Η μελισσοκομία στη βορειοδυτική Συρία, η οποία κάποτε γνώρισε σπουδαίες μέρες, αντιμετωπίζει προκλήσεις λόγω του πολέμου και των συνεπειών του, εν μέσω έλλειψης υποστήριξης.

Σύρος μελισσοκόμος στην επαρχία Ιντλίμπ φωτογραφημένος το Μάιο του 2022 από τον Omar haj kadour.

Ο Συριακός εμφύλιος πόλεμος που ξεκίνησε το 2011, έπειτα από την εξέγερση στα πλαίσια της Αραβικής Άνοιξης, είχε σαφή αντίκτυπο στη μελισσοκομία, τόσο στην παραγωγή όσο και στην εμπορία του μελιού, κυρίως στη βορειοδυτική Συρία, καθώς οι μελισσοκόμοι έχασαν σημαντικά βοσκοτόπια με την πάροδο των ετών.

Η σχετική ηρεμία που επικρατεί στην περιοχή σήμερα δίνει την ελπίδα στους μελισσοκόμους ότι θα αντισταθμίσουν τις απώλειες. Αν και η ύπαιθρος του Ιντλίμπ, του Χαλεπίου και του Αφρίν, που ελέγχεται πια από τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης έπειτα από την Τουρκική στρατιωτική εισβολή, είναι πλούσια σε λουλούδια και νέκταρ και οι κλιματικές συνθήκες είναι κατάλληλες για μελισσοκομία και παραγωγή μελιού, οι μελισσοκόμοι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις.

Μαχητές του Ελεύθερου Συριακού Στρατού που υποστηρίζονται από την Τουρκία ξεκουράζονται σε ένα χωράφι στο ανατολικό Αφρίν (Μάρτιος 2018)

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών που εκδόθηκαν το 2019, η μελισσοκομία ήταν μια παραδοσιακή βιομηχανία στη Συρία πριν από τον πόλεμο του 2011 και υπήρχαν πάνω από 700.000 κυψέλες οι οποίες παρήγαγαν μέλι, βασιλικό πολτό και κερί. Η έκθεση ανέφερε επίσης ότι ένας μελισσοκόμος μπορούσε να ζήσει από την παραγωγή του εάν είχε τουλάχιστον 100 κυψέλες, οι οποίες ήταν σε θέση να παράγουν κατά μέσο όρο 20 έως 25 κιλά μέλι ετησίως ανά κυψέλη.

Ο Μοχάμεντ αλ-Χουσεΐν, επικεφαλής της Ένωσης Ελεύθερων Μελισσοκόμων στην ύπαιθρο του Χαλεπίου, έχασε πολλές κυψέλες και τεράστια χρηματικά ποσά. Αναγκάστηκε να συνενώσει πολλά απ’ τα 140 μελίσσια του ώστε να γίνουν παραγωγικά με αποτέλεσμα να μείνουν 40. «Οι μελισσοκόμοι έχουν υποστεί τεράστιες απώλειες τα τελευταία δύο χρόνια λόγω των κλιματικών συνθηκών και των καιρικών διακυμάνσεων που επηρέασαν τα βοσκοτόπια και την ανθοφορία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής, τη μείωση του αριθμού των κυψελών και την ανάγκη για τάισμα των μελισσών, αυξάνοντας το κόστος. Πολλοί μελισσοκόμοι έχουν επίσης εκτοπιστεί και οι τοπικές αρχές δεν προσφέρουν καμία υποστήριξη».

Σύμφωνα με τον Χουσεΐν πολλοί μελισσοκόμοι εγκατέλειψαν το επάγγελμα λόγω των μεγάλων απωλειών ή ως απόρροια του εκτοπισμού, ενώ πρόσθεσε «Ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια που αντιμετωπίζουμε είναι οι υψηλές τιμές. Για παράδειγμα, η τιμή μιας ξύλινης κυψέλης στο παρελθόν ήταν 24 δολάρια και σήμερα είναι 42 δολάρια. Αυτό προστίθεται στη μείωση των βοσκοτόπων. Παλαιότερα μπορούσαμε να περιπλανηθούμε ελεύθερα από την Νταράα στα νότια, προς την ακτή και τα βουνά στη δυτική Συρία για να βρούμε το νέκταρ των εσπεριδοειδών και δυτικά στην ύπαιθρο της Δαμασκού για να βρούμε γλυκάνισο, καθώς και κατά μήκος του ποταμού Ευφράτη στη βορειοανατολική Συρία όπου ανθίζει το βαμβάκι». Η τιμή του μελιού μπορεί να έχει ανέβει από τα 8 δολάρια στα 10 στη λιανική, όμως η ζήτηση έχει μειωθεί πολύ.

