Η Αυστραλία εγκαταλείπει την προσπάθεια εξάλειψης της βαρρόα και περνούν πλέον στη διαχείριση.

Οι Αυστραλοί μελισσοκόμοι θα πρέπει να μάθουν πλέον να ζουν με το θανατηφόρο άκαρι βαρρόα, όπως και όλος ο υπόλοιπος κόσμος, μετά από μια ιστορική εθνική απόφαση, να στραφούν από την εκρίζωση σε μια διαχειριστική προσέγγιση.

Η βαρρόα είναι ένα άκαρι με καταγωγή από την Νοτιοδυτική Ασία, όπου ενδημούσε ως μόνιμο παράσιτο στην Ινδική μέλισσα Apis cerana. Η φυσική επιλογή οδήγησε έπειτα από την πάροδο εκατομμυρίων ετών τον ξενιστή και το παράσιτο σε μια κατάσταση ισορροπίας. Από το 1940 και μετά όμως άρχισε να εξαπλώνεται και στον υπόλοιπο κόσμο με αποτέλεσμα να μεταδοθεί και στην Ευρωπαϊκή μέλισσα Apis mellifera, με καταστροφικές όπως αποδείχτηκε συνέπειες.

Η Αυστραλία μέχρι πρότινος παρέμενε η μοναδική ήπειρος χωρίς βαρρόα. Οι Αυστραλιανές αρχές είχαν καταφέρει 3 φορές στο παρελθόν να εξαφανίσουν το παράσιτο, όταν αυτό εντοπίστηκε εκεί (2016, 2019 και 2020), χρησιμοποιώντας ακραία μέτρα όπως κάψιμο χιλιάδων μελισσιών, καραντίνες και απαγόρευση μετακινήσεων. Του προγράμματος εξάλειψης και επιτήρησης ηγούνταν το Υπουργείο Πρωτογενούς Βιομηχανίας .

Αυτή τη φορά το άκαρι εντοπίστηκε στο λιμάνι του Νιούκαστλ, στη Νέα Νότια Ουαλία, στις 22 Ιουνίου του 2022. Πάνω από 14.000 κυψέλες υποβλήθηκαν σε ευθανασία τους επόμενους τέσσερις μήνες σε μια προσπάθεια των αρχών να σταματήσουν την εξάπλωση, η οποία κόστισε συνολικά 100 εκατομμύρια δολάρια.

Παρά τις προσπάθειες για την εξάλειψη του παρασίτου τους τελευταίους 14 μήνες , τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν πλέον ότι αυτό δεν είναι δυνατό. Η Εθνική Ομάδα Διαχείρισης (NMG) που είναι το όργανο λήψης αποφάσεων για εθνικά προγράμματα εξάλειψης εξωτικών παρασίτων και ζωικών ασθενειών, έλαβε ομόφωνα απόφαση να περάσουν πλέον από την εκρίζωση στη διαχείριση.

Είπε όντως ο Αϊνστάιν ότι αν χαθούν οι μέλισσες δεν απομένουν στον άνθρωπο περισσότερα από 4 χρόνια ζωής;

Συχνά αποδίδεται στον Άλμπερτ Αϊνστάιν μια ρήση σύμφωνα με την οποία «Αν κάποτε οι μέλισσες αφανιστούν από προσώπου γης, δεν θα απομείνουν στον άνθρωπο παραπάνω από τέσσερα χρόνια ζωής». Μάλιστα αναπαράγεται τόσο πολύ τα τελευταία χρόνια μέσω διαδικτύου που την υιοθέτησαν μέχρι και Υφυπουργοί του ΥπΑΑΤ όπως μπορείτε να δείτε εδώ. Το είπε όντως ο Αϊνστάιν; Και κατά πόσο ισχύει;

Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο Αϊνστάιν έχει κάνει αυτή τη δήλωση για τις μέλισσες. Το όνομά του πιθανότατα συνδέθηκε με αυτές και τα καταστροφολογικά αυτά σενάρια, από το Καναδικό περιοδικό Canadian Bee Journal και συγκεκριμένα, όπως αναφέρουν τα Ελληνικά Hoaxes, στο φύλλο 49 (σελίδα 13) του έτους 1941 όπου ο συντάκτης αναφέρει ότι «…αν θυμάμαι καλά ήταν ο Αϊνστάιν ο οποίος είπε ότι αν εκλείψουν οι μέλισσες από τη γη θα προκληθεί «εγκεφαλικό επεισόδιο» καθώς τουλάχιστον εκατό χιλιάδες φυτά δεν θα καταφέρουν να επιβιώσουν».

Αργότερα το 1951, ο Αϊνστάιν απαντά σε μια επιστολή μαθητών οι οποίοι τον ρωτούν αν θα ήταν δυνατό να υπάρξουν έμβια όντα στη γη, χωρίς το φως του ήλιου, γράφοντας ότι «Χωρίς το φως του ήλιου: δεν θα υπήρχε σιτάρι, ούτε ψωμί, ούτε γρασίδι, ούτε βοοειδή, ούτε κρέας, ούτε γάλα , κι όλα θα πάγωναν. Δεν θα υπήρχε ζωή.» Και ενώ ούτε αυτός ούτε οι μαθητές αναφέρουν κάπου τις μέλισσες, αυτή η επιστολή σε συνδυασμό με τη δημοσίευση του Καναδικού περιοδικού προκαλεί σύγχυση συνδέοντας το όνομά του με τις μέλισσες.

Το 1966 το περιοδικό The Irish Beekeeper πηγαίνει τα πράγματα ακόμα παραπέρα αναφέροντας ότι Αϊνστάιν υπολόγισε και τον χρόνο που απομένει στην ανθρωπότητα μετά την εξαφάνιση των μελισσών «Ο καθηγητής Αϊνστάιν, ο γνωστός επιστήμονας, υπολόγισε ότι εάν εξαφανιστούν όλες οι μέλισσες από τη γη, τέσσερα χρόνια αργότερα, όλοι οι άνθρωποι θα εξαφανιστούν». Η Alice Calaprice συντάκτρια της συλλογής με τα αποφθέγματα του Αϊνστάιν (The Ultimate Quotable Einstein, 2010) ανέφερε ότι το ρητό δεν είναι πιθανότατα του Αϊνστάιν.

