Οι Αυστραλοί μελισσοκόμοι θα πρέπει να μάθουν πλέον να ζουν με το θανατηφόρο άκαρι βαρρόα, όπως και όλος ο υπόλοιπος κόσμος, μετά από μια ιστορική εθνική απόφαση, να στραφούν από την εκρίζωση σε μια διαχειριστική προσέγγιση.
Η βαρρόα είναι ένα άκαρι με καταγωγή από την Νοτιοδυτική Ασία, όπου ενδημούσε ως μόνιμο παράσιτο στην Ινδική μέλισσα Apis cerana. Η φυσική επιλογή οδήγησε έπειτα από την πάροδο εκατομμυρίων ετών τον ξενιστή και το παράσιτο σε μια κατάσταση ισορροπίας. Από το 1940 και μετά όμως άρχισε να εξαπλώνεται και στον υπόλοιπο κόσμο με αποτέλεσμα να μεταδοθεί και στην Ευρωπαϊκή μέλισσα Apis mellifera, με καταστροφικές όπως αποδείχτηκε συνέπειες.
Η Αυστραλία μέχρι πρότινος παρέμενε η μοναδική ήπειρος χωρίς βαρρόα. Οι Αυστραλιανές αρχές είχαν καταφέρει 3 φορές στο παρελθόν να εξαφανίσουν το παράσιτο, όταν αυτό εντοπίστηκε εκεί (2016, 2019 και 2020), χρησιμοποιώντας ακραία μέτρα όπως κάψιμο χιλιάδων μελισσιών, καραντίνες και απαγόρευση μετακινήσεων. Του προγράμματος εξάλειψης και επιτήρησης ηγούνταν το Υπουργείο Πρωτογενούς Βιομηχανίας .
Αυτή τη φορά το άκαρι εντοπίστηκε στο λιμάνι του Νιούκαστλ, στη Νέα Νότια Ουαλία, στις 22 Ιουνίου του 2022. Πάνω από 14.000 κυψέλες υποβλήθηκαν σε ευθανασία τους επόμενους τέσσερις μήνες σε μια προσπάθεια των αρχών να σταματήσουν την εξάπλωση, η οποία κόστισε συνολικά 100 εκατομμύρια δολάρια.
Παρά τις προσπάθειες για την εξάλειψη του παρασίτου τους τελευταίους 14 μήνες , τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν πλέον ότι αυτό δεν είναι δυνατό. Η Εθνική Ομάδα Διαχείρισης (NMG) που είναι το όργανο λήψης αποφάσεων για εθνικά προγράμματα εξάλειψης εξωτικών παρασίτων και ζωικών ασθενειών, έλαβε ομόφωνα απόφαση να περάσουν πλέον από την εκρίζωση στη διαχείριση.
Το άκαρι βαρρόα εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο λιμάνι του Νιούκαστλ, στη Νέα Νότια Ουαλία, στην Αυστραλία, τη μοναδική ήπειρο μέχρι σήμερα που παρέμενε χωρίς βαρρόα.
Οι Αρχές επιβεβαίωσαν ότι τα ακάρεα εντοπίστηκαν στις 22 Ιουνίου, σε ορισμένες κυψέλες που βρίσκονταν, μέσω του προγράμματος επιτήρησης και ανίχνευσης, γύρω απ’ το λιμάνι. Στη συνέχεια περίπου 400 μελίσσια υποβλήθηκαν σε ευθανασία. Πρόθεσή τους ήταν να εξαλείψουν τα ακάρεα και να βεβαιωθούν ότι δεν θα μολυνθεί ολόκληρη η ήπειρος.
Η περιοχή χωρίστηκε σε ζώνες και μπήκε σε καραντίνα. Τα μελίσσια που βρίσκονται 10λμ γύρω απ’ τα σημεία που εντοπίστηκαν τα ακάρεα καταστρέφονται. Ως περιοχή παρακολούθησης ορίστηκε η περιοχή 25χλμ γύρω και μέχρι τα 50χλμ απαγορεύεται η μετακίνηση των μελισσιών.
Η βαρρόα είναι ένα άκαρι με καταγωγή από την Νοτιοδυτική Ασία, όπου ενδημούσε ως μόνιμο παράσιτο στην Ινδική μέλισσα Apis cerana. Η φυσική επιλογή οδήγησε έπειτα από την πάροδο εκατομμυρίων ετών τον ξενιστή και το παράσιτο σε μια κατάσταση ισορροπίας. Από το 1940 και μετά όμως άρχισε να εξαπλώνεται και στον υπόλοιπο κόσμο με αποτέλεσμα να μεταδοθεί και στην Ευρωπαϊκή μέλισσα Apis mellifera, με καταστροφικές όπως αποδείχτηκε συνέπειες. Στην Ελλάδα εμφανίστηκε γύρω στα 1978.
