Η απεργία πείνας των μελισσοκόμων

July 10, 2023 by Ορεινό Μέλι Leave a comment

Το 1975 έξω από τα σκαλιά του Υπουργείου Γεωργίας, μελισσοκόμοι πραγματοποιούν την πρώτη απεργία πείνας στην αγροτική ιστορία της χώρας. Κυριότερη αιτία είναι η αλόγιστη χρήση μελισσοτοξικών φυτοφαρμάκων.

Της απεργίας πρωτοστατεί ο μελισσοκόμος Κώστας Μανιάς με πολυήμερη απεργία πείνας, έπειτα από ολοκληρωτική καταστροφή που υπέστη το μελισσοκομείο του στις πορτοκαλιές του Άργους. Παρότι οι γραμματικές γνώσεις του Μανιά περιορίστηκαν στο απολυτήριο ενός κατοχικού Δημοτικού Σχολείου, έγραψε κοντά στα 10 βιβλία και 30 δοκίμια, σε ένα εκ των οποίων περιγράφει την οργάνωση του αγώνα των μελισσοκόμων του Άργους. Είναι αυτός που έγραψε το εμβληματικό «Πέτρο αγόρι μου!», ένα ατελείωτο μοιρολόι στον γιο του τον Πέτρο, εθελοντή πυροσβέστη, που έχασε τη ζωή του, στις φωτιές της Βαρυμπόμπης τον Αύγουστο του 2021.

Έπειτα από αυτές τις απεργιακές κινητοποιήσεις, δόθηκαν για πρώτη φορά άδειες για μελισσοκομικά φορτηγά στους κατ’ επάγγελμα μελισσοκόμους, ενώ ορίστηκαν (Ν 721/1977) οι όροι και οι προϋποθέσεις χρήσης μελισσοτοξικών φαρμάκων από τους καλλιεργητές. Για αρκετά χρόνια επαναλαμβάνονταν συστάσεις προς τους αγρότες με εγκυκλίους, ανακοινώσεις και δημοσιεύματα από τις κατά τόπους γεωργικές υπηρεσίες και σταδιακά, χρόνο με το χρόνο η κατάσταση βελτιώθηκε.

Σημαντικό ρόλο έπαιξε και το περίφημο πείραμα της Λαμίας (Σεπ. 1973) που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Η Μέλισσα” και αποδείκνυε ότι όταν δεν υπάρχουν μέλισσες λόγω της χρήσης εντομοκτόνων, δεν καρποφορεί η μηδική.

Επιτρέπονται οι ψεκασμοί με Roundup ακόμα και πάνω στην ανθοφορία!

April 5, 2023 by Ορεινό Μέλι Leave a comment

Σύμφωνα με τη νομοθεσία επιτρέπονται οι ψεκασμοί με μη μελισσοτοξικά φάρμακα κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας. Το ζιζανιοκτόνο Roundup, το οποίο έχει ως βάση τη γλυφοσάτη, δεν θεωρείται μελισσοτοξικό, παρότι υπάρχουν έρευνες που δείχνουν το αντίθετο, με αποτέλεσμα να επιτρέπεται η χρήση του ακόμα και πάνω στην ανθοφορία.

H γλυφοσάτη (glyphosate) βρίσκεται σε περισσότερα από 75 ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα με πιο γνωστό το Roundup. Είναι ένα διασυστηματικό, μη εκλεκτικό ζιζανιοκτόνο το οποίο χρησιμοποιείται για να καταστρέφει ανεξέλεγκτα μεγάλο αριθμό φυτών. Η μεγάλη διασπορά της γλυφοσάτης έχει ως αποτέλεσμα να επιβαρύνει φυτά όπως σιτηρά, όσπρια, σόγια, ηλίανθο, καλαμπόκι, ελαιοκράμβη και από εκεί να περνά σε τρόφιμα καθημερινής διατροφής. Σύμφωνα με έκθεση του International Agency for Research on Cancer η γλυφοσάτη θεωρείται επικίνδυνη για την ανθρώπινη υγεία.

H γλυφοσάτη είναι τοξική για τις μέλισσες, επηρεάζει την ανάπτυξη τους και το γόνο τους. Συσσωρεύεται σε μικρές συγκεντρώσεις σε γύρη και νέκταρ. Οι συγκεντρώσεις αυτές δεν θανατώνουν άμεσα τις μέλισσες, αλλά αλλοιώνουν τη φυσική χλωρίδα του εντέρου τους, θανατώνουν τους λακτοβάκιλους, τα φωτοσυνθετικά βακτήρια, τους ζυμομύκητες και άλλους ωφέλιμους μικροοργανισμούς με αποτέλεσμα οι μέλισσες να γίνονται περισσότερο επιρρεπείς σε παθογόνες ασθένειες, και να μειώνεται σημαντικά η διάρκεια ζωής τους.

Το Roundup επιβαρύνει σημαντικά τα προϊόντα κυψέλης τόσο το μέλι όσο και τη γύρη με υπολείμματα που φθάνουν μέχρι και τα 350 μg/kg. Τα ποσοστά μελιών που βρέθηκαν επιβαρυμένα με γλυφοσάτη σε διάφορες μελέτες και χώρες κυμαίνονται από 27% έως 60%. Η Ευρωπαϊκή Ένωση όρισε ανώτατο όριο υπολειμμάτων γλυφοσάτης στο μέλι τα 50μg/kg. Ο μελισσοκόμος λοιπόν μπορεί να βρεθεί μπλεγμένος αν βρεθούν υπολείμματα γλυφοσάτης σε προϊόντα μέλισσας. Σε αρκετές χώρες όπως η Αργεντινή, Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Βραζιλία, Καναδάς, Δανία, Τσεχία, Γαλλία, Ιταλία, Ινδία κ.ά απαγορεύτηκε η χρήση του.

Το Roundup είναι η μεγαλύτερη επιτυχία της Monsanto. Μόνο το 2014 αποτέλεσε το 1/3 των συνολικών πωλήσεων της εταιρείας. Η σταδιακή ανθεκτικότητα που τείνουν να αναπτύσσουν τα ζιζάνια στα χημικά, οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερη χρήση του σκευάσματος. Το Roundup ήταν και παραμένει ένας απ’ τους σημαντικούς κρίκους του σημερινού καταστροφικού βιομηχανικού μοντέλου γεωργίας. Η μόνη λύση είναι η ολοκληρωτική απαγόρευσή του και η στροφή προς μια πιο οικολογική γεωργία.

Αλλά πέντε χρόνια γλυφοσάτη… «κερνάει» η Ε.Ε.

November 28, 2017 by Ορεινό Μέλι Leave a comment

Την ανανέωση της άδειας χρήσης της γλυφοσάτης αποφάσισε η Ε.Ε., επιλέγοντας την προάσπιση των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων αντί της υγείας των πολιτών και της προστασίας του περιβάλλοντος.

Η αρμόδια Επιτροπή Εφέσεων -που αποτελείται από εμπειρογνώμονες των 28 χωρών-μελών της Ε.Ε. και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή- ενέκρινε με την απαιτούμενη ειδική πλειοψηφία την επέκταση της αδείας χρήσης της χημικής ουσίας στην επικράτεια της Ε.Ε. για ακόμη πέντε χρόνια αγνοώντας τις προειδοποιήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τα ψηφίσματα εκατομμυρίων ευρωπαϊων πολιτών.

Η γλυφοσάτη, βασικό συστατικό του μεγαλύτερου σε πωλήσεις ζιζανιοκτόνου στον κόσμο Roundup που παράγει ο αγροχημικός κολοσσός Μonsanto, είναι σύμφωνα με το Διεθνές Γραφείο Έρευνας για τον Καρκίνο (ΙARC) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας «πιθανότατα καρικινογενής». Την ίδια άποψη έχουν εδώ και χρόνια αρκετοί ανεξάρτητοι επιστήμονες. Αλλά και η Monsantο γνωρίζει ήδη από τη δεκαετία του 1980 ότι το «Roundup» προκαλεί γενετικές ανωμαλίες και δυσμορφίες σε πειραματόζωα και τουλάχιστον από το 1999 ότι η ουσία αυτή είναι επικίνδυνη και για την ανθρώπινη υγεία.

Παρ’ όλα αυτά η Κομισιόν πρότεινε τον προηγούμενο μήνα στην Μόνιμη Επιτροπή Φυτών, Ζώων, Τροφίμων και Ζωοτροφών (PAFF) της Ε.Ε. τη δεκαετή ανανέωση της άδειας χρήσης της γλυφοσάτης. Δεν κατάφερε ωστόσο να αποσπάσει την ειδική πλειοψηφία που απαιτείτο. Επεχείρησε εκ νέου στις αρχές Νοεμβρίου προτείνοντας πενταετή ανανέωση αλλά και πάλι «έφαγε τα μούτρα της». Για την επίτευξη της απαιτούμενης ειδικής πλειοψηφίας θα έπρεπε : α. το 55% των χωρών της Ε.Ε. να ψηφίσουν υπέρ και β. η πρόταση να υποστηριχθεί από χώρες που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του συνολικού πληθυσμού.

Την Δευτέρα, κατάφερε να περάσει την επέκταση της άδειας χρήσης της επικίνδυνης ουσίας κυρίως χάρη στην αλλαγή στάσης της Γερμανίας.

Συγκεκριμένα στην αρμόδια Επιτροπή Προσφυγών όπου εκδικάστηκε τελεσίδικα η πρόταση της Κομισιόν, 18 χώρες που αντιπροσωπεύουν λίγο περισσότερο από το 65% του πληθυσμού της ΕΕ, ψήφισαν υπέρ της πενταετούς επέκταση της αδείας χρήσης της γλυφοσάτης, 9 χώρες (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα) καταψήφισαν ενώ μία (Πορτογαλία) απείχε.

Ζιζάνια… στο Βερολίνο

Η πλάστιγγα υπέρ της παράτασης της χρήσης του ζιζανιοκτόνου έγειρε με την θετική, αυτή τη φορά, ψήφο της Γερμανίας, η οποία απείχε στην προηγούμενη ψηφοφορία.

Και πέρα από την χαρά της Monsanto, η θετική αυτή ψήφος έσπειρε… ζιζάνια μεταξύ των Σοσιαλδημοκρατών (που έχουν ταχθεί κατά της γλυφοσάτης) και των Χριστιανοδημοκρατών στο Βερολίνο, που μέχρι να αποφασίσουν εάν θα σχηματίσουν πάλι «μεγάλο συνασπισμό», εξακολουθούν να συγκυβερνούν ως υπηρεσιακή κυβέρνηση.

Ο καυγάς ήταν δημόσιος. Η επικεφαλής του SPD στη Βουλή Andrea Nahles έκανε λόγο για «σοβαρή κατάχρηση εμπιστοσύνης» και για μια κίνηση που θα «βαρύνει» στις διαπραγματεύσεις.

Τι έγινε; Κάτι σαν μίνι «πραξικόπημα» εκ μέρους του κόμματος της Α. Μέρκελ καταγγέλουν οι Σοσιαλδημοκράτες.

Η Γερμανία απείχε στην προηγούμενη ψηφοφορία για την γλυφοσάτη κατ’ εντολή της υπουργού Περιβάλλοντος Μπάρμπαρα Χέντρικς που ανήκει στο SPD. Αυτή τη φορά ψήφισε υπέρ κατ’ εντολή του Χριστιανοκοινωνιστή υπουργού Γεωργίας, Κρίστιαν Σμιτ, ο οποίος φαίνεται ότι δεν ενημέρωσε την συνάδελφό του.