Μελισσοκόμοι του Ιντλίμπ ταξιδεύουν όπου μπορούν για να βρουν το κατάλληλο περιβάλλον για τις μέλισσες τους. [Ali Haj Suleiman/Al Jazeera]

Η μελισσοκομία είναι η μόνη δουλειά που γνώρισε ποτέ ο 29χρονος Αχμάν αλ-Χασάν από το Ιντλίμπ. «Δεν υπάρχει πια αρκετή γη για τις μέλισσες», εξηγεί απογοητευμένος «Πριν από την τρέχουσα κατάσταση, είχαμε εκτάσεις γης να δουλέψουμε». Στο Ιντλίμπ εκτιμάται ότι το 97% των κατοίκων ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και οι περισσότεροι είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι.

Ο Χασάν παίρνει τα ρίσκα του. Συχνά μετακινεί τα μελίσσια του κοντά στα τουρκικά σύνορα ή ακόμα και κοντά στις γραμμές του μετώπου ώστε να εξασφαλίσει ότι οι μέλισσές του θα έχουν πρόσβαση σε φυτά. «Ανησυχούμε όταν τοποθετούμε τις κυψέλες κοντά στην πρώτη γραμμή του πολέμου, αλλά είναι καλύτερο από το να αφήσουμε τις μέλισσες να πεθάνουν απ’ την πείνα» λέει.

Ο μελισσοκόμος Αχμάν αλ-Χασάν με ένα πλαίσιο μελιού. [Ali Haj Suleiman/Al Jazeera]

«Δεν εξάγουμε τίποτα» συνεχίζει ο Χασάν «βασιζόμαστε αποκλειστικά στην τοπική αγορά». Όμως η τοπική αγορά στη βορειοδυτική Συρία έχει καταρρεύσει οικονομικά. Η τουρκική λίρα, το κύριο νόμισμα που χρησιμοποιείται στην περιοχή, έχει χάσει απότομα την αξία της, ενώ τα πράγματα επιδεινώθηκαν ακόμα περισσότερο μετά τη Ρωσο-Ουκρανική σύγκρουση. Εκτός αυτού η άνοδος της θερμοκρασίας και η μείωση των βροχοπτώσεων έχουν πλήξει τη βόρεια Συρία τα τελευταία χρόνια. Οι βροχοπτώσεις είναι σποραδικές και συμβαίνουν τις πιο απροσδόκητες στιγμές.

Προς το παρόν οι μελισσοκόμοι της Συρίας θα συνεχίσουν να ρισκάρουν μετακινώντας τις μέλισσες τους προς τα τουρκικά σύνορα ελπίζοντας ότι αυτές θα βρουν πιο πράσινα βοσκοτόπια.

πηγές: Aljazeera, Al-Monitor

 

 

 

 

Πριν από τρία χρόνια, ο Aref Haboo εργαζόταν ως μελισσοκόμος στη Συρία, έχοντας στην κατοχή του 45 κυψέλες σε ένα μικρό χωριό κοντά στα τουρκικά σύνορα. Σήμερα, αφού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του λόγω του πολέμου ταξίδεψε στη Δανία όπου εξακολουθεί να παράγει μέλι και να εκτρέφει μέλισσες, στην οροφή του Δημαρχείου της Κοπεγχάγης! Το είδος αυτό μελισσοκομίας, ονομάζεται αστική μελισσοκομία και είναι αρκετά διαδεδομένο στο εξωτερικό.

Το ταξίδι του, το 2013, από τη Συρία στη Δανία κράτησε δύο μήνες. Αφήνοντας πίσω τους συγγενείς του και παίρνοντας μόνο την οικογένειά του, τράπηκε σε φυγή μέσα από την έρημο, κοιμήθηκε στο κρύο των Τουρκικών βουνών, πέρασε 35 ώρες στο δοχείο φορτίου ενός φορτηγού που ταξίδευε μέσω Ιταλίας ενώ βρήκε προσωρινή στέγη σε εγκαταλελειμμένες αποθήκες. Τα μόνα πράγματα που κουβαλούσε μαζί του ήταν το διαβατήριο του και μερικές φωτογραφίες των μελισσών του. «Σε μια από τις φωτογραφίες, το πρόσωπό μου είναι πρησμένο από τα τσιμπήματα μέλισσας.» λέει ο 42χρονος Aref με τα γκρίζα μαλλιά και τα βαθιά καστανά μάτια.

