Ήταν το 401 π.χ. όταν ο Ξενοφώντας και οι δέκα χιλιάδες Έλληνες μισθοφόροι, ύστερα από την ήττα του Κύρου του Νεώτερου από τον αδελφό του Αρταξέρξη ΙΙ στα Κούναξα (κοντά στη σημερινή Βαγδάτη) και μετά από μακρά πεζοπορία προς την Ελλάδα μέσω της Μεσοποταμίας, της Αρμενίας και της Μικράς Ασίας, έφτασαν επιτέλους στα παράλια του Εύξεινου Πόντου.

Τα όρη Kaçkar στην Τουρκία κοντά στα σύνορα με την Γεωργία είναι ένας παράδεισος αγριολούλουδων όπου τα ροδόδεντρα ευδοκιμούν ιδιαίτερα.

Στρατοπέδευσαν στην περιοχή της Κολχίδας και κατά μήκος της ακτής. Η γη ήταν ασφαλής, εύφορη και καλά αρδεύσιμη. Έμοιαζε ιδανική για την ξεκούραση των πολεμιστών μετά από τις κακουχίες μιας πολύμηνης πορείας σε εχθρικά εδάφη. “Δεν υπήρχε τίποτα το εξαιρετικό σε αυτό το μέρος, εκτός από έναν απίθανο αριθμό από σμήνη μελισσών” έγραψε ο Ξενοφώντας στα απομνημονεύματα του. Σύντομα ανακάλυψαν τις κυψέλες και, βέβαια, το μέλι.

Ωστόσο, αφού απόλαυσαν το μέλι, “υπέκυψαν σε μια παράξενη ασθένεια”: Άρχισαν να φέρονται σαν τρελοί και σύντομα άρχισαν να παραπαίουν και να καταρρέουν κατά χιλιάδες. Την επόμενη μέρα άρχισαν να ανακτούν τις αισθήσεις τους, αλλά ήταν ανήμποροι να σταθούν όρθιοι για τρεις η τέσσερις μέρες ακόμη. Ο Ξενοφώντας ανέφερε ότι οι στρατιώτες είχαν σωριαστεί στο έδαφος σαν θύματα εξευτελιστικής ήττας και η περίπτωση ενέδρας, όσο ήταν αναίσθητοι, τον ανησυχούσε πολύ. Έτσι πριν ακόμα συνέλθουν εντελώς, έφυγαν από την περιοχή και συνέχισαν την πορεία τους δυτικά.

Rhododendron Ponticum από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Οι τοπικοί πληθυσμοί των μελισσών έχουν προσαρμοστεί στην τοξίνη του. Είναι το είδος του ροδόδεντρου που σχετίζεται με τα ιστορικά γεγονότα που αναφέρει ο Ξενοφώντας.

Χωρίς να το ξέρουν, έπεσαν θύματα του μελιού. Το μέλι αυτό είναι φυσικά τοξικό γιατί παράγεται από μέλισσες οι οποίες συλλέγουν νέκταρ από τα άνθη ενός συγκεκριμένου είδους ροδόδεντρου (Rhododendron Ponticum)  που φυτρώνει στην περιοχή. Οι τοξίνες του φυτού, που ονομάζονται γκρεϊγιανοτοξίνες (grayanotoxins), δεν έχουν επιπτώσεις στις μέλισσες που έχουν προσαρμοστεί σε αυτές. Το μέλι που παράγεται, σε μικρές δόσεις, δρα σαν τονωτικό ή ελαφρύ ναρκωτικό. Σε μεγαλύτερες ποσότητες προκαλεί χαμηλή αρτηριακή πίεση, βραδεία καρδιακή συχνότητα, εμετό, ζάλη και λιποθυμία.

Στα αρχαία κείμενα αναφέρεται ως “μέλι μαινόμενον”. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος αναρωτιόταν πως η γλυκύτερη, καλύτερη και πιο τονωτική για την υγεία τροφή, μπορούσε να είναι τόσο απρόβλεπτα θανατηφόρα.