Ένας από τους λόγους που ο Σμιτ αγνόησε την προηγούμενη στάση της κυβέρνησης του- γράφει το Spiegel- είναι οι αφόρητες πιέσεις που άσκησαν στον Βαυαρό πολιτικό οι… Βαυαροί αγρότες που θέλουν το επικίνδυνο ζιζανιοκτόνο για τα χωράφια τους.

Η αλλαγή στάσης της Γερμανίας είναι εμφανώς επιλογή και της ...Bayer, η οποία έχει εξαγοράσει εδώ τηMonsanto και -αναμένοντας το πράσινο φως από τις αντιμονοπωλιακές αρχές της Ε.Ε.- προσδοκά σε κέρδη δισεκατομμυρίων.

Μαζί με την Γερμανία στάση άλλαξαν και οι Ρουμανία, Βουλγαρία, Πολωνία που στην προηγούμενη ψηφοφορία απείχαν.

Η μόνη που παρέμεινε πιστή στην αποχή ήταν η Πορτογαλία.

Ας σημειωθεί ότι κάθε χρόνο περί τα 3,45 εκατομμύρια ευρωπαίοι προσβάλλονται κάθε χρόνο από καρκίνο ενώ περίπου 1,75 εκατομμύρια είναι αυτοί που φεύγουν τελικά εξ αιτίας αυτού.

πηγή: efsyn.gr
Συντάκτης: Μπάμπης Μιχάλης

Απαγορέψτε το Glyphosate!

June 27, 2017 by Ορεινό Μέλι Leave a comment

Η ΕΕ θέλει να επιτρέψει τη συνέχιση της κυκλοφορίας και της χρήσης της ύποπτης για καρκίνο χημικής ουσίας. Κάποιες χώρες αντιτίθενται. Τι ψηφίζει η Ελλάδα;

Οι καταναλωτές δεν πρέπει να έχουν μεγάλη ανησυχία για την ασφάλεια των τροφίμων, λένε για μας επανειλημμένα, η βιομηχανία τροφίμων, οι κυβερνήσεις και οι πολιτικοί της εξουσίας. Γιατί “ποτέ δεν ήταν η τροφή μας τόσο ασφαλής όσο είναι σήμερα». Το κράτος μας προστατεύει από τα επιβλαβή χημικά.

Αλλά στην περίπτωση του πιο ευρέως χρησιμοποιούμενου φυτοφάρμακου glyphosate, αποδεικνύεται το αντίθετο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει να επιτραπεί η χημική αυτή ουσία για άλλα 15 χρόνια στην Ευρώπη. Τις μέρες αυτές, τα κράτη μέλη συζητούν πάνω στην πρόταση της Κομισιόν για να αποφασίσουν αν θα δώσουν πράσινο φως στη Μονσάντο και θα της κάνουν δώρο τη συνέχιση της κυκλοφορίας του προϊόντος της.

Η ΕΕ το προτείνει αυτό, παρόλο που ξέρει ότι υπάρχει τουλάχιστον επιστημονική αβεβαιότητα για το αν είναι ή όχι καρκινογόνο το glyphosate. Έτσι στρέφεται ενάντια στην αρχή της προφύλαξης που έχει η ίδια την νομοθετήσει όσον αφορά την αδειοδότηση για την κυκλοφορία των διατροφικών προϊόντων. Δεν μπορεί να κυκλοφορεί ένα προϊόν προτού αποδειχθεί ακίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία από τον αιτούντα την κυκλοφορία του. Και για το προϊόν της Μονσάντο υπάρχει η επιστημονική μελέτη του κέντρου ογκολογίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που το χαρακτηρίζει σαν «πιθανά καρκινογόνο» . Η μελέτη στηρίζεται κυρίως σε πειράματα σε ζώα, στα οποία το δραστικό συστατικό προκάλεσε όγκους.

Παρά το γεγονός αυτό όμως, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (ΕFSA) έχει ταξινομήσει το ζιζανιοκτόνο ως ασφαλές με βάση τη γνωμοδότηση του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Αξιολόγησης Κινδύνων. Αλλά το Ινστιτούτο αυτό κατέληξε σε αυτό το αποτέλεσμα γιατί ερμήνευσε – κάποιοι λένε αυθαίρετα – με διαφορετικό τρόπο τα αποτελέσματα της έρευνας του οργανισμού υγείας του ΟΗΕ. Πράγματι, περίπου 100 επιστήμονες από τα πανεπιστήμια και κρατικούς φορείς, για παράδειγμα, στη Γερμανία, τη Γαλλία ή στις Ηνωμένες Πολιτείες , κατηγόρησαν το γερμανικό Ινστιτούτο ότι η απόφασή του δεν ήταν αξιόπιστη. Μεταξύ αυτών ήταν και πολλοί επιφανείς ερευνητές. Αλλά ακόμη και ο Σουηδικός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων επέκρινε την φιλική για το glyphosate έκθεση του γερμανικού Ινστιτούτου και το κατατάσσει τουλάχιστον στην κατηγορία «ύποπτο για καρκινογόνο δράση».

Μετά από μια τόση μεγάλη επιστημονική έρευνα για την επικινδυνότητα του glyphosate και μετά από τόσο μεγάλη αμφιβολία ενός πολύ μεγάλου μέρους επιφανών επιστημόνων για την ασφάλειά του, η ΕΕ θα έπρεπε να δράσει σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης και να το απαγορεύσει.

Ήρθε η ώρα για τη μεταρρύθμιση του συστήματος αδειοδότησης.

Το ότι η ΕΕ δεν το κάνει, οφείλεται στο γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές αρχές ελέγχου όπως η ΕFSA βρίσκονται πολύ κοντά με τη βιομηχανία-οι περισσότεροι ελεγκτές είναι συνήθως πρώην στελέχη της βιομηχανίας-αλλά και στη διαδικασία αξιολόγησης. Αυτή για την αδειοδότηση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων βασίζεται -σύμφωνα με τον κανονισμό της ΕΕ σε μελέτες του κατασκευαστή. Οι υπηρεσίες δεν μπορούν ακόμα και να δημοσιεύουν αυτές τις μελέτες των κατασκευαστών, έτσι ώστε να μπορούν να ελεγχθούν εύκολα και από ανεξάρτητους ερευνητές. Τα στοιχεία που λαμβάνουν υπόψη οι υπάλληλοι είναι σχεδόν ένα προς ένα αυτά που ισχυρίζεται η βιομηχανία. Αυτό θα ήταν αδιανόητο για τον Διεθνή Οργανισμό Ερευνών Καρκίνου.

Επιπλέον, οι ουσίες με τις οποίες τα δραστικά συστατικά αναμιγνύονται στα εμπορικά φυτοφάρμακα και τα μίγματα που προκύπτουν ελέγχονται ακόμα χειρότερα. Δεν υπάρχουν καθόλου προδιαγραφές για τα μείγματα, παρόλο που μελέτες δείχνουν ότι οι επιβλαβείς δράσεις των επιμέρους ουσιών στα φυτοφάρμακα είναι προσθετικές, και μερικές φορές μάλιστα ενισχύονται πολλαπλασιαστικά-εκθετικά. Οι κίνδυνοι λοιπόν από τα φυτοφάρμακα αξιολογούνται τόσο άσχημα, μάλλον τόσο φιλικά για τη βιομηχανία, από τις ευρωπαϊκές ή κρατικές υπηρεσίες, που θα ήταν αυτοκτονικό να στηριζόμαστε σαν καταναλωτές στην «προστασία» τους. Είναι φανερό λοιπόν ότι πρέπει να αλλάξει και η ίδια η διαδικασία αδειοδότησης, ώστε να εφαρμόζεται σωστά η αρχή της προφύλαξης.

Τέτοιες αρχές που εφαρμόζουν τόσο φιλικούς προς τη βιομηχανία νόμους, θα πρέπει οι καταναλωτές να μην εμπιστεύονται καθόλου. Αντ ‘αυτού, οι καταναλωτές πρέπει να αναλάβουν μέρος της ευθύνης για την ασφάλεια των ίδιων των συμβατικών τροφίμων του. Οι έλεγχοι κινδύνων από τα φυτοφάρμακα είναι τόσο ελλιπείς που το μόνο που μπορεί κανείς να συστήσει είναι να τρώτε τροφές από βιολογικές ή φυσικές καλλιέργειες. Επειδή έτσι παράγονται προϊόντα χωρίς συνθετικά χημικά φυτοφάρμακα, όπως το glyphosate. Καλύτερα ακόμα, όποιος έχει τη δυνατότητα-ακόμα και στην ταράτσα ή κάποιο οικόπεδο στις πόλεις ή σε κάποιο χωράφι στην επαρχία-να καλλιεργεί οπωσδήποτε μέρος τουλάχιστον της τροφής του, γιατί θα ξέρει τι τρώει.

Μια μικρή νίκη;

Πριν λίγο καιρό, θεωρήθηκε πολύ πιθανό ότι η ψηφοφορία των μελών κρατών για μια 15ετή παράταση της έγκρισης του glyphosate, θα απέβαινε ευνοϊκή για τη Μονσάντο. Ωστόσο, μετά την κινητοποίηση των διάφορων καταναλωτικών-υγειονομικών-οικολογικών κ.λπ. οργανώσεων, η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες, η Ιταλία και η Σουηδία έχουν εκφράσει ανοιχτά την αντίθεσή τους. Αυτό προκάλεσε προφανώς αυξανόμενη ανησυχία στις Βρυξέλλες, γιατί για να περάσει η πρόταση χρειάζεται ειδική πλειοψηφία. “Αν δεν υπάρχει ειδική πλειοψηφία, τότε αμφιβάλλω ότι θα ψηφιστεί,” είπε ένας αξιωματούχος της ΕΕ στη βρετανική εφημερίδα The Guardian. Στην κρατική γερμανική τηλεόραση, την Τρίτη το πρωί ανακοινώθηκε ότι η γερμανική κυβέρνηση θα απέχει. Αυτό σημαίνει ότι η ψηφοφορία μάλλον θα αναβληθεί, προς το παρόν. Υπάρχει λοιπόν μια μικρή προς το παρόν νίκη του κινήματος για την απαγόρευση του glyphosate. Αυτό όμως χρειάζεται να δυναμώσει ακόμα περισσότερο τους επόμενους μήνες, ώστε να πετύχει την οριστική απαγόρευση αυτού του επικίνδυνου αλλά κερδοφόρου παρασκευάσματος της Μονσάντο. Το ελληνικό αντίστοιχο κίνημα ενάντια στα Μεταλλαγμένα, τις διατλαντικές συμφωνίες και το Ράουντ-απ, θα χρειασθεί να πιέσει από τη μεριά του την ελληνική κυβέρνηση να ψηφίσει κατά της παράτασης της άδειας κυκλοφορίας του στην Ευρώπη και στη χώρα.

πηγή: Τοπικοποίηση

Σχόλιο από Ορεινό Μέλι:
Στην φετινή συνέλευση της Ένωσης Επαγγελματιών Μελισσοκόμων Ευρώπης (EPBA), που έλαβε χώρα στην Πιατσέντζα της Ιταλίας, η Γερμανική αντιπροσωπία ενημέρωσε ότι ανιχνεύτηκε η ουσία γλυφοσάτης (glyphosate) από το γνωστό ζιζανιοκτόνο Ραουντάπ, αρχικά στη μπύρα και μετέπειτα στο μέλι σε ποσοστό 10% επί των δειγμάτων και πάνω απ’ τα επιτρεπτά όρια. Ενώ δήλωσαν ότι στο παρελθόν δεν συμπεριλαμβανόταν στις αναλύσεις που ζητούσαν οι τυποποιητές. Οι Γερμανοί μελισσοκόμοι συνεργάζονται με εργαστήρια προκειμένου να γίνει γνωστή η έκταση του προβλήματος.