Στον Aref χορηγήθηκε άσυλο στη Δανία και αμέσως μετά ξεκίνησε την εκμάθηση της γλώσσας στην Bybi, μια κοινωνική επιχείρηση που χρησιμοποιεί τις μέλισσες για να εξερευνήσει την βιοποικιλότητα της Κοπεγχάγης. Παράγει επίσης και πωλεί εξαιρετικής ποιότητας μέλι, με τη βοήθεια ατόμων με ειδικές ικανότητες. Ο ιδρυτής της Bybi , Oliver Maxwell, εμπνεύστηκε και δημιούργησε μια κοινωνική επιχείρηση όπου όλα της τα μέλη έχουν ρόλο, όπως ακριβώς συμβαίνει και σε μια αποικία μελισσών.

«Οι μέλισσες κοιμούνται αυτή τη στιγμή» μας εξηγεί ο Aref. «Έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που είχα την ευκαιρία να τις δω. Εάν ανοίξετε ένα μελίσσι τώρα το χειμώνα, υπάρχει κίνδυνος έκθεσης των μελισσών στο κρύο και από το σοκ που θα υποστούν μπορεί να πεθάνουν.» Ο Aref μπορεί να είναι ένας έμπειρος μελισσοκόμος όμως έχει πολλά πράγματα να μάθει για τις μέλισσες και τη μελισσοκομία στη Δανία. Οι μέλισσες με τις οποίες εργαζόταν στην Συρία ήταν άλλης φυλής, συμπεριφέρονταν διαφορετικά και έχουν διαφορετικό κύκλο ζωής. «Οι Δανέζικες μέλισσες είναι πιο ήρεμες σε σχέση με αυτές της Συρίας που ήταν πολύ πιο επιθετικές» εξηγεί ο ίδιος. «Μια λάθος κίνηση και θα σας τσιμπήσουν! Το τίμημα για την απροσεξία του μελισσοκόμου είναι άμεσο.»

«Δεν μπορώ να μετρήσω πόσες φορές έχω τσιμπηθεί στη Συρία, αλλά το έχω συνηθίσει. Ακόμη και τις φορές που τα πράγματα ήταν πιο σοβαρά, όπως για παράδειγμα να σε τσιμπήσουν ταυτόχρονα πάνω από 10 μέλισσες.» Ο Aref μας δείχνει φωτογραφίες στο κινητό του από φυτά της Συρίας και μας εξηγεί πώς το καθένα απ’ αυτά συνεισφέρει στο χρώμα αλλά και τη γεύση του μελιού. «Μία από τις πιο όμορφες πτυχές της παραγωγής μελιού είναι ότι δεν μπορείτε να προσδιορίσετε πώς θα είναι το τελικό προϊόν σε εμφάνιση και γεύση» λέει. «Αυτό εξαρτάται μόνο από τις μέλισσες.»

Ο Aref βγάζει μερικά βάζα με μέλι απ’ αυτά που παράγει στην πόλη της Κοπεγχάγης και παρότι προέρχονται από την ίδια πόλη είναι διαφορετικά λόγω της εποχής που συλλέγονται και των φυτών που ανθίζουν. Κάθε ένα έχει το δικό του χρώμα και άρωμα, είναι μοναδικό. Οι μέλισσες συλλέγουν νέκταρ από λουλούδια κατά μήκος σιδηροδρομικών γραμμών, σε ιδιωτικούς κήπους, σε πάρκα και μπαλκόνια στο εσωτερικό της πόλης. Μπορείτε ακόμη και να καταλάβετε τη διαφορά από μία γειτονιά σε μια άλλη, και αν το μέλι συγκομίζεται την άνοιξη, το χειμώνα ή το φθινόπωρο.

Οι μέλισσες κοντά στο Kongens Nytorv, μια πολυσύχναστη κεντρική πλατεία, παράγουν ένα πολύ ελαφρύ και φίνο μέλι, ενώ οι κυψέλες που βρίσκονται κοντά στο συνεδριακό κέντρο Bella ένα πιο γλυκό και πιο σκούρο, πιθανόν λόγω του νέκταρος από τα αγριολούλουδα στα κοντινά πάρκα. Κάθε μέλισσα έχει μια ενστικτώδη επίγνωση του ρόλου της στον κόσμο. Αυτός είναι να κοπιάσει μέχρι θανάτου για το καλό της κοινότητας και να επικοινωνεί τις πληροφορίες που συλλέγει με το υπόλοιπο της αποικίας μέσω του χορού.