Ο Αϊνστάιν δεν το είπε. Τουλάχιστον όχι έτσι ακριβώς.

Ας δούμε όμως κατά πόσο ισχύει και αν έχει επιστημονική βάση η ρήση ανεξάρτητα από το ποιος την είπε. Η σημασία των μελισσών για το περιβάλλον αλλά και τον πολιτισμό μας είναι αδιαμφισβήτητη. Επικονιάζουν το 85% των καλλιεργούμενων φυτών και το 75% της αυτοφυούς βλάστησης. Η παραγωγή φρούτων, λαχανικών, καρπών, σπόρων εξαρτάται απόλυτα απ’ αυτές και μια πιθανή εξαφάνιση θα οδηγούσε σε κατάρρευση της παραγωγής.

Για να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της σημασίας τους αξίζει απλά να σημειωθεί ότι κάθε χρόνο το 70% όλων των μελισσιών των ΗΠΑ, δηλαδή 1,7 εκατομμύρια μελίσσια (!) μεταφέρονται στην Καλιφόρνια για να επικονιάσουν την αμυγδαλιά. Ο Μωρίς Μαίτερλινκ συγγραφέας του Η ζωή των μελισσών του 1901, έλεγε -προκλητικά- ότι ουσιαστικά οφείλουμε τον πολιτισμό μας στην μέλισσα.

Αν εξαφανιστούν λοιπόν οι μέλισσες δεν μας απομένουν παρά 4 χρόνια ζωής; Σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Γκόρα, Επίκουρο Καθηγητή Μελισσοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, αν οι μέλισσες εκλείψουν από τη γη, η ανθρωπότητα θα στραφεί στις ανεμόφιλες καλλιέργειες όπως το ρύζι, το σιτάρι και το καλαμπόκι που δεν χρειάζονται τα έντομα. Θα βιώσουμε μια μεγάλη επισιτιστική κρίση, η διατροφή μας θα γίνει μονότονη, φτωχότερη και κακής ποιότητας καθώς θα είναι κυρίως αμυλούχα όμως μην ξεχνάμε ότι οι μονοκαλλιέργειες όπως αυτή των δημητριακών έχουν μεγάλες αποδόσεις. Τα 4 χρόνια είναι πολύ μικρό διάστημα για να χαθεί η ανθρωπότητα.

Δε μπορούμε να πούμε με σιγουριά τι θα συμβεί αν χαθούν οι μέλισσες. Θα είναι μια τεράστια αλλαγή για το περιβάλλον και τον πολιτισμό μας. Πιθανότατα η ανθρωπότητα να επιβιώσει, παρά τις αντιξοότητες. Η σημασία των μελισσών είναι πολύ μεγάλη για τη ζωή όπως την ξέρουμε. Εξελίχθηκαν μαζί με τα ανθοφόρα φυτά πριν από 100εκ. χρόνια αλλάζοντας ριζικά τον πλανήτη, ο οποίος από τότε και έπειτα απέκτησε χρώματα, αρώματα και σχήματα. Μια πιθανή απώλειά τους θα σημάνει και το τέλος όλων αυτών. Οι μέλισσες και τα έντομα γενικότερα αντιμετωπίζουν πράγματι τον κίνδυνο της εξαφάνισης, όμως το να αποδίδουμε ακραία καταστροφολογικά σενάρια σε σημαίνοντα πρόσωπα δεν είναι η λύση για την ευαισθητοποίηση του κόσμου.

πηγές:
Ελληνικά Hoaxes
Γιατί χάνονται οι μέλισσες; (Podcast lifo)
Πρακτική μελισσοκομία – Ανδρέας Θρασυβούλου
Η ζωή σήμερα, άλλοτε, αλλού και στο μέλλον – Γιάννης Μανέτας

 

 

 

Οι μέλισσες και η ακολουθία Φιμπονάτσι

Ο Λεονάρντο της Πίζας, γνωστός και ως Φιμπονάτσι δημοσίευσε το 1202 το βιβλίο των υπολογισμών (Liber Abaci), ένα βιβλίο γεμάτο με τις μαθηματικές γνώσεις που είχε περισυλλέξει στα ταξίδια του και εξηγούσε μεταξύ άλλων τις αριθμητικές αλληλουχίες.

Στο τρίτο μέρος του liber abaci εμφανίζεται το εξής πρόβλημα: Κάποιος τοποθέτησε σε έναν αποκλεισμένο τόπο ένα ζευγάρι κουνελιών. Τα κουνέλια αυτά αναπαράγονται με ρυθμό ένα νέο ζευγάρι το μήνα και κάθε νέο ζευγάρι γίνεται γόνιμο δύο μήνες μετά κι αναπαράγεται με τον ίδιο ρυθμό. Πόσα ζευγάρια κουνελιών έχουν παραχθεί σε έναν χρόνο από το αρχικό ζεύγος; Το αποτέλεσμα είναι η ακολουθία 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987, 1597, 2584, 4181, 6765, 10946 … Εδώ λοιπόν κάθε νέος όρος είναι το άθροισμα των δύο προηγουμένων. Η ακολουθία έχει αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμη στην Επιστήμη.

Επιπλέον τα πηλίκα των διαδοχικών αριθμών τείνουν στον άρρητο αριθμό: Φ = ½ ( 1 + √5 ) = 1,618033989… Ο αριθμός Φ λέγεται και αριθμός της χρυσής τομής, αφού παριστάνει το χωρισμό ευθυγράμμου τμήματος σε μέσο και άκρο λόγο. Η ακολουθία Φιμπονάτσι και η χρυσή τομή εμφανίζονται σε όλες σχεδόν τις πτυχές της ζωής και φυσικά και στις μέλισσες.

Υπάρχουν πάνω από 20.000 είδη μελισσών, τα περισσότερα απ’ τα οποία ζουν μοναχικά. Η πιο γνωστή απ’ όλες, η μελιτοφόρα μέλισσα, ζει σε αποικίες με μεγάλους πληθυσμούς. Από εδώ και πέρα λοιπόν όταν λέμε σ’ αυτό το άρθρο μέλισσα, θα εννοούμε αυτήν, δηλαδή την Apis mellifera. Οι μέλισσες έχουν πολλά ασυνήθιστα χαρακτηριστικά και ένα απ’ αυτά είναι το γενεαλογικό τους δέντρο.