Το 946, οι Ρώσοι, εχθροί της Όλγας του Κιέβου, δέχτηκαν από τους συμμάχους της, τόνους υδρόμελι. Πέντε χιλιάδες Ρώσοι σφαγιάστηκαν καθώς ήταν σωριασμένοι σε κατάσταση καταπληξίας.

Το 1489, στην ίδια περιοχή, ο ρωσικός στρατός κατέσφαξε περίπου δέκα χιλιάδες Τατάρους στρατιώτες οι οποίοι είχαν καταναλώσει μεγάλες ποσότητες υδρόμελι που επίτηδες είχαν αφήσει οι Ρώσοι στο δήθεν εγκαταλελειμμένο στρατόπεδο τους.

Το 1970 ένας φοιτητής ανθρωπολογίας, παραλίγο να πεθάνει από κατανάλωση μικρής ποσότητας τέτοιου μελιού στο Νεπάλ, όπου φύονται μεγάλα δάση από ροδόδεντρα. Οι ντόπιοι εξήγησαν στον φοιτητή πως να ξεχωρίζει το τοξικό από το καθαρό μέλι: Ρίχνοντας λίγο μέλι στην παλάμη, μια αίσθηση τσιμπήματος υποδηλώνει την τοξικότητα. Επειδή όμως ο φοιτητής έβλεπε τους ντόπιους να το μαζεύουν και θεωρώντας ότι είναι παραισθησιογόνο ναρκωτικό, βρήκε μια κυψέλη στο δάσος με τοξικό μέλι και έφαγε περίπου τριάντα γραμμάρια. Η “μαστούρα” ξεκίνησε ευχάριστα αλλά σύντομα εξελίχθηκε σε ίλιγγο, σφοδρό εμετό και διάρροια. Σε κατάσταση παραληρήματος κατάφερε να φτάσει στο χωριό, τη στιγμή που η μυϊκή παράλυση προκαλούσε την κατάρρευσή του. Οι χωρικοί τον περιποιήθηκαν σώζοντας του τη ζωή. Αργότερα έμαθε ότι έδιναν μικρές δόσεις αυτού του μελιού στα ζώα τους σαν ανοιξιάτικο τονωτικό. Η δόση που κατανάλωσε, ήταν αρκετή για να σκοτώσει έναν μεγάλο σκύλο!

Σήμερα το μέλι του Ροδόδεντρου πωλείται σε ιδιαίτερα υψηλές τιμές που κυμαίνονται από 80$ έως 200$ τα 250γρ, έχει πλούσια κρεμώδη γεύση και ένα ελαφρώς πικρό άρωμα. Προκαλεί ήπιο μούδιασμα, ζάλη και μια αίσθηση μέθης.

Σήμερα στην βόρεια Τουρκία και στον Καύκασο το μέλι αυτό ονομάζεται “deli bal”. Μια κουταλιά σε ένα ποτήρι γάλα αποτελεί παραδοσιακό τονωτικό, ενώ μια μικρή δόση σε αλκοολούχα ποτά δίνει περισσότερο νεύρο. Τον δέκατο όγδοο αιώνα, αποτελούσε σημαντικό εξαγωγικό προϊόν της Κριμαίας και τόνοι από αυτό μεταφέρονταν στην Ευρώπη για να προστεθεί σε ποτά που πωλούνταν  στις ταβέρνες. Ήταν γνωστό στην Ευρώπη ως “miel fou” (τρελό μέλι).

Περιστατικά δηλητηρίασης από το μέλι αυτό σημειώνονται στην Τουρκία, όπου χρησιμοποιείται και ως  διεγερτικό. Λίγα αναφέρονται και στην Ευρώπη, κατά τα οποία άνδρες τουρκικής καταγωγής καταλήγουν στην εντατική με δηλητηρίαση.