Η Γαλλία απαγορεύει τα φυτοφάρμακα σε πάρκα και δημόσιους χώρους

February 1, 2017 by Ορεινό Μέλι Leave a comment

Η Γαλλία αποφάσισε να κάνει στροφή και απαγορεύει σταδιακά τα χημικά φυτοφάρμακα, σε εξωτερικούς χώρους όπου μικρά παιδιά παίζουν αλλά και τα έντομα επικονιαστές αναζητούν την τροφή τους.

Όπως ανέφερε το Associated Press η απαγόρευση φυτοφαρμάκων θα ισχύει για όλα τα δημόσια πάρκα, τους κήπους και τα δάση, συμπεριλαμβανομένων του Κήπου του Κεραμεικού, του Bois de Vincennes και του Κήπου του Λουξεμβούργου. Προς το παρόν, τα φυτοφάρμακα χρησιμοποιούνται ελεύθερα και σε χώρους όπως το γκαζόν των γηπέδων θα συνεχίσουν. Το 2019, ο νόμος θα επεκταθεί από τους δημόσιους χώρους πρασίνου και στους ιδιωτικούς κήπους. Τότε θα απαγορευτεί οριστικά και η πώληση φυτοφαρμάκων σε μη επαγγελματίες.

Ενώ οι περισσότεροι πιστεύουν ότι οι ιδιώτες χρησιμοποιούν με φειδώ τα χημικά στους κήπους τους, αποδεικνύεται ότι και εκεί γίνεται εξίσου αλόγιστη χρήση όπως και στα δημόσια πάρκα. Την περασμένη άνοιξη στη Γαλλία τέθηκε προς ψήφιση αυτό το νομοσχέδιο για την ολοκληρωτική απαγόρευση των νεονικοτινοειδών φυτοφαρμάκων, τα οποία έχουν κατηγορηθεί για μαζικούς θανάτους μελισσών, όμως υπάρχουν ακόμα πολλοί που υποστηρίζουν ότι μια τέτοια απαγόρευση θα είναι τελικά επιζήμια για την επιβίωση των Γάλλων αγροτών.

Ενάντια στην απαγόρευση είναι φυσικά και η πολυεθνική Bayer, η οποία μεν δεν έχει αρνηθεί ότι τα προϊόντα της θέτουν την μέλισσα σε κίνδυνο, αλλά προσπαθεί να υποβαθμίσει τη σοβαρότητα του προβλήματος.

Η Γαλλία, πάντως, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος χρήστης φυτοφαρμάκων στην Ευρώπη, μετά την Ισπανία. Ένα πολύ μεγάλο μέρος αυτών των φυτοφαρμάκων εφαρμόζεται στους αμπελώνες, στις φημισμένες οινοπαραγωγικές περιοχές της χώρας, παρότι το κοινό που αναζητά κρασί χωρίς φυτοφάρμακα αυξάνεται σταθερά. Τον Μάιο του 2016, η μικρή αγροτική κοινότητα του Αγίου Ιωάννη στο Οτ Γκαρόν, στη νοτιοδυτική Γαλλία, έγινε η πρώτη γαλλική πόλη στην οποία απαγορεύτηκε η χρήση φυτοφαρμάκων σε απόσταση 50 μέτρων από τα σπίτια.

Πρωτοπόρος και επικεφαλής του κινήματος στον Άγιο Ιωάννη ήταν ο γιατρός και αντιδήμαρχος Gerard Bapt, ο οποίος θεωρεί ότι τα χημικά φυτοφάρμακα ευθύνονται για ένα ευρύ φάσμα σοβαρών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου. Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που ζουν κοντά σε περιοχές όπου χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα πλήττονται περισσότερο από ορισμένες ασθένειες, όπως είναι οι διαταραχές του ενδοκρινικού, ο διαβήτης και η παχυσαρκία, ο καρκίνος του αίματος, κάποια σημαντικά προβλήματα γονιμότητας αλλά και γενετικές ανωμαλίες. Πρόσφατα φυτοφάρμακα ψεκάστηκαν δίπλα σε σπίτια όπου ζούσαν ευάλωτες κοινωνικές ομάδες όπως έγκυες και μικρά παιδιά. Τα φυτοφάρμακα αυτά περνούν στο νερό και αν τα αναλύσει κανείς θα δει ότι βρίσκονται στα εννέα απ’ τα δέκα ποτάμια και ρέματα της Γαλλίας.

Όσον αφορά την απαγόρευση των φυτοφαρμάκων εκτός των καλλιεργήσιμων περιοχών (δημόσια πάρκα, διακοσμητικούς κήπους κτλ) η Γαλλία είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που θεσπίζει κάτι τέτοιο. Μεμονωμένες πόλεις όπως για παράδειγμα η Λυών αγωνίζονται πολλά χρόνια για να μειώσουν τη χρήση των χημικών. Μάλιστα η εφημερίδα The Connexction εξήρε πρόσφατα την προσπάθεια αυτή, της Λυών, γιατί κατάφερε να διατηρήσει 300 δημόσια πάρκα συνολικής έκτασης 1.000 στρεμμάτων χωρίς φυτοφάρμακα από το 2008! Χρησιμοποιώντας φυσικές μεθόδους καταπολέμησης των παρασίτων η πόλη κατάφερε να δελεάσει τις μέλισσες και τις πεταλούδες να επιστρέψουν και πάλι στα πάρκα.

Το 2008, μια άλλη αρκετά μεγάλη γαλλική πόλη, το Στρασβούργο, ξεκίνησε επίσης μια πολιτική μηδενικής χρήσης φυτοφαρμάκων για όλους τους δημόσιους χώρους πρασίνου. Και πέρα απ’ τη Γαλλία όμως υπάρχουν παραδείγματα πόλεων που έχουν αλλάξει τακτική στον τρόπο αντιμετώπισης των παρασίτων.

Το Σιάτλ, για παράδειγμα, μπορεί να υπερηφανεύεται για ένα πρόγραμμα μείωσης της χρήσης φυτοφαρμάκων σε Πάρκα Αναψυχής που ξεκίνησε το 2001 και έχει φτάσει να αριθμεί συνολικά 14 πάρκα, τα οποία μάλιστα φέρουν ειδική ονομασία «Πάρκα χωρίς φυτοφάρμακα», με σχέδια να γίνουν 22. Και ενώ στο Σιάτλ εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμα πάρκα στα οποία χρησιμοποιούνται χημικά φυτοφάρμακα, σε κανένα δεν γίνεται χρήση νεονικοτινοειδών εντομοκτόνων, γεγονός που χάρισε στην πόλη τον χαρακτηρισμό «Η Πόλη των Μελισσών».

Πίσω στη Γαλλία η απαγόρευση των φυτοφαρμάκων είναι ένα μόνο από τα πολλά περιβαλλοντικά μέτρα που λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο καθώς έχει προηγηθεί μια πρωτοποριακή απαγόρευση των πλαστικών πιάτων, ποτηριών και μαχαιροπίρουνων μιας χρήσης.

Αστική γεωργία: Το παράδειγμα της Κούβας

December 3, 2016 by Ορεινό Μέλι Leave a comment

Μέχρι το 1989 η Κούβα ήταν ένα μοντέλο οικονομίας βασισμένο στις μονάδες κρατικής γεωργικής παραγωγής μεγάλης κλίμακας και εξαρτημένο από τις τεράστιες ποσότητες πετρελαίου, χημικών προϊόντων και μηχανημάτων που εισάγονταν στο μεγαλύτερο ποσοστό τους από την ΕΣΣΔ και σκοπό είχαν την παραγωγή και εξαγωγή αγροτικών προϊόντων. Με την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1989, η Κούβα βρέθηκε ξαφνικά μετέωρη. Χωρίς να μπορεί να εισάγει από αλλού, λόγω του εμπάργκο που είχαν επιβάλει οι ΗΠΑ, η έλλειψη του πετρελαίου άρχισε να γίνεται εμφανής και να επηρεάζει σοβαρά την οικονομία της χώρας, ενώ οι εξαγωγές ζάχαρης διακόπηκαν απότομα και οι εισαγωγές τροφίμων σταμάτησαν.

Η Κούβα εξήγαγε 66% του συνόλου παραγωγής ζάχαρης και το 98% των εσπεριδοειδών της, στην ΕΣΣΔ, και εισήγαγε εκείνη τη περίοδο από εκεί, το 66% των τροφίμων της, το 86% όλων των πρώτων υλών, και το 80% των μηχανημάτων και ανταλλακτικών. Κατά συνέπεια, με τη πτώση της ΕΣΣΔ, η υποστήριξη αποσύρθηκε, τα εργοστάσια έκλεισαν, η έλλειψη τροφίμων άρχισε να γίνεται αισθητή και η ήδη ανεπαρκής και πεπαλαιωμένη γεωργική τεχνολογία άρχισε να διαβρώνεται. Σαν να μην έφτανε αυτό οι ΗΠΑ αυστηροποίησαν το εμπάργκο, περιορίζοντας ακόμα περισσότερο τους πολίτες τους από την επιχειρηματική δραστηριότητα στην ή με την Κούβα. Όλα αυτά στην ουσία κατέδειξαν το πόσο ευάλωτο ήταν το μοντέλο της Γεωργικής Επανάστασης της Κούβας, η οποία βυθίστηκε στη χειρότερη επισιτιστική κρίση στην ιστορία της.

Το 1990 μέσω συμφωνιών ανταλλαγής, 100.000 τόνοι σίτου απέτυχαν να φτάσουν στη Χώρα και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να κάνει χρήση των αποθεμάτων σκληρού νομίσματος για να εισάγουν σιτάρι από τον Καναδά. Η τιμή των τροφίμων αυξήθηκε και τα τρόφιμα δινόταν με δελτίο για να διασφαλιστεί η δίκαιη διανομή. Συνολικά, η κατανάλωση τροφίμων μειώθηκε κατά 20% σε θερμίδες και 27% σε πρωτεΐνες μεταξύ 1989 και 1992, με τον μέσο κάτοικο της Αβάνας να χάνει 10 κιλά από το βάρος του!

Οι παραπάνω συγκυρίες ήρθαν να προστεθούν στο σοβαρό πρόβλημα αστυφιλίας, που άρχισε να γιγαντώνεται στη Κούβα. Βέβαια η αστικοποίηση είναι μια αυξανόμενη τάση σε όλο τον κόσμο και όχι μόνο στην Κούβα. Περισσότεροι άνθρωποι σήμερα, ζουν σε πόλεις από ό, τι στην ύπαιθρο. Οι προσπάθειες για να αντιστραφεί η τάση της αστυφιλίας απέτυχαν να ανακόψουν την αυξανόμενη παλίρροια των αγροτικών μεταναστών στις πόλεις, ιδιαίτερα προς την Αβάνα. Οι ελλείψεις τροφίμων, φαρμάκων και πετρελαίου ήταν οι αιτίες που οδηγούσαν τους ανθρώπους στην πρωτεύουσα. Έτσι η Κούβα ήρθε αντιμέτωπη με μια διπλή πρόκληση. Τον διπλασιασμό της παραγωγής τροφίμων με το μισό των προηγούμενων εσόδων, με περίπου 74% του πληθυσμού να ζει σε πόλεις.

Ωραία ως εδώ. Τώρα θα σκεφτείτε πως είναι δυνατόν με μια κατάσταση που μοιάζει σχεδόν μη αναστρέψιμη, να καταφέρει ένα ολόκληρο κράτος και μάλιστα πάνω στον πανικό, να ξεφύγει απ’ αυτό το αδιέξοδο. Κι όμως τότε, ακριβώς πάνω σ’ αυτόν τον κυκεώνα, η κουβανέζικη κυβέρνηση λαμβάνει μια απόφαση σταθμό. Πραγματικά ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρίθηκαν σε όλα αυτά τα ζητήματα, ήταν και παραμένει, μια έμπνευση για τον υπόλοιπο κόσμο (στα δύσκολα ανθούν οι ιδέες…!!!).