Σε μια αποικία μελισσών υπάρχουν τρία είδη. Η βασίλισσα (μάνα) η οποία είναι θηλυκιά, οι εργάτριες μέλισσες οι οποίες είναι επίσης θηλυκές αλλά δε μπορούν να γονιμοποιηθούν οπότε και να γεννήσουν γονιμοποιημένα αυγά και οι κηφήνες οι οποίοι είναι άρρενες. Και εδώ συμβαίνει κάτι περίεργο. Οι κηφήνες γεννιούνται από αγονιμοποίητα αυγά. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν πατέρα αλλά μόνο μητέρα. Έχουν όμως παππού. Αντίθετα όλες οι εργάτριες και η βασίλισσα έχουν και μητέρα και πατέρα.

Άρα λοιπόν όλα τα αρσενικά μέλη της κυψέλης έχουν έναν γονιό και όλα τα θηλυκά δύο. Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται το γενεαλογικό δέντρο των μελισσών:

Ας μελετήσουμε το γενεαλογικό δέντρο των αρσενικών μελισσών (κηφήνων): Ένας κηφήνας έχει έναν γονιό που είναι θηλυκός. Έχει επίσης δύο παππούδες, από τη μητέρα του και τρεις προ-παππούδες. Δύο απ’ τους γονείς της γιαγιάς του και έναν από του παππού του. Πηγαίνοντας ακόμη πιο πίσω βλέπουμε ότι η αριθμητική αλληλουχία είναι η ίδια με την ακολουθία Φιμπονάτσι και το ίδιο συμβαίνει και για τα θηλυκά μέλη της αποικίας.

Όπως είπαμε η ακολουθία Φιμπονάτσι βρίσκεται σχεδόν παντού στη φύση. Ο αριθμός των πετάλων σε πολλά άνθη τις περισσότερες φορές είναι ένας αριθμός Φιμπονάτσι. Οι περισσότερες μαργαρίτες έχουν 34, 55 ή 89 πέταλα. Το άγριο τριαντάφυλλο, η νεραγκούλα, ο καπουτσίνος και η ακουιλέγια εμφανίζονται συνήθως με 5 πέταλα ενώ το αστράκι και η πικραλίδα με 21. Το χρυσάνθεμο έχει συνήθως 34 πέταλα όπως και ο ηλίανθος.

Γυρίζοντας πίσω στις μέλισσες και διαιρώντας τον αριθμό των θηλυκών μελισσών με τον αριθμό των αρσενικών παίρνουμε το 1.618 δηλαδή τη χρυσή τομή!

πηγές: Wikipedia.com, maths.surrey.ac.uk, gwbuzz.com, akida.info (Μιχάλης Α. Πόλης)

Ανακαλύφθηκε νέο είδος μέλισσας

Ένα νέο είδος μέλισσας ανακαλύφθηκε στη χερσόνησο του Cape York, στο βόρειο Queensland. Σύμφωνα με τον Remko Leijs, βιολόγο του Μουσείου της Νότιας Αυστραλίας, ο οποίος ανακάλυψε τη μέλισσα, πρόκειται για ένα είδος Amegilla bombiformis γνωστή και ως «Μέλισσα Αρκουδάκι» της οικογένειας των Απιδών (Apidae).

Προς το παρόν δεν έχει όνομα καθώς ο Remko δεν έχει ολοκληρώσει την έρευνά του. Ο ίδιος δήλωσε στο Australian Geographic ότι βρήκε τη μέλισσα πάνω σε ένα άνθος ιβίσκου. Αυτή η νέα μέλισσα είναι ένα από τα πέντε νέα είδη των Amegilla bombiformis, που έχει ανακαλυφθεί κατά τη διάρκεια του προγράμματος Bush Blitz, το οποίο ξεκίνησε για πρώτη φορά το 2010 με στόχο να γίνει περισσότερο γνωστή η τεράστια βιοποικιλότητα της Αυστραλίας.

«Είναι υπέροχο ότι ανακαλύπτονται πολλά νέα είδη ιθαγενών μελισσών, αλλά από την άλλη πλευρά κάποια είδη που ανακαλύφθηκαν πριν από περίπου 100 χρόνια σήμερα θεωρούμε ότι έχουν εξαφανιστεί» πρόσθεσε ο Remko. Ο ίδιος κατάλαβε ότι πρόκειται για ένα νέο είδος όταν παρατήρησε τα χαρακτηριστικά και ξεκάθαρα δαχτυλίδια που είχε στην κοιλιά της. «Όλα τα άλλα είδη αυτής της ομάδας μελισσών έχουν ασαφή δαχτυλίδια καθώς είναι αρκετά χνουδωτές και καλύπτονται σχεδόν εξ ολοκλήρου από πορτοκαλί-καφέ χρώμα, εξού και η ονομασία Μέλισσα Αρκουδάκι».

πηγή: Australian Geographic

Γιατί οι μέλισσες-δολοφόνοι δεν είναι τόσο επικίνδυνες

Είναι οι αφρικανικές μέλισσες, γνωστές και ως “μέλισσες-δολοφόνοι” πράγματι τόσο επικίνδυνες, όσο αναφέρουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης;

Μια αφρικανική μέλισσα (Credit: Gustavo Mazzarollo/Alamy Stock Photo)

Ο μύθος λέει ότι οι μέλισσες-δολοφόνοι είναι τεράστιες σε μέγεθος και εξοπλισμένες με θανατηφόρο δηλητήριο, όμως στην πραγματικότητα είναι μικρότερες απ’ τις Ευρωπαϊκές μέλισσες, ενώ μεταφέρουν και λιγότερη ποσότητα δηλητηρίου. Είναι πιο επιθετικές, όχι όμως τόσο όσο πιστεύουμε.