πηγή: thanko.eu

Η μέλισσα των Ιμαλαΐων (Apis dorsata laboriosa), είναι η μεγαλύτερη μελιτοφόρα μέλισσα στον κόσμο καθώς φτάνει τα 3εκ. και ζει στο εξωτικό Νεπάλ. Ζει στους βράχους και έχει προσαρμοστεί απόλυτα στις χαμηλές θερμοκρασίες της περιοχής. Το μέλι της είναι γνωστό για τις παραισθησιογόνες ιδιότητές του…

Η μέλισσα των Ιμαλαΐων (Apis dorsata laboriosa)

Οι μέλισσες αυτής της φυλής δεν δέχονται να μπουν σε ξύλινα κουτιά, και έτσι δεν μπορούν να περιέλθουν στην ιδιοκτησία του ανθρώπου. Παραμένουν ελεύθερες και άγριες. Οι ντόπιοι είναι αναγκασμένοι να σκαρφαλώνουν σε μεγάλα ύψη προκειμένου να συλλέξουν το μέλι, καταστρέφοντας έτσι δυστυχώς και τις φωλιές τους. Εδώ και αιώνες, μέλη της εθνοτικής ομάδας Gurung στο Νεπάλ κατεβαίνουν κάθε χρόνο τις πλαγιές των γκρεμών για να συλλέξουν αυτό το άγριο μέλι ανάμεσα σε σμήνη μελισσών, θέτοντας τη ζωή τους σε κίνδυνο.

Μέλη της εθνοτικής ομάδας Gurung στο Νεπάλ.

Οι επιδράσεις του μελιού αυτού καταγράφονται από το 401 π.Χ., όταν Έλληνες στρατιώτες που διέρχονταν τη σημερινή Τουρκία, κοντά στη Μαύρη Θάλασσα, δηλητηριάστηκαν δοκιμάζοντας παρόμοιο μέλι.  Το μέλι, για τους Gurung, είναι ένα ισχυρό φάρμακο που ανακουφίζει από τους πόνους στις αρθρώσεις και αν ληφθεί σε μικρές δόσεις λειτουργεί σαν τονωτικό ή ελαφρύ ναρκωτικό. Σε μεγαλύτερες ποσότητες προκαλεί χαμηλή αρτηριακή πίεση, βραδεία καρδιακή συχνότητα, εμετό, διάρροια, ζάλη και λιποθυμία. Τα συμπτώματα μπορούν να διαρκέσουν έως και 24 ώρες.

πηγή: vice.gr

Τοποθετημένο κάπου ανάμεσα στις σελίδες αυτού του blog, το οποίο μόνο σκοπό του έχει την τεκμηρίωση και διάδοση των ωφελειών που εκπορεύονται από την κυψέλη, τούτο το αρθράκι για τις πολεμικές ικανότητες της μέλισσας κινδυνεύει να θεωρηθεί σκέτη παραφωνία. Δεν είναι όμως τα πράγματα πάντοτε έτσι όπως φαίνονται σε πρώτη ματιά.

Η ίδια η κατασκευή της μέλισσας που εδώ και εκατομμύρια χρόνια φέρει στην άκρη της κοιλιάς της φαρμακερό κεντρί, αλλά και η προθυμία της να το χρησιμοποιεί χωρίς δισταγμό, ακόμα κι αν αυτό ισοδυναμεί με Βέβαιο θάνατο, είναι, πιστεύω, λόγοι επαρκείς για να μας επιτραπεί μια τέτοιου είδους προσέγγιση. Καθόλου, ασφαλώς, δεν ευθύνεται η αξιαγάπητη εργάτρια για το ότι ο άνθρωπος μεταχειρίζεται τον αμυντικό της οπλισμό για τους στρατιωτικούς του σκοπούς και για να εξαπολύει έναν πρωτόγονου τύπου βιολογικό πόλεμο. Γεγονός πάντως είναι πως αυτό συμβαίνει εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια, από τότε, μάλλον, που ο άνθρωπος έκανε τα πρώτα του βήματα ως μελισσοτρόφος.

