Ο Frank R. Stockton (1834–1902), ένας από τους πιο ευρηματικούς Αμερικανούς παραμυθάδες του 19ου αιώνα, μας χάρισε το 1887 τον «Άρχοντα των Μελισσών», στα αγγλικά «The Bee-Man of Orn», μια ιστορία που, πίσω από την απλή και παραμυθένια της επιφάνεια, κρύβει ένα βαθύ φιλοσοφικό περιεχόμενο.
Μια αναζήτηση χωρίς χάρτη
Στην καρδιά του μύθου βρίσκεται ένας μελισσάνθρωπος, ένας γέροντας που ζει μακριά από τον κόσμο, συντροφιά μόνο με τις μέλισσες του. Η ήσυχη ζωή του ανατρέπεται όταν ένας μαθητευόμενος μάγος του αποκαλύπτει πως ίσως να μην είναι αυτό που φαίνεται – ίσως κάποτε να υπήρξε κάτι εντελώς διαφορετικό. Ξεκινά τότε ένα ταξίδι αυτογνωσίας μέσα από συναντήσεις, προκλήσεις και ηθικά διλήμματα. Δεν πρόκειται για περιπέτεια με δράκους και σπαθιά (αν και υπάρχουν κι αυτά), αλλά για μια πορεία αναζήτησης του αληθινού εαυτού, μια πορεία που θυμίζει τον Ομηρικό Οδυσσέα: ένας ήρωας που επιστρέφει όχι απλώς στο σπίτι του, αλλά σε αυτό που είναι βαθιά μέσα του.
Χωρίς να αποκαλύπτουμε την εξέλιξη, η ιστορία δεν επικεντρώνεται στο «πού θα φτάσει» ο ήρωας, αλλά στο τι θα καταλάβει για τον εαυτό του καθώς ακολουθεί αυτήν την αόρατη πυξίδα.
Η εσωτερική φωνή του Σωκράτη στο παιδικό παραμύθι
Ο Stockton εμπνεύστηκε από την ιδέα του «δαιμονίου» του Σωκράτη – εκείνη την εσωτερική φωνή που δεν λέει τι να κάνουμε, αλλά τι να αποφύγουμε, φωτίζοντας τον σωστό δρόμο. Ο γέροντας του παραμυθιού ακούει, χωρίς να το ξέρει, τη δική του εσωτερική φωνή. Κάθε βήμα του ταξιδιού του είναι μια μικρή δοκιμασία: ποιοι δρόμοι τον ελκύουν, ποιοι τον απωθούν και, τελικά, τι του δείχνει η καρδιά του όταν πρέπει να διαλέξει.
Εδώ βρίσκεται το φιλοσοφικό βάθος του έργου: δεν μας λέει τι είναι καλό ή κακό· μας καλεί να το ανακαλύψουμε μέσα μας. Το παραμύθι δεν δίνει έτοιμα μαθήματα ηθικής. Αντίθετα, όπως και η σωκρατική μέθοδος, θέτει ερωτήματα και αφήνει τον αναγνώστη –είτε παιδί είτε ενήλικα– να βρει τις δικές του απαντήσεις.
Ένας Οδυσσέας της ψυχής
Η περιπλάνηση του ήρωα θυμίζει το ταξίδι του Οδυσσέα. Δεν είναι μια ευθεία πορεία, αλλά μια διαδρομή γεμάτη στροφές και δοκιμασίες, όπου κάθε σταθμός αποκαλύπτει κάτι κρυμμένο μέσα του. Αν στον Όμηρο ο Οδυσσέας γυρίζει στην Ιθάκη για να ξαναβρεί το σπίτι του, στον Stockton ο ήρωας γυρίζει στον εαυτό του.
Το παραμύθι λειτουργεί ως συμβολικός οδηγός: το παιδί που το διαβάζει καλείται να κάνει το ίδιο νοητό ταξίδι. Να ρωτήσει: ποιος είμαι; τι με καθοδηγεί; Και ίσως, μέσα από την αναζήτηση του γέρου μελισσάνθρωπου, να ανακαλύψει το δικό του «εσωτερικό δαιμόνιο».
Στην εποχή μας, όπου η ταυτότητα συχνά ορίζεται από εξωτερικές εικόνες και γρήγορες ταμπέλες, ο «Άρχοντας των Μελισσών» θυμίζει ότι ο αληθινός μας εαυτός δεν βρίσκεται ούτε στην κοινωνική θέση ούτε στις επιφανειακές μας συνήθειες, αλλά σε εκείνη την αθόρυβη φωνή που ψιθυρίζει μέσα μας.
Δεν είναι τυχαίο που το παραμύθι εξακολουθεί να εκδίδεται και να εικονογραφείται ξανά και ξανά, με μεγάλα ονόματα όπως ο Maurice Sendak και ο P. J. Lynch. Η διαχρονικότητά του έγκειται ακριβώς στο ότι δεν είναι μόνο για παιδιά· είναι μια φιλοσοφική άσκηση ενδοσκόπησης σε μορφή μύθου.