Το 1956, ο βραζιλιάνος επιστήμονας Warwick Kerr εισήγαγε αφρικανικές μέλισσες στη Νότια Αμερική με σκοπό να δημιουργήσει μια πιο παραγωγική φυλή. Αρκετές από αυτές όμως διέφυγαν και διασταυρώθηκαν με ντόπιες μέλισσες δημιουργώντας ένα υβριδικό είδος. Αυτές οι ημίαιμες ουσιαστικά αφρικανικές μέλισσες άρχισαν να εξαπλώνονται. Μέχρι το 1985, είχαν φτάσει στο Μεξικό, ενώ το 2014, οι ερευνητές που μελέτησαν την εξάπλωση αυτών των υβριδίων σε όλη την Καλιφόρνια διαπίστωσαν ότι είχαν φτάσει μέχρι το Σαν Φρανσίσκο.

Τα πρώτα χρόνια της “εισβολής” τους οι αφρικανικές μέλισσες απέκτησαν τον χαρακτηρισμό “μέλισσες δολοφόνοι” εμπνέοντας στους ανθρώπους έναν φόβο για τις μέλισσες. Σ’ αυτό έπαιξαν ρόλο και αρκετές ταινίες τρόμου Β διαλογής της δεκαετίας του 1980. Η αλήθεια όμως είναι αρκετά διαφορετική.

Αριστερά αφρικανική μέλισσα και δεξιά ευρωπαϊκή (Credit: Scott Bauer, USDA)

Η αφρικανική μέλισσα, όπως ειπώθηκε, είναι μικρότερη σε μέγεθος απ’ τις κοινές μέλισσες και φέρει λιγότερη ποσότητα δηλητηρίου, το οποίο μάλιστα δεν είναι ισχυρότερο όπως πιστεύουν πολλοί. Τότε γιατί όλος αυτός ο πανικός; Στην πραγματικότητα σ’ αυτό που διαφέρει η αφρικανική μέλισσα είναι στον τρόπο που υπερασπίζεται τη φωλιά της. «Οι αφρικανικές μέλισσες ανταποκρίνονται στις διαταραχές των αποικιών τους γρηγορότερα, σε μεγαλύτερο αριθμό ενώ τσιμπούν ευκολότερα» κατέληξαν οι ερευνητές το 1982.

Αυτή η έντονη διάθεση να αμυνθούν για να προστατέψουν την αποικία τους, ήταν η αιτία να προκληθούν αρκετές εκατοντάδες θάνατοι ανθρώπων κατά τα τελευταία 50 χρόνια. Ελλείψει αλλεργικής αντίδρασης, θα χρειαζόταν περίπου 1000 τσιμπήματα για να προκληθεί θάνατος ενός ενήλικα μέσου μεγέθους. Οι ευρωπαϊκές μέλισσες πολύ σπάνια θα επιτεθούν σε τόσο μεγάλες ομάδες. Μην ξεχνάτε ότι οι μέλισσες πεθαίνουν αφού τσιμπήσουν, έτσι για να τσιμπηθείτε 1000 φορές σημαίνει ότι σας επιτέθηκαν τουλάχιστον 1000 μέλισσες. Οι αφρικανικές μέλισσες παρουσιάζουν όμως αυτή τη συμπεριφορά, δηλαδή θα αν προκληθούν θα επιτεθούν κατά ομάδες.

Το κεντρί της ευρωπαϊκής μέλισσας (Apis mellifera) (Credit: blickwinkel/Alamy Stock Photo)

Ωστόσο, ο χαρακτηρισμός ως “μέλισσες-δολοφόνοι” είναι παραπλανητικός λέει ο Bert Rivera-Marchand, εντομολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μπαγιαμόν στο Πουέρτο Ρίκο. «Ο όρος δίνει την εντύπωση ότι αυτές οι μέλισσες είναι έξω για να σκοτώσουν, όταν στην πραγματικότητα απλώς υπερασπίζονται την κυψέλη τους» λέει ο Rivera-Marchand. Επιπλέον, διαπίστωσε ότι οι αφρικανικές μέλισσες στο Πουέρτο Ρίκο, όπου εντοπίστηκαν για πρώτη φορά το 1994, δείχνουν πλέον σημαντικά μειωμένη αμυντική συμπεριφορά.

Εν πάση περιπτώσει, τα τελευταία 20 χρόνια, φαίνεται ότι έχουν χάσει αυτήν την έντονη αμυντική διάθεση. «Οι μελισσοκόμοι του Πουέρτο Ρίκο χρησιμοποιούν ντόπιες αφρικανικές μέλισσες για την παραγωγή μελιού και δεν αναφέρουν προβλήματα επιθετικότητας» λέει ο Rivera-Marchand.

Αν λοιπόν δεν προκαλέσετε και δεν ενοχλήσετε τη φωλιά τους δεν θα έχετε πρόβλημα.

πηγή: BBC

Πρώτη πτήση για τηλεχειριζόμενη λιβελούλα- cyborg στις ΗΠΑ

Την πρώτη της πτήση πραγματοποίησε τηλεχειριζόμενη λιβελούλα- cyborg, στο πλαίσιο προγράμματος ερευνητών του Charles Stark Draper Laboratory και τουHoward Hughes Medical Institute (HHMI) στις ΗΠΑ.

Έρευνες πάνω σε έντομα- cyborg (με ενσωματωμένα πάνω τους τεχνητά/ τεχνολογικά τμήματα) είναι σε εξέλιξη εδώ και καιρό, με κατσαρίδες, ακρίδες κ.α. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το συγκεκριμένο πρόγραμμα, ονόματι DragonflEye, που είχε ανακοινωθεί τον Ιανουάριο- όπως περιγράφεται από το Draper, ένα drone που χρησιμοποιεί ζωντανές λιβελούλες για να πετά. Η λιβελούλα φορά ένα μικρό «σακίδιο» με ηλεκτρονικά τμήματα, αισθητήρες και μια ηλιακή κυψέλη. Μια πηγή φωτός φορτίζει την κυψέλη, που τροφοδοτεί με ενέργεια το «σακίδιο».

Το έντομο κατευθύνεται μέσω παλμών φωτός που διοχετεύονται σε συγκεκριμένους νευρώνες στον εγκέφαλό του- δίνοντας τη δυνατότητα ελέγχου του σε άνθρωπο πιλότο, όπως θα έκανε με ένα drone. Απώτερος στόχος, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι η χρήση τέτοιων μικροσκοπικών cyborgs για γονιμοποίηση φυτών, παράδοση μικρών φορτίων ή αποστολές αναγνώρισης σε επικίνδυνες ζώνες. Επίσης, δεν αποκλείεται η χρήση της συγκεκριμένης τεχνολογίας στον τομέα της ιατρικής, για πιο ακριβείς διαγνώσεις, πιο ακριβείς και λεπτεπίλεπτες επεμβάσεις κ.α.