Η κούβα έλυσε μέσα σε μόλις 2 χρόνια οριστικά το επισιτιστικό της πρόβλημα. Ένα παράδειγμα προς μίμηση για κοινωνίες που βρίσκονται ξαφνικά αντιμέτωπες με το φάσμα της πείνας. Μία βαθιά επισιτιστική κρίση μετατράπηκε σε πολιτικό και οικονομικό θρίαμβο.

Παραγωγή μέσα στην κοινότητα, από την κοινότητα, για την κοινότητα.
Ξεκίνησε με μια πανεθνική έκκληση για αύξηση της παραγωγής τροφίμων με αναδιάρθρωση της γεωργίας. Προέβλεπε τη μετατροπή από συμβατική παραγωγή μεγάλης κλίμακας και συστήματα μονοκαλλιέργειας σε μικρότερης κλίμακας φάρμες, οργανικά και ημι-οργανικά συστήματα βιολογικής γεωργίας. Στο επίκεντρο της αναδιάρθρωσης, ήταν η χρήση χαμηλού κόστους και περιβαλλοντικά ασφαλών πρακτικών και μετεγκατάσταση της παραγωγής κοντά στην κατανάλωση, προκειμένου να μειώσουν το κόστος μεταφοράς, και την αστική γεωργία να είναι ένα βασικό εργαλείο αυτής της προσπάθειας.

Ένα πραγματικά αυθόρμητο, αποκεντρωμένο κίνημα είχε προκύψει στις πόλεις. Οι άνθρωποι ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό στην πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Μέχρι το 1994, πάνω από 8.000 αστικά αγροκτήματα δημιουργήθηκαν στην Αβάνα και μόνο. Κήποι, χλοοτάπητες και προκήπια δημόσιων κτιρίων σκάφτηκαν για να φυτευθούν λαχανικά. Γραφεία, δημόσιες υπηρεσίες, σχολεία καλλιεργούν τη δική τους τροφή. Πολλοί από τους «αστικούς κηπουρούς» ήταν συνταξιούχοι άνδρες και γυναίκες ηλικίας 50 και 60 ετών. Έως το 1998, εκτιμάται ότι περίπου 541.000 τόνοι τροφίμων παράχθηκαν στην Αβάνα για τοπική κατανάλωση. Η ποιότητα των τροφίμων είχε επίσης βελτιωθεί σημαντικά, καθώς οι άνθρωποι είχαν ευκολότερη πρόσβαση σε μεγαλύτερη ποικιλία από φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Τα αστικά αγροκτήματα συνέχισαν να αυξάνονται και κάποιες γειτονιές της Αβάνας, έφτασαν να παράγουν μέχρι και το 30% της τροφής τους.

Η ανάπτυξη της αστικής γεωργίας οφειλόταν σε πολύ μεγάλο βαθμό στη πολιτική δέσμευση του κράτους να διαθέσει αχρησιμοποίητα κομμάτια αστικής, προαστιακής και περιαστικής γης, καθώς και πόρους και τεχνογνωσία προς τους επίδοξους αστικούς αγρότες. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στη σωστή χρήση του νερού, την προσεκτική διαχείριση της γονιμότητας του εδάφους και την προστασία του περιβάλλοντος. Η υποστήριξη της κυβέρνησης είναι δεδομένη και πολλοί κρατικοί οργανισμοί παίζουν σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της αστικής γεωργίας. Οι δημοτικές αρχές της Αβάνας μάλιστα απαγόρευσαν εξαρχής τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων αρχικά εντός των ορίων της πόλης και έτσι τα παραγόμενα προϊόντα είναι όλα οργανικά. Έτσι κι αλλιώς όμως λόγω του εμπάργκο η Κούβα ήταν ουσιαστικά αποκλεισμένη από τα χημικά φυτοφάρμακα. Το ενδιαφέρον όλων για συνεχείς βελτιώσεις παραμένει έντονο και καθημερινά σχεδόν νέες ιδέες και εφαρμογές δοκιμάζονται από παραγωγούς και επιστημονικά ινστιτούτα.

Μαζί με μια πολιτική επιδότησης της καλλιεργήσιμης γης στη πόλη, εκατοντάδες αστικά κενά και άδεια οικόπεδα μετατράπηκαν σε μικρής κλίμακας αστικά αγροκτήματα, αφιερωμένα στη παραγωγή τροφίμων. Συνοδευτικά, νέα πολεοδομικά σχέδια έδιναν απόλυτη προτεραιότητα στη χρήση της γης για την παραγωγή τροφίμων. Για τους κατοίκους της Αβάνας η αστική γεωργία ήταν εξαρχής ένας τρόπος για να έρθουν κοντά οι παραγωγοί και οι καταναλωτές με στόχο τη σταθερή ροή φρέσκων και υγιεινών τροφίμων από την παραγωγή στην κατανάλωση. Εξαιρετική σημασία είχε εξαρχής η εγγύτητα παραγωγών και καταναλωτών, δηλαδή η τοπικότητα της όλης διαδικασίας.

Τέλος στον κρατικό συγκεντρωτισμό
Τον Σεπτέμβριο του 1993, η κυβέρνηση της Κούβας έκανε μια πολύ σημαντική πολιτική στροφή. Με τον Νόμο 142, διέσπασε τα περισσότερα μεγάλα κρατικά αγροκτήματα και δημιούργησε τις λεγόμενες Βασικές Μονάδες Συνεταιρικής Παραγωγής (Unidades Básicas de Producción Cooperativa), δηλαδή μικρότερα αγροκτήματα που ανήκουν και διευθύνονται από τους εργαζόμενους σ’ αυτά. Ουσιαστικά, η κυβέρνηση του Κάστρο εγκατέλειψε το συγκεντρωτικό μοντέλο παραγωγής με στόχο τη σύνδεση των εργαζόμενων με τη γη, την ανάπτυξη αίσθησης ευθύνης, την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των εργαζόμενων και των οικογενειών τους, την άμεση διασύνδεση του εισοδήματος με την παραγωγικότητα και την αύξηση της αυτονομίας.

Παράλληλα, επιτράπηκε να λειτουργήσουν πάλι οι μέχρι τότε απαγορευμένες αγορές παραγωγών και νομιμοποιήθηκε η άμεση πώληση από τους παραγωγούς στους καταναλωτές εκτοπίζοντας τους όποιους μεσάζοντες. Η κυβέρνηση ενθάρρυνε ακόμη πιο πολύ τους αστικούς αγρότες, με ένα εκτεταμένο δίκτυο υποστήριξης (γεωπόνους εφαρμογών) που προσέφεραν βοήθεια και τεχνογνωσία. Δημιουργήθηκαν ομάδες και «Σπίτια σπόρων» σε όλη την πόλη, όπου πωλούνταν σπόροι, εργαλεία κηπουρικής, λίπασμα και υπήρχε διανομή βιολογικών λιπασμάτων και εργαλεία βιολογικού ελέγχου με χαμηλό κόστος. Νέα βιολογικά προϊόντα και τεχνικές βιολογικής γεωργίας αναπτύχθηκαν και παράχθηκαν από τον γεωργικό ερευνητικό τομέα της Κούβας, η οποία είχε ήδη ξεκινήσει τη διερεύνηση βιολογικών εναλλακτικών λύσεων προς αντικατάσταση των χημικών πρακτικών, επιτρέποντας στα αστικά αγροκτήματα της Κούβας να γίνουν εντελώς οργανικά.

Η εγκατάλειψη του συγκεντρωτισμού από το καθεστώς επέβαλε τη ρύθμιση του δικαιώματος χρήσης της γης από τους καλλιεργητές. Η βασική προτεραιότητα ήταν να διατεθεί η γη για παραγωγή τροφίμων. Για τον λόγο αυτό, έπρεπε να διασφαλιστούν τα δικαιώματα χρήσης της γης σε όσους θέλουν να καλλιεργούν τρόφιμα. Το νέο Υπουργείο Ανάπτυξης Αστικής Γεωργίας που δημιουργήθηκε ανέλαβε αυτό το έργο και άλλαξε τους πολεοδομικούς κανονισμούς ώστε οι καλλιεργητές να έχουν νομική προτεραιότητα σε κάθε αχρησιμοποίητο χώρο. Οι πολίτες που θέλουν να ξεκινήσουν ένα κήπο κάνουν αίτηση στην τοπική αυτοδιοίκηση, ζητώντας συνήθως ένα συγκεκριμένο οικόπεδο. Με την αποκεντρωτική αυτή στρατηγική, η διασφάλιση του δικαιώματος καλλιέργειας της γης γίνεται γρήγορα και με ελάχιστη γραφειοκρατία. Κάθε αχρησιμοποίητη ιδιωτική γη δίνεται ως επικαρπία σε όποιον θέλει να την καλλιεργήσει. Πάντως, αν ο καλλιεργητής δεν αρχίσει παραγωγή μέσα σε έξι μήνες, όλα τα δικαιώματα επιστρέφονται στον νόμιμο ιδιοκτήτη.

Αγρο-οικολογία και Αναδιάρθρωση της γης
Αγρο-οικολογικές μέθοδοι εισήχθησαν σε αγροτικές κοινότητες της Κούβας κυρίως λόγω της ανάγκης αντιμετώπισης γεωργικών προβλημάτων, χωρίς χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα. Υπήρξε όμως και ευρεία υποστήριξη με σημαντικούς κυβερνητικούς πόρους, χρηματοδοτούμενη έρευνα από το κράτος και θεμελιώδεις αλλαγές σε θέματα αγροτικής πολιτικής. Η οικολογική καλλιέργεια στην ύπαιθρο και η βιολογική αστική γεωργία , ήταν το κλειδί για τη σταθεροποίηση τόσο των αστικών , όσο και των αγροτικών πληθυσμών.

Οι αγρο-οικολογικές μέθοδοι που εισήχθησαν, αποτελούνταν από τοπικά παραγόμενα βιολογικά φυτοφάρμακα και βιολογικά λιπάσματα προς αντικατάσταση των χημικών, από πολύπλοκα αγροσυστήματα , σχεδιασμένα ώστε να επωφελούνται από οικολογικές αλληλεπιδράσεις και συνέργιες μεταξύ βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων που ενισχύουν τη γονιμότητα του εδάφους, βιολογική καταπολέμηση των παρασίτων, και την επίτευξη υψηλότερης παραγωγικότητας μέσω εσωτερικών διαδικασιών. Άλλες πρακτικές περιλαμβάνουν αύξηση της ανακύκλωσης των θρεπτικών ουσιών και της βιομάζας στο πλαίσιο του συστήματος, προσθήκη οργανικής ύλης για τη βελτίωση της ποιότητας του εδάφους και την ενεργοποίηση της βιολογίας του εδάφους και των υδάτων, τη διαφοροποίηση των αγροσυστηματων στο χρόνο και στο χώρο, την ένταξη των καλλιεργειών και της κτηνοτροφίας, και την ενοποίηση των στοιχείων του αστικού αγροκτήματος για την αύξηση της βιολογικής αποτελεσματικότητας και τη διατήρηση της παραγωγικής ικανότητας.