Η ίδια η βαρρόα δεν σκοτώνει τις μέλισσες, τις εξασθενεί όμως τόσο ώστε να είναι ευάλωτες σε άλλους παράγοντες, όπως για παράδειγμα ο ιός των παραμορφωμένων φτερών (Deformed Wing Virus), ή ο ιός οξείας παράλυσης (Acute Bee Paralysis Virus) των οποίων η βαρρόα είναι φορέας.
Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι το 1981 στην Ελλάδα το πρόβλημα πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις με 220.000 μελισσοσμήνη να καταστρέφονται ολοκληρωτικά. Όπως είναι φυσικό επικρατεί πανικός, όμως οι συνάδελφοι Αυστραλοί θα πρέπει να κρατήσουν την ψυχραιμία τους καθώς πλέον διαθέτουμε αρκετή γνώση σχετικά με την αντιμετώπιση του παρασίτου.
Μόλις είχε μπει ο Νοέμβρης του 2017 όταν ξεκινώντας από την Άρτα, ανέβαινα τον νέο, εκείνη την εποχή, αυτοκινητόδρομο της Ιόνιας Οδού για να παρακολουθήσω το 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επαγγελματικής Μελισσοκομίας στα Ιωάννινα. Παρά τα πολλά και ενδιαφέροντα εκείνου του Συνεδρίου, εγώ, όπως και οι περισσότεροι, πήγαινα σχεδόν αποκλειστικά για την ομιλία του επίκουρου καθηγητή στο Εργαστήριο Μελισσοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Δρ. Γιώργου Γκόρα.
Μέλισσα προσβεβλημένη από βαρρόα.
Λίγα χρόνια πριν, το 2015, Αργεντίνοι ερευνητές είχαν δοκιμάσει μία μέθοδο για την καταπολέμηση της βαρρόα, χρησιμοποιώντας οξαλικό οξύ με γλυκερίνη, με αρκετά ελπιδοφόρα αποτελέσματα. Αρκετοί μελισσοκόμοι είχαν αρχίσει τους πειραματισμούς, βασιζόμενοι σε αυτή την έρευνα, όμως στο Συνέδριο για πρώτη φορά κάποιος Έλληνας επιστήμονας θα παρουσίαζε επίσημα τα αποτελέσματα των δικών του δοκιμών σχετικά με την αποτελεσματικότητα του οξαλικού οξέος με γλυκερίνη.
Βαρρόα καταστροφέας (Varroa destructor)
Η βαρρόα είναι ένα άκαρι με καταγωγή από την Νοτιοδυτική Ασία, όπου ενδημούσε ως μόνιμο παράσιτο στην Ινδική μέλισσα Apis cerana. Η φυσική επιλογή οδήγησε έπειτα από την πάροδο εκατομμυρίων ετών τον ξενιστή και το παράσιτο σε μια κατάσταση ισορροπίας. Από το 1940 και μετά όμως άρχισε να εξαπλώνεται και στον υπόλοιπο κόσμο με αποτέλεσμα να μεταδοθεί και στην Ευρωπαϊκή μέλισσα Apis mellifera, με καταστροφικές όπως αποδείχτηκε συνέπειες.
Η βαρρόα είναι ένα μικροσκοπικό, παρασιτικό αρθρόποδο που συγκαταλέγεται στα ακάρεα.
Εδώ το νέο αυτό παράσιτο αφού πέρασε τα όρια της Θράκης γύρω στα 1978, επεκτάθηκε γρήγορα στη Μακεδονία και ταχύτατα στην υπόλοιπη Ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα. Σήμερα, ελάχιστα μέρη στον κόσμο παραμένουν ακόμη αμόλυντα. Το 1981 στην Ελλάδα το πρόβλημα πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Πολλά μελισσοκομεία καταστράφηκαν ολοκληρωτικά, ενώ η μείωση στην παραγωγή μελιού σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη χρονιά, ήταν της τάξης του 20%.
Εκείνη την χρονιά η ζημιά που προκάλεσε η βαρροϊκή ακαρίαση ήταν τεράστια καθώς κατέστρεψε τουλάχιστον 220.000 μελισσοσμήνη σε όλη τη χώρα. Όπως ήταν αναμενόμενο επικράτησε πανικός. Τα περισσότερα άγρια μελίσσια του είδους Apis mellifera εξαφανίστηκαν, ενώ από τότε κανένα μελίσσι από αυτά που κατά καιρούς φεύγουν από τους μελισσοκόμους με την διαδικασία της σμηνουργίας, δεν κατάφερε να επιβιώσει μόνο του στη φύση για περισσότερο από δύο χρόνια.
Νύμφη μελισσών προσβεβλημένη από βαρρόα.