[vimeo 219709402 w=640 h=360]

Όπως εκτιμούν οι ερευνητές, το DragonflEye ανοίγει τον δρόμο για αντίστοιχα εγχειρήματα σε κάποια από τα πιο ευέλικτα και ικανά από πτητικές άποψης έντομα της φύσης- όπως οι μέλισσες, ο πληθυσμός των οποίων έχει μειωθεί δραματικά μέσα στα τελευταία 25 χρόνια, με συνέπειες στη γονιμοποίηση των φυτών. Τέτοιου είδους συστήματα θα μπορούσαν να μειώσουν τους ρυθμούς απωλειών, κατευθύνοντας τις μέλισσες έτσι ώστε να αποφεύγουν τους κινδύνους, καθώς και επιτρέποντας την παρακολούθηση των τάσεων μετανάστευσης τους και της υγείας τους.

πηγή: Ναυτεμπορική

5 Πράγματα που κάνουμε καθημερινά και βλάπτουν τις μέλισσες

Δεν είναι μυστικό ότι οι μέλισσες υποφέρουν. Η διαταραχή κατάρρευσης αποικιών (CCD), μαστίζει τους μελισσοκόμους τα τελευταία 10 χρόνια. Ενώ η διαταραχή είναι σε μικρή πτώση, σχεδόν το ένα τέταρτο των κυψελών δεν θα βγάλει το χειμώνα του τρέχοντος έτους. Οι ερευνητές ακόμη δεν έχουν καταλήξει στο τι προκαλεί τη CCD, αλλά γενικά πιστεύεται πως είναι ένας συνδυασμός από θανατηφόρους παράγοντες όπως η αλόγιστη χρήση παρασιτοκτόνων στις καλλιέργειες, ακάρεα που ταλαιπωρούν τις μέλισσες, στρες και απώλεια φυσικού περιβάλλοντος. Αυτό θα πρέπει να μας ανησυχήσει όλους γιατί η επάρκεια τροφής θα μειωθεί δραστικά χωρίς τις μέλισσες να επικονιάζουν τις καλλιέργειες. Ποιες είναι όμως αυτές οι καθημερινές συνήθειες που συμβάλλουν στη μείωση των μελισσών;

Το μέλι που χρησιμοποιούμε δεν είναι ντόπιο
Το να επιλέξουμε το καλύτερο μέλι μοιάζει περίπλοκο. Υπάρχουν δεκάδες μάρκες, χρώματα, γεύσεις αλλά ο μόνος κανόνας που πρέπει πραγματικά να ακολουθήσουμε κατά την αγορά του μελιού είναι να το πάρουμε από ένα αξιόπιστο τοπικό μελισσοκομείο. Εξαιτίας της CCD, οι συγκυρίες είναι σκληρές για να είσαι μελισσοκόμος και τα μελισσοκομεία χρειάζονται τη στήριξη μας προκειμένου να αντικαθιστούν τις χαμένες αποικίες και να διατηρούν τα μελίσσια υγιή. Ακόμη, με την αγορά ντόπιου μελιού στηρίζουμε τους ντόπιους αγρότες που βασίζονται σε αυτές τις μέλισσες για να επικονιάσουν τις καλλιέργειες τους. Ναι, το μέλι από ένα τοπικό μελισσοκομείο μπορεί να είναι πιο ακριβό από κάποιας φίρμας που μπορούμε να βρούμε στο super market αλλά πληρώνουμε για ένα προϊόν ποιότητας και επιπλέον στηρίζουμε έναν ζωτικό κλάδο της περιοχής μας.

Δεν αγοράζουμε βιολογικά προϊόντα
Μέχρι τώρα, δεν είναι μυστικό ότι τα φυτοφάρμακα είναι ο χειρότερος εχθρός μιας μέλισσας. Οι μέλισσες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε μια συγκεκριμένη κατηγορία φυτοφαρμάκων που ονομάζεται νεονικοτινοειδή. Η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (EPA) δήλωσε πρόσφατα ότι τα νεονικοτινοειδή είναι μια μακροπρόθεσμη απειλή για τις μέλισσες. Πιο πρόσφατα, ερευνητές στη Γερμανία, διαπίστωσαν επίσης ότι τα νεονικοτινοειδή είναι πιθανόν ένας βασικός παράγοντας για την εκτεταμένη θνησιμότητα των μελισσών. Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, διότι εξακολουθούμε να βασιζόμαστε στις μέλισσες για την επικονίαση των τροφίμων μας, όπως τα αμύγδαλα, τα ροδάκινα, τις κολοκύθες, για να αναφέρουμε μερικά, καθώς και ορισμένες καλλιέργειες ζωοτροφών για την κτηνοτροφία, όπως η μηδική. Όταν χρησιμοποιούμε εντομοκτόνα, που είναι θανατηφόρα για τις μέλισσες, στις καλλιέργειες που καλούνται να γονιμοποιήσουν, απειλούμε την επάρκεια τροφής. Η αγορά βιολογικών τροφίμων είναι καλή και για τις μέλισσες και τους ανθρώπους, και στέλνει ένα μήνυμα προς τους παραγωγούς για το τι εκτιμούμε ως καταναλωτές.