Το νέο σύστημα καλλιέργειας στην Αβάνα

1. Λαϊκοί κήποι
Η πιο δημοφιλής μορφή αστικής γεωργίας στην Αβάνα είναι οι λαϊκοί κήποι (grupos de parceleros), που διευθύνονται από τους καλλιεργητές. Οι κήποι αυτοί εμφανίστηκαν λίγο πολύ αυθόρμητα σε αυλές, μπαλκόνια και ταράτσες σαν απάντηση στα προβλήματα της περιόδου της πείνας. Τα πρώτα χρόνια της κρίσης, όλα σχεδόν τα τρόφιμα από τους λαϊκούς κήπους της Αβάνας πήγαιναν κατευθείαν στις οικογένειες, τους στενούς φίλους και τους γείτονες των καλλιεργητών. Μια έρευνα το 1995 διαπίστωνε ότι κατά μέσο όρο 10 άτομα διατρέφονταν κανονικά από κάθε κήπο. Με τη χαλάρωση των νόμων για τις πωλήσεις αγροτικών προϊόντων, η παραγωγή αυξήθηκε και επιτράπηκε στους καλλιεργητές να έχουν και ένα οικονομικό όφελος.

Εντούτοις, οι καλλιεργητές χαρίζουν σημαντικές ποσότητες τροφίμων στη γειτονιά, ιδίως σε σχολεία και παιδικούς σταθμούς. Κι αυτό είναι λογικό, εφ’ όσον η κοινότητα τους προσφέρει δωρεάν τη γη. Σήμερα, πάνω από 26.000 λαϊκοί κήποι στην Αβάνα καλύπτουν πάνω από 24.000 στρέμματα και παράγουν 25.000 τόνους τροφίμων τον χρόνο. Η πλειονότητα των καλλιεργητών έχουν άλλη κύρια δουλειά και καλλιεργούν στον ελεύθερο χρόνο τους, ενώ ένα μεγάλο μέρος απ’ αυτούς είναι συνταξιούχοι. Οι αστικοί αγρότες δημιούργησαν ενα αστικό – γεωργικό θαύμα, στον τρόπο παραγωγής τροφίμων που σάρωσε την Κούβα στις αρχές του 1990 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Από το Santiago de Cuba στα ανατολικά μέχρι το Pinar del Rio στα δυτικά, χιλιάδες αστικοί κήποι και αγροκτήματα ανθίζουν.

2. Βασικές Μονάδες Συνεταιρικής Παραγωγής
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω πρόκειται για τα συνεταιρικά αγροκτήματα που προέκυψαν από τη διάσπαση των μεγάλων κρατικών αγροκτημάτων και βασίζονται στην αντίληψη ότι τα μικρότερα αγροκτήματα θα είναι πιο διαχειρίσιμα και πιο εύκολα στη χρησιμοποίηση πρακτικών αειφορικής γεωργίας. Βρίσκονται σε ολόκληρη τη χώρα και έχουν συνήθως 5–10 μέλη, ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους. Παράγουν διάφορα είδη προϊόντων, ενώ οι 16 Βασικές Μονάδες Συνεταιρικής Παραγωγής στην Αβάνα παράγουν γάλα. Το κράτος διατηρεί την ιδιοκτησία της γης, παραχωρώντας τη σε μακροπρόθεσμη βάση, αλλά χωρίς ενοίκιο. Ο συνεταιρισμός, όχι το κράτος, κατέχει την παραγωγή και τα κέρδη των μελών υπολογίζονται με βάση το μερίδιό τους από τα έσοδα του συνεταιρισμού.

3. Συνεταιρικές μονάδες εφοδιασμού
Η παραγωγή αυτών των μονάδων κατευθύνεται στον εφοδιασμό της καντίνας των εργοστασίων. Οι περισσότερες όμως απ’ αυτές παράγουν πλεόνασμα, που πωλείται στους εργαζόμενους σε χαμηλές “κρατικές τιμές”. Μπορούν επίσης να πωλούν κατευθείαν στο κοινό, συνήθως από ένα πάγκο δίπλα στο εργοστάσιο. Συχνά τα κέρδη από την καλλιέργεια διανέμονται μεταξύ των καλλιεργητών.

4. Ιδιωτικά αγροκτήματα
Μέσα στα όρια της πόλης της Αβάνας υπάρχει ένα αριθμός ιδιωτικών αγροκτημάτων (Campesinos particolares). Το μεγαλύτερο μέρος του γάλακτος και των κομμένων λουλουδιών που πωλούνται στην Αβάνα προέρχεται από αυτά τα αγροκτήματα. Το γάλα δεν πωλείται στις αγορές παραγωγών, αλλά διανέμεται μέσω του κρατικού συστήματος διανομής.

5. Κρατικά αγροκτήματα
Υπάρχουν τρεις κρατικές αγροτικές επιχειρήσεις στην Αβάνα. Κάθε επιχείρηση είναι οργανωμένη σε δημοτικά αγροκτήματα που τροφοδοτούν την επιχείρηση σε “λογικές τιμές”. Το προϊόν κατόπιν διανέμεται από το κρατικό σύστημα διανομής.

6. Τα Organopónicos
Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας της Κούβας, περίπου 150.000 στρέμματα γης καλλιεργούνται σε αστικές και προαστιακές περιοχές, σε χιλιάδες κοινοτικά αγροκτήματα, που κυμαίνονται από μέτριες αυλές σπιτιών και μικρά αστικά κενά ανάμεσα στα σπίτια, έως εγκαταστάσεις παραγωγής που γεμίζουν ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα. Τα Organopónicos, όπως αποκαλούνται πια, αποτελούν δείγμα του πώς η τοπική κοινωνία με τη βοήθεια του κράτους μπορεί να οδηγήσει σε σαρωτικές αλλαγές, και πώς οι γείτονες μπορούν να συνεργήσουν και να παράγουν τη τροφή τους. Όταν ξέσπασε η κρίση των τροφίμων, τα organopónicos ήταν μια ad hoc αντίδραση από τις τοπικές κοινότητες, ώστε να αυξηθεί η ποσότητα (και η ποιότητα) της διαθέσιμης τροφής. Καθώς η δύναμη του αστικού αγροτικού κινήματος έγινε προφανής, η κουβανική κυβέρνηση παρενέβη και παρείχε ζωτικής σημασίας υποστήριξη, σε επίπεδο υποδομών, τεχνογνωσίας και δεξιοτήτων.

Τα περισσότερα organopónicos είναι εγκατεστημένα σε εκτάσεις ακατάλληλες για καλλιέργεια, καθότι αστικές. Δημιουργούνται όμως με τη λογική των υπερυψωμένων παρτεριών (raised beds). Η φύτευση και το ξεβοτάνισμα γίνονται με το χέρι, όπως και η συγκομιδή. Η γονιμότητα του εδάφους διατηρείται με μεθόδους κομποστοποίησης και κοπριά από κοντινές αγροτικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. Εκεί που το χώμα είναι κατάλληλο, το σύστημα των organopónicos βαθμιαία αντικαθίσταται από τους εντατικούς κήπους (huertos intensivos). Οι 800 περίπου μονάδες organopónicos και huertos intensivos καλύπτουν πάνω από 3.900 στρέμματα και έχουν μέση παραγωγή 21 κιλά ανά τετραγωνικό μέτρο. Το μεγαλύτερο organopónico διευθύνεται από την Ομοσπονδία Κουβανέζων Γυναικών και απασχολεί 140 γυναίκες.

Η αγροτική παραγωγή στην Αβάνα
Το συνολικό εμβαδόν της Αβάνας είναι 720 περίπου τετραγωνικά χιλιόμετρα και απ’ αυτά τα 300 περίπου χρησιμοποιούνται για αγροτική παραγωγή.

Πίνακας 1: Αστική αγροτική παραγωγή στην πόλη της Αβάνας

Έτος	1995	1996	1997	1998
Παραγωγή (τόνοι)	44,243	80,462	96,653	113,525

Πίνακας 2: Αστική αγροτική παραγωγή στην Κούβα ανά σύστημα παραγωγής (1997)

Τομέας	Παραγωγή (τόνοι)
Λαϊκοί κήποι	28,385
Αυτοκατανάλωση	23,389
Organopónicos	47,651
Ιδιωτικά αγροκτήματα	44,480
Κρατικά αγροκτήματα	16,095
ΣΥΝΟΛΟ	160,000

Πηγή: Grupo Provincial Agropecuario, 1998

Οι λαϊκοί κήποι όχι μόνο παραμέρισαν τη μονοτονία των διαθέσιμων τροφίμων, αλλά και επανέφεραν παραδοσιακές παραγωγές (λ.χ. σουσάμι) και εισήγαγαν νέες, όπως το σπανάκι. Μεταξύ των διάφορων τύπων παραγωγής παρατηρούνται κάποιες διαφοροποιήσεις. Οι οικιακοί κήποι και οι κήποι στους χώρους εργασίας παράγουν κυρίως για αυτοκατανάλωση και γι’ αυτό οι κηπουροί καλλιεργούν ό,τι θέλουν να καταναλώσουν, όπως φρέσκα λαχανικά, ρίζες και κονδύλους, καρυκεύματα και λίγα φρούτα. Πολλοί επίσης εκτρέφουν μικρά ζώα για κρέας, γάλα, αυγά κλπ.

Οι μονάδες εφοδιασμού καλλιεργούν παρόμοιες παραγωγές επειδή σκοπός τους είναι να τροφοδοτούν το γεύμα των εργαζόμενων στους τόπους εργασίας. Όταν υπάρχει διαθέσιμος χώρος, οι κήποι αυτοί συχνά εκτρέφουν ζώα, μερικές φορές ακόμα και αγελάδες. Το 1997 παρήγαγαν 8.355.000 αυγά, 1.392.000 λίτρα γάλα και 240 τόνους κρέας.

Τα organopónicos έχουν διαφορετικό ρόλο και εστιάζονται στην παραγωγή συμπληρωματικών τροφίμων που οι κάτοικοι της πόλης δεν μπορούν να εξασφαλίσουν από το δελτίο. Τα τρόφιμα αυτά που συνήθως αγοράζονται καθημερινά περιλαμβάνουν το μαρούλι, τα φρέσκα κρεμμυδάκια, το σπανάκι, τις τομάτες, τα φρέσκα φασολάκια και κάποια άλλα λαχανικά και καρυκεύματα.

Ζωική παραγωγή

Στην Αβάνα εκτρέφονται επίσης και πολλές χιλιάδες ζώα, αν και έχουν θεσπιστεί κανονισμοί για το πού λαβαίνει χώρα η χοιροτροφία, ώστε να μην επηρεάζεται ο τοπικός πληθυσμός ή να μη μολύνονται τα αποθέματα νερού. Γι’ αυτό, η χοιροτροφία υπάρχει κυρίως στα όρια της πόλης. Το 1998 υπήρχαν 63.000 χοίροι, εκ των οποίων το 68% ανήκαν σε ιδιώτες. Επίσης, στην Αβάνα υπήρχαν την ίδια χρονιά 700 μονάδες παραγωγής κουνελιών με 3.500 κονικλομητέρες. Ακόμα, οι κάτοικοι είχαν μεγαλώσει μέσω του προγράμματος αστικής γεωργίας 170.000 πουλερικά. Επίσης, υπήρχαν πρόβατα και κατσίκες όχι μόνο για το κρέας, αλλά και για το γάλα τους.

Υποστηρικτικές υπηρεσίες
Οι κάτοικοι της Αβάνας δεν έγιναν έμπειροι κηπουροί σ’ ένα βράδυ. Ήταν γεμάτοι ενθουσιασμό, αλλά πολύ λίγα γνώριζαν για τις εντατικές, αγρο-οικολογικές και μικρής κλίμακας μεθόδους που απαιτούνταν για ένα επιτυχές πρόγραμμα αστικής γεωργίας. Από την άλλη πλευρά, μια τέτοια μείζων αλλαγή από μια γεωργία με μεγάλη χρήση χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων σε μια βιώσιμη οργανική γεωργία δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς τεχνική υποστήριξη. Εδώ ο ρόλος του κουβανέζικου κράτους ήταν καθοριστικός. Η ορμητική ανάπτυξη της αστικής γεωργίας στην Κούβα έγινε εφικτή μέσα από ένα εντυπωσιακό σύνολο οργανισμών υποστήριξης των παραγωγών. Ένα καλά οργανωμένο σύστημα που απαρτίζεται από δημοτικές αρχές, λαϊκά συμβούλια, ινστιτούτα ερευνών, καθώς και ένα υποστηρικτικό δίκτυο, πλαισιώνει σε καθημερινή βάση τους καλλιεργητές.