Οι μέλισσες μπορούν να πετάξουν μέχρι και 12 χιλιόμετρα στην προσπάθειά τους να βρουν τροφή. Λειτουργούν όμως ορθολογικά και σπάνια ταξιδεύουν περισσότερο από όσο χρειάζεται. Κατά μέσο όρο, μια μέλισσα διανύει ένα χιλιόμετρο για να βρει νέκταρ. «Εκτός απ’ το μέλι η μέλισσα διαδραματίζει έναν κρίσιμο ρόλο στη φύση ως επικονιαστής», λέει ο Aref. «Ένας δάσκαλος στη Συρία μου σύστησε τον θαυμαστό κόσμο των μελισσών. Λάτρευε να μελετά τους χρωματισμούς που χάριζε η κάθε ποικιλία στο μέλι, να το συνοδεύει με ελιές αλλά και γιαούρτι. Χάριζε το μέλι του, μοιράζοντας το στους συγγενείς του, σε επισκέπτες και φίλους στο χωριό.»

Όταν έφυγε από τη Συρία, η χώρα του άλλαζε δραματικά. Το χωριό του ήταν άδειο από ανθρώπους. Δεν υπήρχε νερό, θέρμανση ή ηλεκτρισμός. Η μετακίνηση έξω από το χωριό ενείχε έναν θανατηφόρο κίνδυνο καθώς το ισλαμικό κράτος είχε διεισδύσει στην περιοχή. «Οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τα έπιπλά τους για να ανάψουν φωτιά ώστε να ζεσταθούν το χειμώνα. Η κατάσταση ήταν αφόρητη.» Ανέθεσε σε έναν φίλο του, ο οποίος έμενε πίσω στη Συρία, να προσέχει τα μελίσσια του στο αγρόκτημα. «Έχουν περάσει περισσότεροι από έξι μήνες από την τελευταία φορά που άκουσα κάτι από αυτόν.» Ελπίζει ότι το μελισσοκομείο του στέκεται ακόμα στη θέση του και ότι οι μέλισσες επιστρέφουν τακτικά στις κυψέλες τους με κοιλιές γεμάτες νέκταρ…

Ελπίζει ότι το χωριό του δεν θα έχει υποστεί την ίδια μοίρα με τόσα άλλα μέρη στη Συρία που έπεσαν στα χέρια του ισλαμικού κράτους και κατεδαφίστηκαν. Η σκέψη να επιστρέψει κάποια στιγμή στην πατρίδα του, εμπνέει τον Aref, αλλά όσο ο πόλεμος συνεχίζεται γίνεται όλο και πιο δύσκολο. «Η οικογένειά μου και εγώ έχουμε δεθεί με τη Δανία και πλέον δε νοιώθουμε ξένοι. Ίσως τα παιδιά μου να νοιώθουν μόνο Δανοί κάποια στιγμή.» Ο Aref έχει ήδη μάθει αρκετά καλά τη γλώσσα και παρότι δεν μιλά πολύ καταλαβαίνει πολύ καλά.

Λατρεύει το Δανέζικο μέλι αλλά εξακολουθεί να αναπολεί το πιο πυκνό μέλι που έτρωγε πίσω στη Συρία, γι ‘αυτό προσπαθεί να εισάγει μερικά βάζα. Την περίοδο του χειμώνα ο μελισσοκόμος την περνά κάνοντας βαρετά πράγματα στην αποθήκη μιας και δεν μπορεί να δει τα μελίσσια του λόγω του κρύου. Υπάρχει κάτι παρήγορο σχετικά με την εργασία στην αποθήκη και αυτό είναι ότι λιώνοντας το κερί μπορείς να φτιάξεις νέες κηρήθρες για την άνοιξη.

«Όταν οι άνθρωποι αισθάνονται άσχημα ή είναι σε κακή διάθεση, πρέπει να βρίσκουν λίγο χρόνο από την εργασία τους και να πηγαίνουν στην παραλία ή να κάνουν κάτι που τους αρέσει ώστε να ξεφεύγουν από τα προβλήματα που τους απασχολούν», λέει ο Aref. «Όταν βλέπω τις μέλισσες να πετούν μακριά για να βρουν νέκταρ, αισθάνομαι καλύτερα. Όταν είμαι με τις μέλισσες, ξεχνάω τον πόλεμο που άφησα πίσω μου. Όταν βγάζω το μέλι θυμάμαι ποιος πραγματικά είμαι. Και όταν το τρώω με πλημμυρίζουν οι αναμνήσεις μιας ειρηνικής Συρίας. Τα μέλια της Δανίας και της Συρίας είναι διαφορετικά. Όταν όμως δοκιμάζω το Δανέζικο μέλι εξακολουθεί να μου θυμίζει το σπίτι μου και μου φέρνει στο μυαλό τις μέλισσες μου.»

πηγή: vice (Μετάφραση: Στράτος Σαραντουλάκης)