας πολύ μεγάλος αριθμός ειδών μελισσών (262 είδη) επισκέπτεται και επικονιάζει τα είδη της φρυγανικής αυτής χλωρίδας.

Τα σημαντικότερα φρυγανικά είδη στην Ελλάδα είναι:

Αφάνα- αστοιβή (Sarcopoterium spinosum)

Δενδρολίβανο (Rosmarinus officinalis)

Θυμάρια (Thymus spp.)

Φασκόμηλο (Salvia)

Λεβάντες (Lavandula )

Τριφύλλια (Trifolium)

Θυμελαία  (Thymelaea)

Αρνόχορτο/χηνοπόδι (Plandago)

Λαδανιές (Cistus)

Ασφόδελος (Asphodelus spp.)

Σουσούρα – Ρείκι (Erica)

Aσφάκα (Phlomis fruticosa)

Ανθυλλίδα (Anthyllis)

Ήρα (Lolium temulentum)

Γενίστα (Genista)

Χαμαιδρυά (Teucrium chamaedrys)

Αμάραντο (Teucrium polium)

Σερνικοβότανα (Orchis)

Σιδερίτης (Stahys)

Κρόκος (Crocus)

Θρούμπι (Satureia thrympa)

Ηλίανθος (Helianthemum )

Βαλσαμόχορτο (Hypericum olympicum)

Πεντάφυλλο (Potentilla hirta)

πηγές από: Wikipedia, Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αρναίας