1. Το υποστηρικτικό δίκτυο
Κάθε δημοτική αρχή της Αβάνας διαθέτει ένα υποστηρικτικό δίκτυο με δύο έως επτά εργαζόμενους, ανάλογα με το μέγεθος και τον αριθμό των κήπων στον δήμο. Το δίκτυο προσφέρει γεωπονικές και κτηνιατρικές υπηρεσίες, μεταφορά τεχνολογίας, επισκέψεις και βοήθεια στους παραγωγούς για παρακολούθηση των καλλιεργειών, εντοπισμό ασθενειών και παρασίτων και εξασφάλιση των αναγκαίων προϊόντων βιολογικού ελέγχου.

Μια άλλη σημαντική ευθύνη των εργαζόμενων του δικτύου είναι η διανομή της γης στους καλλιεργητές. Οι κάτοικοι κάθε δήμου ζητούν οικόπεδα και αγροτεμάχια για καλλιέργεια κατευθείαν από τον υπεύθυνο του δικτύου υποστήριξης, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να βρει κατάλληλο αγροτεμάχιο, να κατοχυρώσει τα δικαιώματα του καλλιεργητή και να του εκδώσει άδεια πωλήσεων την εποχή της συγκομιδής. Σε περίπτωση που ο υπεύθυνος διαπιστώσει πως ένα αγροτεμάχιο δεν έγινε παραγωγικό, προειδοποιεί επανειλημμένα τον παραγωγό και, αν αυτός αδιαφορήσει, παραχωρεί τη γη σε άλλο καλλιεργητή.

Οι εργαζόμενοι στο υποστηρικτικό δίκτυο συνεργάζονται στενά με τους άλλους θεσμούς που εμπλέκονται στην αστική γεωργία – καταστήματα αγροτικών εφοδίων, παραγωγούς σπόρων και κέντρα αγροτικών ερευνών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι διάφοροι θεσμοί αλληλοσυμπληρώνονται. Παράδειγμα αυτής της συνεργασίας είναι τα εκπαιδευτικά σεμινάρια τόσο για τους εργαζόμενους του δικτύου όσο και τους καλλιεργητές. Μέχρι το 1998, 30.000 άτομα στην Αβάνα είχαν παρακολουθήσει τέτοια σεμινάρια οργανωμένα από το δίκτυο και τα κέντρα ερευνών.

2. Αγροτικά καταστήματα και σύμβουλοι
Η Αβάνα διαθέτει 26 καταστήματα αγροτικών εφοδίων που παρέχουν και συμβουλές στους καλλιεργητές. Στόχος τους είναι να εξασφαλίσουν την τεχνική και υλική βιωσιμότητα της αστικής γεωργίας. Τα καταστήματα βρίσκονται σε αστικές περιοχές και προσφέρουν σπόρους, φυντάνια, δενδρύλλια, βιο-λιπάσματα, βιο-φυτοφάρμακα, βελτιωτικά εδάφους και εργαλεία, όπως τσάπες, σκαλιστήρια κ.ά. Ο πελάτης βρίσκει επίσης σ’ αυτά τεχνικές συμβουλές για την καλλιέργεια και εκδόσεις του υπουργείου.

Αρχικά, τα καταστήματα διευθύνονταν από το υπουργείο, αλλά μέσα στο γενικό πλαίσιο της αποκέντρωσης οι υπάλληλοι έγιναν αυτοαπασχολούμενοι διαχειριστές με μεγάλο βαθμό αυτονομίας. Το προσωπικό των καταστημάτων είναι πτυχιούχοι γεωπόνοι ή έχουν σοβαρή αγροτική εμπειρία. Οι τιμές καθορίζονται από τα καταστήματα και οι αμοιβές του προσωπικού εξαρτώνται από τα καθαρά κέρδη.

3. Κέντρα βιολογικού ελέγχου ασθενειών
Οι οικονομικές κρίσεις στέρησαν από την Κούβα το απαραίτητο ξένο συνάλλαγμα για την εισαγωγή χημικών προϊόντων από τα οποία η χώρα εξαρτιόταν τα προηγούμενα χρόνια. Η κατάσταση αυτή επιτάχυνε την υιοθέτηση και παραγωγή βιο-φυτοφαρμάκων. Έντεκα Κέντρα Παραγωγής Εντομοκτόνων και Εντομοπαθογόνων (CREE) προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους παραγωγούς. Τα κέντρα παράγουν και πωλούν βιο-φυτοφάρμακα μέσω των αγροτικών καταστημάτων που ήδη αναφέραμε παραπάνω. Και καθώς οι δημοτικοί κανονισμοί δεν επιτρέπουν τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων, τα βιο-φυτοφάρμακα ήταν καθοριστικά για την ανάπτυξη της αστικής γεωργίας. Συνεργαζόμενη με τα CREE είναι η υπηρεσία φυτο-υγιεινής, η οποία απασχολεί ελεγκτές με δικαίωμα επιβολής προστίμων για κάθε παραβίαση των κανονισμών.

4. Κέντρα αγροτικών ερευνών
Η Κούβα διαθέτει ένα μεγάλο τομέα αγροτικών ερευνών. Η ανάπτυξη της αστικής γεωργίας υποστηρίχθηκε από την έρευνα και τεχνική βοήθεια των ερευνητικών ινστιτούτων. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα των γεωργικών σχολών έχει προσαρμοστεί στη μεταμόρφωση του αγροτικού τομέα, εξασφαλίζοντας έτσι πτυχιούχους ερευνητές για το μέλλον. Ο ρόλος των ερευνητικών ινστιτούτων στην Κούβα είναι πολύμορφος και ορισμένα από αυτά συντονίζουν την παραγωγή σε φυτώρια σπόρων και φυντανιών στην Αβάνα. Άλλα ινστιτούτα συνεργάζονται στενά με τους παραγωγούς και προσφέρουν πόρους, εκπαιδευτικό υλικό και ειδικευμένη βοήθεια.

Τα προβλήματα της αστικής γεωργίας στην Αβάνα
Σε μεγάλο βαθμό, η επιτυχία της αστικής γεωργίας στην Αβάνα βασίστηκε στον υποστηρικτικό ρόλο του κράτους και στην άμεση συμμετοχή του στην επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων. Με τη συντονισμένη πρόσβαση στους διαθέσιμους πόρους, αποφεύχθηκε στην Αβάνα ο έντονος ανταγωνισμός και η κερδοσκοπία, όπως συνέβη σε πολλές άλλες πόλεις του κόσμου. Οπωσδήποτε, ο συντονισμός αυτός ωφέλησε την αστική γεωργία στην Αβάνα, επειδή η γη αξιοποιήθηκε παραγωγικά και οι χώροι παραγωγής οργανώθηκαν σε κατάλληλα σημεία της πόλης, λόγου χάρη κοντά σε υδάτινους πόρους. Οι πόροι όμως δεν επαρκούν.

Η επάρκεια νερού είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τους κήπους της Αβάνας. Το δίκτυο υδροδότησης δεν επαρκεί για να ικανοποιήσει όλες τις ανάγκες των νοικοκυριών. Έτσι, αναζητούνται συνεχώς άλλες πηγές υδροδότησης των κήπων (π.χ. πηγάδια), καθώς και μέθοδοι πρόληψης των απωλειών σε νερό και καλύτερης διατήρησης της υγρασίας του χώματος.

Ένα άλλο πρόβλημα που αφορά γενικά την αστική γεωργία είναι η περιορισμένη γη για αγροτική παραγωγή. Επιπλέον, η διαθέσιμη γη συχνά έχει σκληρό χώμα, γεμάτο χαλίκια και με χαμηλή περιεκτικότητα σε οργανική ύλη. Για να γίνει παραγωγική αυτή η γη απαιτείται μεγάλη προσπάθεια και μεγάλες ποσότητες οργανικής ύλης και κομπόστ. Σε μερικές περιοχές χωρίς χώμα, οι κηπουροί καλλιεργούν αποκλειστικά σε κομπόστ, είτε σε υψωμένα παρτέρια είτε σε ζαρντινιέρες.

Επάρκεια τροφίμων και άλλα οφέλη
Χωρίς αμφιβολία, η Αβάνα αποτελεί το επιτυχέστερο παράδειγμα αξιοποίησης της αστικής γεωργίας για να αντιμετωπιστεί η επισιτιστική κρίση, όχι μόνο από τους κατοίκους της πόλης, αλλά και σαν επίσημη κρατική στρατηγική. Αν και είχαν περάσει λίγα μόνο χρόνια από τότε που η Αβάνα κατανάλωνε μεγάλες ποσότητες εισαγόμενων τροφίμων, σύντομα η πόλη κατόρθωσε να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς λαχανικών στη χώρα – γεγονός που αποδεικνύει πόσο σημαντική μπορεί να αποβεί η αστική γεωργία.

Η αστική γεωργία βοήθησε ουσιαστικά στην αναστροφή της επιδεινούμενης επισιτιστικής κατάστασης κατά τα χρόνια της κρίσης. Οι αστικοί κήποι έπαιξαν κεντρικό ρόλο στην ελάφρυνση των επισιτιστικών προβλημάτων. Βέβαια, η αστική παραγωγή δεν ήταν αρκετή για να καλύψει όλες τις επισιτιστικές ανάγκες της Αβάνας, αλλά συνέβαλε αφ’ ενός στην αύξηση των διαθέσιμων τροφίμων αφ’ ετέρου στη μείωση της τιμής τους. Οι καλλιεργητές της Αβάνας κατά μέσο όρο πωλούν τα προϊόντα τους 20% φτηνότερα από τους μανάβηδες. Σημαντικό επίσης όφελος για τη συνολική οικονομία προσφέρει το γεγονός ότι επειδή η παραγωγή πωλείται επιτόπου δεν χρειάζεται αποθήκευση και μεταφορές, πράγμα που μειώνει τις δαπάνες μετά τη συγκομιδή.

Αναφέρθηκε πιο πάνω ότι οι κήποι της γειτονιάς χαρίζουν τρόφιμα σε σχολεία και παιδικούς σταθμούς. Έτσι, η αστική γεωργία στην Αβάνα προωθεί καλύτερες διατροφικές συνήθειες στα παιδιά και τους νέους, με μακροπρόθεσμα ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία του κουβανέζικου λαού. Οι κάτοικοι της Αβάνας τρώνε τώρα περισσότερα φρέσκα λαχανικά απ’ ότι πριν από την κρίση, ενώ οι λαϊκοί κήποι ενισχύουν την κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη στις γειτονιές.

Σημαντική ήταν επίσης η συμβολή της αστικής γεωργίας στη δημιουργία νέων ευκαιριών απασχόλησης. Συνολικά, υπολογίζεται ότι δημιουργήθηκαν περίπου 150.000 θέσεις εργασίας στην αστική γεωργία και σε δουλειές που σχετίζονται μ’ αυτή. Το δε οικογενειακό εισόδημα πολλών από τους εργαζόμενους στην αστική γεωργία είναι ψηλότερο από τον μέσο όρο εισοδήματος σε ολόκληρο το νησί.