Αγνοούμε την οικονομική επίπτωση του φαινομένου της μείωσης των μελισσών
Η διαταραχή κατάρρευσης αποικιών (CCD) επηρεάζει το πορτοφόλι μας με πολύ απτούς τρόπους. Όλοι μας βασίζουμε το δείπνο μας στις μέλισσες, καθώς χωρίς αυτές τα αποθέματα τροφίμων κινδυνεύουν και κάθε μπουκιά θα στοιχίζει περισσότερο. Σύμφωνα με την εκτίμηση του Λευκού Οίκου οι μέλισσες συμβάλλουν περίπου 15 δισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομία των ΗΠΑ ετησίως. Οι καλλιεργητές νοικιάζουν μελίσσια από μελισσοκόμους για να επικονιάσουν τις καλλιέργειες τους. Πριν την CCD πλήρωναν περίπου 50 δολάρια την κυψέλη, τώρα τους στοιχίζει 175 ή και παραπάνω. Η αύξηση αυτή της τιμής μετακυλίεται στην τιμή των τροφίμων και θα μπορούσε να είναι και χειρότερα. Το BBC News αναφέρει ότι χωρίς τις μέλισσες, ο μόνος τρόπος για να γονιμοποιηθούν αυτές οι βασικές καλλιέργειες θα ήταν να προσλάβουμε ανθρώπους να διαδώσουν τη γύρη των φυτών με ξεσκονιστήρια από φτερά, κάτι που ήδη συμβαίνει σε ορισμένες περιοχές της Κίνας. Οι εκτιμήσεις από το Πανεπιστήμιο του Reading στην Αγγλία δείχνουν πως αυτό θα μπορούσε να υπερδιπλασιάσει την τιμή των τροφίμων, ακόμη και αν αυτοί οι εργαζόμενοι πληρώνονταν με τον κατώτατο μισθό του Ηνωμένου Βασιλείου. Όταν βλέπει κανείς αυτή την πλευρά του προβλήματος, καταλαβαίνει πως συμφέρει να επενδύσουμε στην έρευνα για τους επικονιαστές.

Φυτεύουμε μόνο γκαζόν στην αυλή μας
Οι μέλισσες μπορούν να ταξιδέψουν μέχρι και 4 χιλιόμετρα όταν ψάχνουν για τροφή. Ακόμα και αν δεν έχουμε μια κυψέλη στην αυλή μας, μπορούμε να βοηθήσουμε τις πεινασμένες μέλισσες, δημιουργώντας ένα βιότοπο φιλικό προς τις μέλισσες (οι γηγενείς επικονιαστές θα επωφεληθούν, επίσης!). Συνιστάται λοιπόν η φύτευση πολλών εγχώριων ποικιλιών. Οι μέλισσες προτιμούν ποικιλίες με μονές κορυφές λουλουδιών, όπως οι κατιφέδες, επειδή έχουν ευκολότερη πρόσβαση στη γύρη. Αγαπούν επίσης το τριφύλλι, γι’ αυτό ας δοκιμάσουμε να ρίξουμε στην αυλή μας σπόρους τριφυλλιού· θα αναζωογονήσει και το γκαζόν μας.

Δεν παίρνουμε στα σοβαρά την κλιματική αλλαγή
Σύμφωνα με το Συμβούλιο Άμυνας Φυσικών Πόρων, η υπερθέρμανση του πλανήτη θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν αποσυντονισμό μεταξύ των μελισσών και των ανθοφοριών: Οι μέλισσες δεν θα μπορούν να επιβιώσουν αν βγουν από το χειμώνα πριν τα λουλούδια ξεκινήσουν να ανθίζουν. Η αλλαγή του κλίματος θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει μια αποσύνδεση μεταξύ των ποικιλιών λουλουδιών και μελισσών, που σημαίνει ότι σημαντικές πηγές τροφίμων δεν θα μπορούν πλέον να αναπτυχθούν σε περιοχές όπου ζουν οι μέλισσες. Μπορούμε να βοηθήσουμε πιέζοντας τους νομοθέτες μας να αναλάβουν δράση για την κλιματική αλλαγή και τη διατήρηση των επικονιαστών και παίρνοντας μέτρα για τη μείωση της προσωπικής μας επίδρασης στην κλιματική αλλαγή.

πηγή: rodalesorganiclife.com

Οι κάτοικοι του Μάντσεστερ κάνουν μαζικά το ίδιο τατουάζ. Μια μέλισσα!

Και ξαφνικά, εν μέσω της θλίψης, της απώλειας και του πένθους οι κάτοικοι του Μάντσεστερ σπεύδουν κατά εκατοντάδες για να κάνουν ένα τατουάζ που απεικονίζει μια μέλισσα-εργάτη. Μόνο που η επιλογή τους  αυτή έχει έναν ισχυρό συμβολισμό αλλά και μια πρακτική «συνέπεια», πολύτιμη για τις δύσκολες μέρες που διανύουν η κάτοικοι της πόλης και κυρίως οι 22 οικογένειες που έχασαν τους αγαπημένους τους αλλά και αυτοί που δοκιμάζονται νοσηλευόμενοι.

Η πρωτοβουλία για τα τατουάζ ήρθε από το Alchemy Tattoο Studio στο Μάντσεστερ που «προσφέρει» το συγκεκριμένο τατουάζ για 50 λίρες και το ποσό που θα συγκεντρωθεί θα διατεθεί εξολοκλήρου στις οικογένειες των θυμάτων της βομβιστικής επίθεσης στο Manchester Arena. Το Alchemy θα κάνει μόνο αυτό το τατουάζ αφού η μέλισσα-εργάτης είναι το σύμβολο του Manchester που «θυμίζει» την ιστορία της πόλης όπου κυρίως την περίοδο της Βιομηχανικής Επανάστασης οι κάτοικοί εργάζονταν υπό πολύ σκληρές συνθήκες.

Έτσι όχι μόνο συγκεντρώνονται χρήματα για έναν καλό σκοπό αλλά εκατοντάδες ή και χιλιάδες πολίτες του Μάντσεστερ τιμούν με αυτό τον τρόπο την ιδιαίτερη πατρίδα τους ενώ θα φέρουν πλέον στο σώμα τους μια «ανεξίτηλη» υπενθύμιση των γεγονότων της 22ας Μαϊου αλλά και της γενναίας αντίδρασης των κατοίκων. Μέχρι τώρα έχουν συγκεντρωθεί 4.500 λίρες και ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί κατά πολύ αφού πολίτες έκαναν ουρές έξω από το στούντιο που έχει υπερβεί τις δυνατότητες του να τους εξυπηρετήσει.

Έτσι, tattoο artistists αποφάσισαν να δώσουν ραντεβού στο Μanchester Arena αυτό το Σαββατοκύριακο για να εξυπηρετήσουν όσους θέλουν μια…μέλισσα στο χέρι τους και τα χρήματα θα διατεθούν φυσικά για τον ίδιο σκοπό. Ανάλογη πρωτοβουλία έχουν αναλάβει και άλλα tattoo studio ανά τη χώρα όπως στο Γιορκ, το Μπράιτον ή ακόμη και στο Μπέλφαστ της Ιρλανδίας.