Το πιο γνωστό, αλλά και εντελώς διαφορετικό απ’ τα υπόλοιπα, επεισόδιο σε τούτη τη μακρά αλυσίδα συμβάντων περιγράφεται διεξοδικά από τον Στράβωνα στη «Γεωγραφία» του: η ρωμαϊκή μονάδα που υπό την αρχηγία του Πομπηίου του Μεγάλου εκστράτευσε εναντίον των Επτακωμητών, μιας ορεσίβιας και αγριότατης φυλής της Μικράς Ασίας, ανακάλυψε στην πορεία της μερικά δοχεία γεμάτα μέλι. Όλοι πίστεψαν αμέσως ότι πρόκειται για μια προσπάθεια των γηγενών να εξευμενίσουν τον ακατανίκητο εισβολέα και χωρίς δεύτερη σκέψη καταβρόχθισαν μέχρι τελευταίας σταγόνας την γλυκύτατη προσφορά.

Στην πραγματικότητα όμως είχαν πέσει σε παγίδα: το μέλι ήταν τοξικό, προερχόμενο από το πλούσιο σε αλκαλοειδή νέκταρ του πανέμορφου θάμνου Rhododendron luteum. Οι στρατιώτες άρχισαν γρήγορα να ζαλίζονται και όσοι είχαν φάει περισσότερο από τους άλλους έπεφταν αναίσθητοι καταγής, με αποτέλεσμα πάρα πολλοί να χάσουν τη ζωή τους στην μετέπειτα επίθεση του ενεδρεύοντας εχθρού.

Παρά το γλυκό άρωμα των λουλουδιών του, το Ροδόδεντρο (Rhododendron luteum) αριστερά, περιέχει τοξίνες που ονομάζονται γκρεϊγιανοτοξίνες (grayanotoxins) και σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί χαμηλή αρτηριακή πίεση, βραδεία καρδιακή συχνότητα, εμετό, ζάλη και λιποθυμία. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι σύμφωνα με τον Σταθη Αθανασιαδη (Γεροστάθη) το φυτό απ’ το οποίο προήλθε το δηλητηριώδες μέλι δεν ήταν το Ροδόδεντρο αλλά η Αζαλέα η Ποντική (δεξιά)

Το πάθημα έγινε για τους Ρωμαίους μάθημα και δεν έπεσαν ποτέ ξανά στο ίδιο λάθος, στο να εκλάβουν δηλαδή το προσφερόμενο μικρασιατικό μέλι ως φόρο τιμής στην ανωτερότητά τους. Οι ίδιοι μάλιστα, εκείνη πάνω κάτω την εποχή, άρχισαν να μεταχειρίζονται τις μέλισσες ως αποφασιστικό παράγοντα νίκης, εκτοξεύοντας με τη βοήθεια καταπέλτη μεγάλο αριθμό από σφραγισμένες κυψέλες κατά των πόλεων που πολιορκούσαν. Η τυφλή μανία των υμενόπτερων προκαλούσε μεγάλη αναστάτωση στις τάξεις του εχθρού και άνοιγε ρήγματα στην άμυνά του, τα οποία με ακόλουθες κινήσεις εκμεταλλεύονταν, καταλυτικά συνήθως, οι εμπειροπόλεμες λεγεώνες.