Περιβαλλοντικά κέρδη
Πριν από την εμφάνιση της αστικής γεωργίας, η Αβάνα είχε μάλλον λίγα περιβαλλοντικά προβλήματα σε σύγκριση σε άλλες πόλεις του κόσμου. Όπως αποδείχτηκε στην πράξη, με τη συντονισμένη δράση κράτους και πολιτών το πρόγραμμα αστικής γεωργίας στην πόλη συνέβαλε στη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση της αστικής γεωργίας στην Αβάνα βοήθησε πολύ στην αποφυγή των προβλημάτων που συνδέονται με την αστική γεωργία σε άλλες πόλεις. Π.χ. η χρήση τοξικών αγροτικών χημικών έχει απαγορευθεί. Η απαγόρευση αυτή έγινε δυνατή επειδή τα ερευνητικά ινστιτούτα ήταν σε θέση να προσφέρουν αφ’ ενός μεθόδους βιολογικού ελέγχου των εντόμων, των μυκήτων και των βακτηριδίων αφ’ ετέρου οργανικό έλεγχο μέσω φυτών με εντομοκτόνες ιδιότητες, όπως ο καπνός.

Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στις αλλαγές στον πολεοδομικό σχεδιασμό ώστε η αστική γεωργία να μη γίνει εμπόδιο και πρόβλημα στην ανάπτυξη της πόλης. Καταστρώθηκαν πολεοδομικά σχέδια που προέβλεπαν πού επιτρέπονταν οι χρήσεις γης για καλλιέργεια. Π.χ. η εκτροφή χοίρων περιορίστηκε στην αστική περιφέρεια με αυστηρούς κανονισμούς υγιεινής και κτηνιατρικό έλεγχο. Ορισμένες αγροτικές δραστηριότητες απαγορεύτηκαν κοντά σε πηγές νερού.

Σημαντική επίσης ήταν η συμβολή της αστικής γεωργίας στη διαχείριση των απορριμμάτων της πόλης. Η Αβάνα παράγει καθημερινά 1.400 τόνους απορριμμάτων από τις περιοχές κατοικίας. Ένα μέρος αυτών των απορριμμάτων ανακυκλώνεται σε 25 ειδικές μονάδες παραγωγής κομπόστ, η οποία φυσικά διοχετεύεται στους κήπους της πόλης. Τέλος, μια σημαντική συμβολή της αστικής γεωργίας στο περιβάλλον της πόλης ήταν το πρόγραμμα αναδάσωσης Mi Programma Verde (Το πράσινο πρόγραμμά μου) που είχε θετικό αντίκτυπο στην αύξηση του πράσινου στην πόλη, στην καλύτερη παρακράτηση νερού στο υπέδαφος, στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και στον καλλωπισμό του αστικού τοπίου.

Η επιρροή της βιολογικής καλλιέργειας στο μέλι
Και ενώ στον υπόλοιπο κόσμο, εξαιτίας της αλόγιστης χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων αλλά και των επικαλυμμένων με νεονικοτινοειδή σπόρων, οι πληθυσμοί των μελισσών μειώνονται ραγδαία, στην Κούβα έχει δημιουργηθεί ένας παράδεισος για τους μικρούς αυτούς επικονιαστές. Οι μελισσοκόμοι στις ΗΠΑ ανάφεραν απώλειες της τάξης του 42,1% των αποικιών μελισσών από τον Απρίλιο του του 2014 έως τον Απρίλιο του 2015 ενώ στην επαρχία Σιτσουάν της Κίνας οι εργάτες χρησιμοποιώντας ένα πινέλο προσπαθούν να επικονιάσουν τα φυτά με το χέρι έπειτα από τη δραματική μείωση του πληθυσμού των μελισσών. Επίσης σε όλες τις χώρες της Ευρώπης για να πιστοποιηθεί ένα μέλι ως βιολογικό, επιβάλλεται να συλλεχθεί μακριά από καλλιέργειες. Τίποτα όμως απ’ αυτά δεν συμβαίνει στην Κούβα!

Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας της Κούβας, Theodor Friedrich, όλα τα προϊόντα μελιού που παράγονται στην Κούβα, μπορούν να πιστοποιηθούν ως βιολογικά καθώς οι καλλιέργειες είναι βιολογικές. Αυτό μάλιστα έχει γίνει αποδεκτό και εκτός συνόρων με αποτέλεσμα το μέλι της Κούβας να αποκτήσει πολύ καλή φήμη στο εξωτερικό με τη ζήτηση συνεχώς να αυξάνεται. Το Βιολογικό μέλι έχει γίνει το τέταρτο πιο πολύτιμο εξαγώγιμο προϊόν της Κούβας πίσω από τα προϊόντα ψαριών, τον καπνό και τα ποτά, αλλά μπροστά από την πιο διάσημη ζάχαρη και τον καφέ τού νησιού της Καραϊβικής.

Οι μελισσοκόμοι της Κούβας πουλάνε την παραγωγή τους στην κρατική Apisun. Το μέλι βγαίνει με ενιαία ετικέτα και η Apisun αναλαμβάνει την ευθύνη για την εμπορία του προϊόντος στο εξωτερικό. Η οργανική μελισσοκομία της Κούβας λειτουργεί ως προστασία από τα προβλήματα πού χτυπούν τους άλλους εξαγωγείς μελιού και είναι και ένας αναπάντεχος σύμμαχος για μια αυξανόμενη ροή εσόδων για τους αγρότες του νησιού. Η Κούβα έχει ανοσία στη μόλυνση και τον θάνατο των μελισσών πού εξαπλώνεται ραγδαία σε πολλές περιοχές του πλανήτη και είναι ένα παράδειγμα προς μίμηση για τον υπόλοιπο κόσμο, για μια υπεύθυνη και σοφή γεωργία πού θα δεχτεί επιτέλους σαν συνεργάτη και φίλο ένα τόσο δα μικρό έντομο αλλά τόσο πολύτιμο και καθοριστικό για την επιβίωσή μας.

Επίλογος
Η αστική γεωργία στην Αβάνα ήταν προϊόν της ανάγκης. Απέναντι στο οξύτατο επισιτιστικό πρόβλημα που αντιμετώπιζε, η πόλη ανέπτυξε μια αξιοθαύμαστη άμυνα – το πιο επιτυχημένο πρόγραμμα αστικής γεωργίας στον κόσμο. Κάθε σπιθαμή εδάφους είναι υποψήφια προς αγροτική εκμετάλλευση. Κάθε σπιθαμή εδάφους είναι εν δυνάμει, ένα ζωντανό κύτταρο στον κουβανικό τρόπο αστικής γεωργίας, η οποία αποτελεί ένα πεδίο μάθησης για όλους μας. Η συντονισμένη δράση πολιτών και κράτους κατόρθωσε να απομακρύνει το φάσμα της πείνας από την πόλη και ταυτόχρονα να προσφέρει ένα έξοχο παράδειγμα του τι μπορεί να κάνει μια πόλη που αντιμετωπίζει επισιτιστική κρίση. Είναι απόδειξη, ότι η αστική γεωργία, χωρίς ορυκτά καύσιμα δεν είναι μόνο δυνατή αλλά και πολύ παραγωγική και προάγει την υγεία (σωματική, ψυχική αλλά και κοινωνική) με περισσότερους από έναν τρόπους.

πηγές:

Περιαστικές Καλλιέργειες (perka.org)

Γεωπόνοι του κόσμου (worldagronomists)

Cityfarmer (cityfarmer.info)

Agriculture in the city: A Key to Sustainability in Havana, Cuba (Maria Caridad Cruz and Roberto Sánchez Medina)

Institute of Science in Society

Vivero Alamar (farmcuba.org)

Organopónicos (Wikipedia.org)

Κέντρο Εφαρμογών Βιωσιμότητας (kevio.gr)

The Guardian (theguardian.com)

Ναι, τα νεονικοτινοειδή σκοτώνουν τις μέλισσες!

September 2, 2016 by Ορεινό Μέλι Leave a comment

Μια νέα μελέτη επιβεβαιώνει ευρήματα άλλων ερευνών που έχουν δείξει ότι τα νεονικοτινοειδή, εντομοκτόνα φάρμακα που χρησιμοποιούνται ευρέως στις καλλιέργειες σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι υπεύθυνα για την μαζική κατάρρευση των μελισσιών και την εξόντωση των μελισσών που εξελίσσεται σε παγκόσμιο επίπεδο εδώ και περίπου μια δεκαετία.

Η μελέτη

Ομάδα ειδικών με επικεφαλής τον Μπεν Γούντκοκ του Κέντρου Ερευνας Φυσικού Περιβάλλοντος για την Οικολογία και Υδρολογία στη Μ.Βρετανία μελέτησε δεδομένα για 62 είδη μελισσών σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου από ότι οι άλλες σχετικές έρευνες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα. Πιο συγκεκριμένα οι ερευνητές μελέτησαν δεδομένα από το 1994 για να διαπιστώσουν το αν και πώς επηρέασαν τους πληθυσμούς των μελισσών τα περιβόητα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα η χρήση των οποίων στις καλλιέργειες πήρε μεγάλες διαστάσεις στα μέσα της δεκαετίας του 2000.

Στο άρθρο τους που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Communication» οι ερευνητές αναφέρουν ότι η έκθεση των μελισσών στα νεονικοτινοειδή αυξάνει εκθετικά τις πιθανότητες να εμφανίσουν σοβαρά προβλήματα υγείας σε σχέση με τους κινδύνους που κρύβει η έκθεση των μελισσών σε άλλα είδη φυτοφαρμάκων. Οπως έγινε γνωστό αυτή η μελέτη θα αποτελέσει μέρος μιας μεγάλης έρευνας την οποία διεξάγει η Ευρωπαϊκή Αρχή Διατροφικών Προτύπων για τους κινδύνους της χρήσης των τα νεονικοτινοειδών. Η έρευνα αυτή θα ολοκληρωθεί τον Ιανουάριο του 2017.

Διασυστηματικά εντομοκτόνα

Τα νεονικοτινοειδή είναι διασυστηματικά εντομοκτόνα (κυκλοφορούν, δηλαδή, σε όλα τα μέρη του φυτού) που χρησιμοποιούνται σε πολλές καλλιέργειες όπως στην ελαιοκράμβη, στα σιτηρά, στο βαμβάκι και στους ηλίανθους και έχουν δράση παρόμοια με το φυσικό εντομοκτόνο νικοτίνη, το οποίο δρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Το αρχικό σκεπτικό της δράσης τέτοιου είδους φυτοφαρμάκων σε αντίθεση με τα συμβατικά που απλώς ψεκάζονται στα φυτά ήταν το να χρησιμοποιούνται και για την «επένδυση» σπόρων έτσι ώστε να «κυριεύουν» το φυτό από την αρχή ως το τέλος της ζωής του σώζοντάς το από επιβλαβή έντομα.

Ωστόσο, όπως δείχνουν όλο και περισσότερα επιστημονικά στοιχεία, εκτός από τα βλαβερά έντομα-στόχους, τα φυτοφάρμακα αυτά δηλητηριάζουν και ωφέλιμα έντομα όπως οι μέλισσες, οι αγριομέλισσες, οι βομβίνοι και οι πεταλούδες. Και αυτό διότι εντοπίζονται στο νέκταρ, στη γύρη αλλά και στον «ιδρώτα» των φυτών που παράγεται κατά τη διαπνοή τους, άρα σε όλους τους χυμούς τους οποίους συλλέγουν οι επικονιαστές. Για παράδειγμα μελέτες έχουν δείξει ότι αυτού του είδους τα φυτοφάρμακα κάνουν τις μέλισσες πιο ευάλωτες στο παράσιτο nosema το οποίο πλήττει το γαστρεντερικό τους σύστημα. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι αυτά τα φυτοφάρμακα καταστρέφουν το εσωτερικό GPS των μελισσών με αποτέλεσμα να χάνουν τον δρόμο τους, να μην μπορούν να επιστρέψουν στα μελίσσια τα οποία έτσι καταρρέουν.