πηγή: huffingtonpost.gr

 

Όταν μας τσιμπούν οι μέλισσες

Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί όταν μας τσιμπάει η μέλισσα πρήζεται το χέρι μας; Γνωρίζετε ότι οι μελισσοκόμοι σπάνια πάσχουν από την πάθηση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας; Σήμερα θα μπούμε στον μαγικό κόσμο των μελισσών και θα δώσουμε πληροφορίες για το ενδιαφέρον όπλο που διαθέτουν.

Η  μέλισσα παράγει δηλητήριο από έναν ειδικό αδένα και το αποθηκεύει σε μια κύστη για να το χρησιμοποιήσει εναντίον των εχθρών της μέσω του κεντριού της. Η παραγωγή ξεκινά με  την εκκόλαψη της εργάτριας μέλισσας και η ποσότητα αυξάνει σταδιακά κάθε μέρα μέχρι τη μέγιστη ποσότητα (0,3 mg), όταν γίνει 20 περίπου ημερών. Η ηλικιωμένη μέλισσα δεν μπορεί να ανανεώσει το δηλητήριο, αν τύχει και το χρησιμοποιήσει.

Όταν η εργάτρια κεντρίσει εξαπολύοντας το δηλητήριο της, συνήθως χάνει το κεντρί της και μετά από λίγο πεθαίνει. Το κεντρί παραμένει στον ιστό του θύματος και συνεχίζει να διοχετεύει δηλητήριο για 30-60 δευτερόλεπτα καθώς οι περιβάλλοντες μύες εξακολουθούν να συσπώνται.  Όταν μας τσιμπάει λοιπόν μια μέλισσα, είναι κρίσιμο να αφαιρέσουμε άμεσα το κεντρί για να μειώσουμε την ποσότητα του δηλητηρίου που εισέρχεται στο δέρμα μας. Αν και η θανατηφόρος δόση για τον άνθρωπο είναι εκατοντάδες τσιμπήματα, εντούτοις, οι θάνατοι από ένα ή περισσότερα τσιμπήματα μέλισσας οφείλονται σε αλλεργικές αντιδράσεις που καταλήγουν σε ανακοπή ή πνιγμό εξαιτίας οιδήματος στον λαιμό ή το στόμα.

Το δηλητήριο της μέλισσας είναι μια σύνθετη ουσία με υψηλό ποσοστό υγρασίας (πάνω από 80%), πικρή γεύση, όξινη αντίδραση και χαρακτηριστικό άρωμα. Το κυριότερο συστατικό του δηλητηρίου είναι το πεμπτίδιο μελιτίνη, που όταν εισαχθεί μέσα στο ζωικό ιστό ελευθερώνει ισταμίνη από τα μαστικά κύτταρα  και αιμολύει (σπάζει) τα ερυθρά αιμοσφαίρια, προκαλώντας πόνο και πρήξιμο. Το δηλητήριο περιέχει αρκετές ουσίες που είναι ενδιαφέρουσες από βιοχημικής και φαρμακολογικής σκοπιάς. Οι κυριότερες ουσίες είναι οι: μελιτίνη, απαμίνη, ισταμίνη, ντοπαμίνη, φωσφολιπάση Α, υαλουρπνιδάση.

Μέχρι σήμερα, το δηλητήριο μελισσών είναι αποδεκτό και νόμιμο ιατρικά στον δυτικό κόσμο για την απευαισθητοποίηση ατόμων που είναι υπερευαίσθητα (αλλεργικά) στο τσίμπημα των μελισσών. Όμως το δηλητήριο χρησιμοποιείται και σε διάφορα σκευάσματα για την αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και άλλων ασθενειών. Η ιδέα για τη  θεραπεία της ρευματοειδούς  αρθρίτιδας είναι πολύ παλιά και βασίζεται κατά ένα μέρος στο γεγονός ότι οι μελισσοκόμοι οι οποίοι δέχονται αρκετά τσιμπήματα σπάνια πάσχουν από την πάθηση αυτή.

Για την παραγωγή δηλητηρίου από τις μέλισσες αξιοποιείται η χρήση μικρής τάσης ηλεκτρικού ρεύματος καθώς προκαλείται στις εργάτριες μέλισσες η διάθεση να κεντρίσουν. Συγκεκριμένα, σε κυψέλες με βαθύ πυθμένα τοποθετείται ένα συρμάτινο πλέγμα που καλύπτεται με νάιλον και μπορούμε με αυτό να προκαλέσουμε ηλεκτρικό σοκ. Οι ερεθισμένες εργάτριες κεντρίζουν το νάιλον, που επενδύει τη συσκευή και αφήνουν το δηλητήριο τους, χωρίς να χάνουν το κεντρί τους. Το δηλητήριο μαζεύεται σε κρυσταλλική μορφή επάνω σε γυάλινη πλάκα, που βρίσκεται κάτω από το νάιλον. Μέσα σε πέντε λεπτά της ώρας είναι απαραίτητο να μεταφερθεί η συσκευή στο πυθμένα άλλη κυψέλης. Με τη μέθοδο αυτή μπορεί να συλλεχθεί 1 g ξηρού δηλητηρίου από 20 περίπου μελίσσια.

πηγή: bostanistas.gr (του Κώστα Λιονουδάκη)

Μέλισσες που μοιάζουν με μυρμήγκια μεταξύ των νέων ειδών της ερήμου που ταυτοποιήθηκαν

Αν και η μείωση των πληθυσμών των μελισσών έχει εντείνει την επίγνωση της σημασίας των εντόμων επικονιαστών για την παγκόσμια επάρκεια τροφής, πολλά είδη μελισσών παραμένουν ακόμη άγνωστα ή μη κατανοητά.

Ο εντομολόγος Zach Portman του Πανεπιστημίου της Γιούτα.