Περισσότερο από μια χιλιετία αργότερα, τον 11ο μ.Χ. αιώνα, οι υπερασπιστές των αγγλικών πόλεων τις οποίες πολιορκούσαν τα γαλλικό στρατεύματα έκαναν ακριβώς το ίδιο αλλά με την αντίθετη φορά, εξαπέλυαν δηλαδή μπαράζ «Βομβών» από κυψέλες ενάντια στους επίδοξους πορθητές και πολλές μάλιστα φορές τα κατάφεραν να σπάνε τον ασφυκτικό κλοιό τους. Λέγεται επίσης ότι ο βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος Α’ ο Λεοντόκαρδος κατάφερε μεγάλα πλήγματα στους Άραβες χρησιμοποιώντας με τον ίδιο τρόπο τις μέλισσες κατά τη διάρκεια της Τρίτης Σταυροφορίας- αιώνες αργότερα τον μιμήθηκαν οι Μαυριτανοί στις πολεμικές αναμετρήσεις τους με τους Ισπανούς και τους Πορτογάλους.

Υπάρχουν ακόμα αναφορές για πειρατές της Μεσογείου που κατέλαβαν πλοία με πλήρωμα πολλαπλάσιο από το δικό τους, ρίχνοντας απλώς στο κατάστρωμά τους κυψέλες και επιχειρώντας αμέσως μετά ρεσάλτο, έχοντας βεβαίως προνοητικά καλύψει το πρόσωπο και τα χέρια τους με πανιά.

Ακόμα και στην Αμερική της προ Κολόμβου εποχής δεν ήταν άγνωστη η πολεμική αρετή της μέλισσας. Ο λαός των Κιτσέ που ζούσε στο σημερινό Μεξικό κατόρθωσε πολλές φορές να απωθήσει τους εχθρούς του με το ίδιο στρατήγημα: ως πρώτη γραμμή άμυνας τοποθετούσαν ψεύτικους στρατιώτες καμωμένους από καλάμια και άχυρα, τους οποίους και όπλιζαν με λόγχες και ασπίδες. Τους φόραγαν επίσης πλουμιστές περικεφαλαίες πάνω στα «κεφάλια», τα οποία στην πραγματικότητα ήταν κολοκύθες γεμάτες μέλισσες και σφήκες. Όταν ο αντίπαλος στρατός πλησίαζε αρκετά κοντά, οι Κιτσέ έριχναν από την οχυρωμένη θέση τους πέτρες και βέλη στις κολοκύθες – αρκούσε συνήθως να πετύχουν μια ή δυό φορές τον στόχο για να τραπούν σε άτακτη φυγή σι επιτιθέμενοι.

Εύκολα θα πίστευε κανείς ότι όλες οι παραπάνω εικόνες δεν είναι παρά πολυκαιρισμένες ιστορίες που χωνεύονται στη μνήμη των λαών για να ξεχασθούν κάποτε εντελώς. Κι όμως, όσο κι αν μοιάζει απίστευτο, το κεντρί της μέλισσας συμμετέχει σε πολεμικές επιχειρήσεις ακόμα και στη σύγχρονη εποχή.

Υπάρχουν έτσι πολλές μαρτυρίες για το ότι τα αμερικάνικα στρατεύματα, που παρά την απίστευτη υπεροπλία τους αποχώρησαν τελικά νικημένα από το Βιετνάμ, δέχθηκαν πολλές φορές μέσα στη ζούγκλα επιθέσεις με «μη συμβατικά» όπλα. Ατρόμητοι στρατιώτες των Βιετκονγκ μετέφεραν στην πλάτη τους κοφίνια γεμάτα με άγριες μέλισσες (του είδους Apis dorsata ) και κατόρθωναν χωρίς να γίνονται αντιληπτοί να τα τοποθετούν σε απόσταση αναπνοής από τις εχθρικές θέσεις. Αναστάτωναν μετά με λίγες απότομες κινήσεις το μυριόφτερο περιεχόμενο τους και απομακρύνονταν κρατώντας στο χέρι ένα σπόγγο συνδεδεμένο με το καπάκι. Η συνέχεια ήταν πολύ δυσάρεστη ασφαλώς για τους διώκτες τους…

πηγή: Περιοδικό Μελίαμα (Του Ορέστη Δαβία, Βιολόγου – συγγραφέα.)