Πηγή: Το Βήμα

Η Γαλλία πέρασε νόμο που απαγορεύει όλα φυτοφάρμακα που σκοτώνουν τις μέλισσες

August 23, 2016 by Ορεινό Μέλι Leave a comment

Ακούγεται ότι στη Γαλλία πέρασε νόμος που απαγορεύει όλα τα φυτοφάρμακα που φέρονται να ευθύνονται για τον θάνατο των μελισσών. Η ΕΕ, έχει ήδη περιορίσει την χρήση των νεονικοτινοειδών χημικών, μετά από έρευνες που έδειξαν ότι τα φυτοφάρμακα σκοτώνουν τις μέλισσες, αλλά η Γαλλία αποφάσισε με νόμο να ξεμπερδεύει εντελώς με αυτά.

Μεγάλες εταιρείες όπως η Bayer, η CropScience και η Syngenta, έχουν βγει ήδη και διατείνονται ότι οι έρευνες είναι ασαφείς, ενώ είχαν καταθέσει εναλλακτικές προτάσεις για να μην καταργηθούν τα φυτοφάρμακα. Ο νέος νόμος, ο οποίος κατατέθηκε από το υπουργείο Οικολογίας, Ανάπτυξης και Ενέργειας, θα ισχύει από τον Σεπτέμβρη του 2018.

πηγή: hitandrun.gr

Κανένας αγρότης δεν αγοράζει φυτοφάρμακα χωρίς πιστοποιητικό πλέον!

August 4, 2015 by Ορεινό Μέλι Leave a comment

Μετά τις 26/11/2015 η λιανική πώληση γεωργικών φαρμάκων για επαγγελματική χρήση και η εφαρμογή τους στις καλλιέργειες θα επιτρέπεται μόνο σε πρόσωπα στα οποία έχει χορηγηθεί Πιστοποιητικό Γνώσης Ορθολογικής Χρήσης των Γεωργικών Φαρμάκων (νόμος 4036/ 2012, άρθρο 33, παρ. 4 και Κοινοτική Οδηγία 2009/128/ΕΚ).

Το Πιστοποιητικό Ορθολογικής Χρήσης Γεωργικών Φαρμάκων χορηγείται απ’ ευθείας από το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Το Υπουργείο έχει οργανώσει σύστημα εξετάσεων από το διαδίκτυο. Κάθε καλλιεργητής παίρνει μέρος σε εξετάσεις που γίνονται μόνο σε εξεταστικά κέντρα τα οποία έχει εγκρίνει το Υπουργείο. Οι καλλιεργητές εξετάζονται σε ομάδες 20 ατόμων περίπου σε αίθουσα του εξεταστικού κέντρου, πάνω σε υπολογιστές. Απαντούν σε ερωτήσεις του Υπουργείου που εμφανίζονται στους υπολογιστές τη στιγμή της εξέτασης.

Το Υπουργείο έχει δημιουργήσει ένα σύστημα με 221 ερωτήσεις για όλες τις γνώσεις που πρέπει να έχει ο καλλιεργητής, για την αποτελεσματικότητα των ψεκασμών και για την προστασία των ψεκαστών, των καταναλωτών και του περιβάλλοντος. Κάθε εξεταζόμενος πρέπει να απαντήσει σε 50 ερωτήσεις που διαλέγει τυχαία ο υπολογιστής από τις 221. Κάθε ερώτηση δίδεται με 4 πιθανές απαντήσεις από τις οποίες ο εξεταζόμενος πρέπει να διαλέξει τη μία που είναι σωστή, μέσα σε ορισμένο χρόνο. Οι απαντήσεις του πρέπει να είναι σωστές σε 35 ερωτήσεις τουλάχιστον από τις 50. Σε κάθε εξεταζόμενο δίδονται διαφορετικές ερωτήσεις και με άλλη σειρά απαντήσεων. Κατά την εξέταση υπάρχουν επιτηρητές. Την ώρα της εξέτασης μπορούν να επισκεφθούν το Κέντρο Εξέτασης οι Επιθεωρητές του Υπουργείου που βρίσκονται σε κάθε πόλη για να διαπιστώσουν ότι όλα γίνονται σωστά.

Το κόστος του παραβόλου για την εξέταση είναι 25 ευρώ μέχρι τις 31 Αυγούστου 2015 και 50 ευρώ μετά την 1 Σεπτεμβρίου 2015. Για να έχει τις απαραίτητες γνώσεις ένας καλλιεργητής δεν επαρκεί μόνο η εμπειρία των ψεκασμών που έχει, ακόμα και για πολλά χρόνια.Είναι απαραίτητο να έχει μελετήσει πολλά σχετικά θέματα. Αν ο καλλιεργητής δεν έχει αυτές τις γνώσεις πρέπει να κάνει μαθήματα κατάρτισης από ειδικούς Γεωπόνους. Πολλοί γεωργοί και ψεκαστές έχουν πραγματικά μακρόχρονη εμπειρία στην εφαρμογή των γεωργικών φαρμάκων στις καλλιέργειες, ίσως και ευρύτερη μόρφωση. Όμως οι κοινοτικές και οι νομοθετικές απαιτήσεις έχουν αυξηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Τώρα πλέον, πέρα από την αποτελεσματικότητα των ψεκασμών για την καταπολέμηση εντόμων, ασθενειών και ζιζανίων, η νομοθεσία δίνει πολύ μεγάλη σημασία στην ασφάλεια της χρήσης των γεωργικών φαρμάκων, για τον ίδιο τον καλλιεργητή και για τον καταναλωτή των γεωργικών προϊόντων, αλλά και για το περιβάλλον. Στις περισσότερες περιπτώσεις λοιπόν η εμπειρία των ψεκασμών, ίσως και κάποιες επιπλέον πληροφορίες που έχουν μερικοί καλλιεργητές, δεν επαρκούν για επιτυχία στις εξετάσεις.

πηγή: dikaiologitika.gr

Αδιαμφισβήτητη η ενοχή των νεονικοτινοειδών φυτοφαρμάκων

July 31, 2015 by Ορεινό Μέλι Leave a comment

Δεν υπάρχει πλέον αμφιβολία ότι τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα έχουν πολλές εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Νέα μελέτη πιστοποιεί τις αρνητικές τους επιπτώσεις όχι μόνο στις μέλισσες αλλά σε πολλά είδη.

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η απειλή είναι παρόμοια με εκείνη που κάποτε αποτελούσε το σήμερα απαγορευμένο DDT

Τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα, τα οποία είναι νευροτοξικά, προξενούν σημαντικές ζημιές όχι μόνο στις μέλισσες, αλλά σε πολλά άλλα είδη απαραίτητα για την υγεία των οικοσυστημάτων, όπως σε πουλιά, έντομα, σκουλήκια και ψάρια, σύμφωνα με μια νέα επιστημονική έρευνα, που ζητά τον περιορισμό της χρήσης αυτών των χημικών ουσιών. Οι 29 συνεργαζόμενοι επιστήμονες, που ανέλυσαν όλες τις σχετικές μελέτες των τελευταίων δύο δεκαετιών (πάνω από 800), κατέληξαν στο «οριστικό» πλέον συμπέρασμα για τις βλάβες που τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα προκαλούν στη φύση. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η απειλή είναι παρόμοια με εκείνη που κάποτε αποτελούσε το σήμερα απαγορευμένο DDT. πό την πλευρά τους όμως, οι παραγωγοί αυτών των φυτοφαρμάκων αρνούνται ότι τα προϊόντα τους βλάπτουν τις μέλισσες ή άλλα είδη.

Ο «κατηγορούμενος»
Τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα, τα οποία περιέχουν χημικές ουσίες σαν τη νικοτίνη που στοχεύουν στο νευρικό σύστημα, εμφανίστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ’90, για να αντικαταστήσουν άλλα πιο βλαβερά εντομοκτόνα και παρασιτοκτόνα. Σχεδόν εξ αρχής, εκφράστηκαν επιστημονικοί ενδοιασμοί για τις δυνητικές επιπτώσεις αυτών των ουσιών, που μειώνουν τη γονιμότητα μερικών ειδών, τις αισθήσεις τους όπως η οσμή, τη μνήμη τους, τις άμυνες του ανοσοποιητικού τους συστήματος, την ικανότητά τους να πετάνε κ.α.

Η μελέτη
Το 2011 η Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN) δημιούργησε μια διεθνή επιστημονική επιτροπή (Task Force on Systemic Pesticides) για να μελετήσει τα εν λόγω φυτοφάρμακα. Τα φυτοφάρμακα αυτά συσσωρεύονται στο χώμα και διαρρέουν στα ύδατα, προκαλώντας σημαντικά προβλήματα σε μια ευρεία γκάμα οργανισμών πέρα από τις μέλισσες (σε σαλιγκάρια, πεταλούδες, αμφίβια, σκουλήκια, πουλιά, υδρόβιους οργανισμούς κ.α.). Η επιτροπή μελέτησε 800 μελέτες που έχουν για τη χρήση φυτοφαρμάκων τα τελευταία 20 χρόνια και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα είναι πολύ επικίνδυνα για τη πανίδα και τη χλωρίδα του πλανήτη.

«Υπάρχουν πια τόσα στοιχεία που δεν αφορούν μόνο τις μέλισσες. Είναι πια αδύνατο να αρνείται κανείς ότι αυτά τα πράγματα έχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις», εξηγεί ο καθηγητής Ντέιβ Γκούλσον του Πανεπιστημίου του Σάσεξ στη Βρετανία. «Η χρησιμοποίηση αυτών των φυτοφαρμάκων για προληπτικούς λόγους είναι η απόλυτη τρέλα, καθώς όσο περισσότερο χρησιμοποιούνται, τόσο πιο ανθεκτικά σε αυτά γίνονται τα έντομα και τα παράσιτα», προσθέτει.
Η έκθεση (Worldwide Integrated Assessment), που επίσημα θα δημοσιοποιηθεί τον επόμενο μήνα στην επιθεώρηση «Environment Science and Pollution Research» καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα και μια ακόμη χημική ουσία, η fipronil, δηλητηριάζουν διάφορα είδη αλλά και τη γη, τον αέρα και το νερό.

Παραμένει ερωτηματικό σε ποιο βαθμό δημιουργούν προβλήματα στους ανθρώπους και σε άλλα θηλαστικά, καθώς δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, αλλά η νέα μελέτη δεν το αποκλείει. Όμως εκπρόσωποι εταιρειών που παράγουν αυτά τα φυτοφάρμακα, αντιτείνουν ότι «υπάρχουν πολύ λίγα αξιόπιστα στοιχεία πως αυτά τα πράγματα όντως προκαλούν ανεπιθύμητη βλάβη, γιατί θα το είχαμε δει μετά από τη χρήση τους επί πάνω από 20 χρόνια». Η Ευρωπαϊκή Ένωση Προστασίας των Καλλιεργειών δήλωσε ότι η νέα μελέτη κάνει επιλεκτική χρήση των διαθέσιμων στοιχείων και υπερβάλλει για τις επιπτώσεις στις μέλισσες. Η Ευρώπη έχει ήδη σε ισχύ ένα διετές μορατόριουμ, που απαγορεύει τη χρήση νεονικοτινοειδών σε ανθοφόρες καλλιέργειες. Τα εν λόγω χημικά επιτρέπονται μόνο σε φυτά χωρίς λουλούδια, τα οποία δεν προσελκύουν μέλισσες και άλλα έντομα που κάνουν επικονίαση.

πηγές από: Το Βήμα, Ναυτεμπορική