Ο εντομολόγος Zach Portman του Πανεπιστημίου της Γιούτα μελετά μια ποικιλία από μοναχικές μέλισσες της ερήμου που δεν είναι σημαντικοί επικονιαστές των γεωργικών καλλιεργειών, παίζουν όμως έναν σημαντικό ρόλο στα φυσικά οικοσυστήματα της Νοτιοδυτικής Αμερικής, συμπεριλαμβανομένων και των καυτών αμμόλοφων στην Κοιλάδα του Θανάτου στην Καλιφόρνια.

Μαζί με τον Terry Griswold του Αγροτικού Ερευνητικού Κέντρου των Ηνωμένων Πολιτειών και του John Neff του Μελιττολογικού Ινστιτούτου του Τέξας, ο Portman αναφέρει εννέα, προσφάτως ταυτοποιημένα είδη του γένους Perdita, στο περιοδικό Zootaxa. Τα απροσδόκητα ευρήματα περιλαμβάνουν τα περίεργα αρσενικά των δύο ειδών που μοιάζουν με μυρμήγκια, τα οποία είναι εντελώς διαφορετικά στην εμφάνιση από τα υπόλοιπα.

Θηλυκό μέλος του είδους Perdita titania.

«Είναι ασαφές γιατί τα αυτά τα αρσενικά έχουν τόσο μοναδική μορφή, αλλά αυτό θα μπορούσε να υποδείξει ότι περνάνε πολύ χρόνο στη φωλιά» αναφέρει ο Portman. «Θα μπορούσαμε να βρούμε περισσότερες πληροφορίες εάν μάθουμε για τη βιολογία του φωλιάσματος τους». Κάποιες από αυτές τις μέλισσες, οι οποίες βρίσκονται αποκλειστικά στη Βόρεια Αμερική, φέρουν τα επιστημονικά τους ονόματα από χαρακτήρες του Σαίξπηρ, όπως Perdita titania, από τη νεράιδα στο Όνειρο Θερινής Νυκτός. Ασύλληπτες και μικροσκοπικές όπως είναι, ο Portman εντοπίζει τις μέλισσες από τις σκιές τους στον εκτυφλωτικό μεσημεριανό ήλιο που τόσο αγαπούν.

«Το να δραστηριοποιούνται κατά το πιο ζεστό κομμάτι της ημέρας, ίσως είναι και ένας τρόπος να αποφύγουν τα αρπακτικά» αναφέρει ο υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Γιούτα. «Φαίνεται να είναι σημαντικοί επικονιαστές φυτών της ερήμου γνωστά ως Crinklemats». Τα Crinklemats, ανθοφόρα φυτά του γένους Tiquilia, αναπτύσσονται χαμηλά στο έδαφος και χαρακτηρίζονται από μικρά γραμμωτά, χνουδωτά φύλλα, σε σχήμα τρομπέτας με μπλε άνθη. «Όπως και οι μέλισσες έτσι και αυτά τα φυτά είναι πολύ μικρά» αναφέρει ο Portman. «Οι μέλισσες πρέπει να χωθούν μέσα στη στενή , μακριά στεφάνη και να βουτήξουν τα κεφάλια τους μέσα στα άνθη για να βγάλουν τη γύρη».

Τα φυτά της ερήμου της Δυτικής Αμερικής Crinklemats του γένους Tiquilia.

Οι επιστήμονες αναφέρουν πως οι θηλυκές μέλισσες χρησιμοποιούν τη γύρη που συλλέγουν από τα άνθη για να θρέψουν τα μικρά τους. Μόλις συμπληρώσουν μια ποσότητα γύρης, οι μέλισσες γεννούν τα αυγά τους στην προμήθεια και αφήνουν τα μικρά τους να τα βγάλουν πέρα μόνα τους. Σύμφωνα με τον Portman, οι μέλισσες έχουν αναπτύξει μια ιδιαίτερη τεχνική συλλογής γύρης, γνωστή ως «τρίχινο καλάθι» με κυρτές τρίχες που κοιτούν εσωτερικά, και τους επιτρέπουν να συλλέγουν γύρη καθώς βουτάνε σε ένα λουλούδι.

«Δεν ξέρουμε ακόμα αν οι μέλισσες χρησιμοποιούν τα πόδια τους για να βάλουν γύρη μέσα στο καλάθι ή αν τη μαζεύουν με το κεφάλι τους. Ακόμη πολλά μας είναι άγνωστα». Συνεχίζει λέγοντας πως η κατανόηση των προσαρμογών μεταξύ των μελισσών και των λουλουδιών που επικονιάζουν, είναι αποφασιστικής σημασίας για τη διατήρηση του περιβάλλοντος τους.

Οι μικροσκοπικές μέλισσες της ερήμου, συλλέγουν γύρη με έναν ιδιαίτερο τρόπο, καθώς έχουν αναπτύξει τρίχες στο κεφάλι, οι οποίες τις βοηθούν να συγκρατούν τη γύρη καθώς βουτούν μέσα στα άνθη.

Πέρα από το ρόλο τους ως επικονιαστές, οι μέλισσες έχουν ενδιαφέρον και από οικολογικής και εξελικτικής πλευράς τόσο για την προσαρμογή τους σε άνυδρα περιβάλλοντα όσο και για τα μοτίβα τους με χρώματα υψηλής αντίθεσης. «Κάποιες μέλισσες έχουν ρίγες ενώ άλλες έχουν βούλες, που θα μπορούσαν να είναι σχέδια καμουφλάζ ή μια μορφή μίμησης» λέει ο Portman. «Αυτά είναι χαρακτηριστικά που ακόμα ερευνούμε».

Πολλά από αυτά που ο Portman και οι συνάδελφοι του ξέρουν για το γένος Perdita βασίστηκαν στο έργο του εντομολόγου Phillip Hunter Timberlake. Γεννημένος το 1883, ο Timberlake περιέγραψε και ονομάτισε πάνω από 800 είδη μελισσών στην εκπληκτική 70χρονη καριέρα του. «Ο Timberlake θεωρήθηκε εκκεντρικός αλλά οι γνώσεις του προκαλούν θαυμασμό» λέει ο Portman. «Αν και η ταυτοποίηση του γένους και η εύρεση των φωλιών των μελισσών αποτελεί πρόκληση, αυτές οι μέλισσες έχουν πολλά να μας πουν για την προσαρμογή σε ένα εχθρικό και αφιλόξενο περιβάλλον».

πηγή: phys.org