Τα επιστημονικά εργαστήρια της χώρας ξεκίνησαν έναν ατέρμονο αγώνα για την εξεύρεση μιας μεθόδου αντιμετώπισης του παρασίτου. Τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 χρησιμοποιήθηκαν πάρα πολλά χημικά σκευάσματα, αρκετά εκ των οποίων απαγορεύτηκαν στην συνέχεια, ενώ στα υπόλοιπα το άκαρι σταδιακά απέκτησε ανθεκτικότητα. Η συνεχής χρήση αποκλειστικά μίας συγκεκριμένης δραστικής ουσίας και η παραμονή της στην κυψέλη για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν οι κυριότερες αιτίες γι αυτό. Τα χημικά φάρμακα αποδείχτηκε ότι είναι επικίνδυνα για τις μέλισσες ενώ ρυπαίνουν και τα προϊόντα της. Τα πράγματα άρχισαν σταδιακά να αλλάζουν μετά το 2000 όταν έγινε μια στροφή προς πιο οικολογικές μεθόδους.
Ένας Ατελείωτος Πόλεμος
Η βαρρόα είναι ένα δύσκολα αντιμετωπίσιμο παράσιτο. Κι αυτό διότι παρασιτεί και στις ενήλικες μέλισσες αλλά και στις προνύμφες τους. Η δυσκολία έγκειται στο γεγονός ότι αναπαράγεται αποκλειστικά στα κλειστά κελιά του γόνου όπου ουσιαστικά τίποτα δε μπορεί να την βλάψει. Η βασίλισσα γεννάει ένα αυγό μέσα σε ένα εργατικό κελί, το οποίο εννέα μέρες μετά σφραγίζεται απ’ τις μέλισσες. Λίγο πριν σφραγιστεί όμως το κελί η βαρρόα τρυπώνει μέσα. Εκεί οι μέλισσες δεν την ενοχλούν, κανένα φάρμακο, χημικό ή βιολογικό δεν την επηρεάζει, ενώ βρίσκει και άφθονη τροφή (την προνύμφη!). Δείχνει μάλιστα μια προτίμηση στα κελιά όπου εκτρέφονται κηφήνες διότι είναι λίγο μεγαλύτερα.
Μέχρι σήμερα πιστεύαμε ότι η βαρρόα τρέφεται από την αιμολέμφο των μελισσών, όμως πρόσφατα στην διδακτορική διατριβή με τίτλο «η βαρρόα δεν τρέφεται με αιμολέμφο αλλά κυρίως με λιπώδη ιστό», ο Samuel Ramsey απέδειξε ότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Πάντως η ίδια η βαρρόα δεν σκοτώνει τις μέλισσες, τις εξασθενεί όμως τόσο ώστε να είναι ευάλωτες σε άλλους παράγοντες, όπως για παράδειγμα ο ιός των παραμορφωμένων φτερών (Deformed Wing Virus), ή ο ιός οξείας παράλυσης (Acute Bee Paralysis Virus) των οποίων η βαρρόα είναι φορέας.
Μέλισσα με παραμορφωμένα φτερά.
Για λόγους φιλοσοφίας για τη ζωή, απέκλεισα εξαρχής κάθε χημικό φάρμακο και στράφηκα αποκλειστικά σε βιολογικές μεθόδους αντιμετώπισης του προβλήματος. Σε καμία περίπτωση δεν ήθελα να υποβάλω τις μέλισσες μου σε χημικές θεραπείες, αλλά ούτε και να ζω με τον φόβο της ανίχνευσης υπολειμμάτων στο μέλι μου. Άλλωστε σήμερα κανένα χημικό φάρμακο δεν είναι αρκετά αποτελεσματικό.
Για να μπορεί ένα μελίσσι να αντέξει το φορτίο της βαρρόα και να ζει φυσιολογικά, θα πρέπει να γίνεται δύο φορές τον χρόνο καταπολέμηση, ώστε να παραμένει ο πληθυσμός της βαρρόα σε ανεκτά από το σμήνος επίπεδα. Η πλήρης εξάλειψη θεωρείται πρακτικά αδύνατη και όλοι οι μελισσοκόμοι έχουμε πια συμβιβαστεί με αυτό. Την περίοδο του χειμώνα λοιπόν τα μελίσσια λόγω του κρύου σταματούν την εκτροφή γόνου και η βαρρόα βρίσκεται αναγκαστικά εκτεθειμένη πάνω στις ενήλικες μέλισσες. Αυτό αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να απαλλαγούμε από αυτήν σε μεγάλο βαθμό.
Εφαρμογή οξαλικού οξέος με ενστάλαξη.
Το οξαλικό οξύ είναι ένα οργανικό οξύ, ευρέως διαδεδομένο στο φυτικό και στο ζωικό βασίλειο. Βρίσκεται σε φυσικές συγκεντρώσεις στο μέλι, στην τσουκνίδα, στη ρίζα και στα φύλλα του ραβέντιου και του φαγόπυρου, ακόμα και στο λίπος των κοτόπουλων. Χρησιμοποιείται με τη μέθοδο της ενστάλαξης εδώ και αρκετά χρόνια ενάντια στη βαρρόα με μεγάλη επιτυχία, καθώς είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό, βιολογικό, φτηνό ενώ μέχρι στιγμής δεν έχει παρατηρηθεί ανθεκτικότητα από την πλευρά της βαρρόα. Με την ενστάλαξη, δρα καταστρέφοντας το στομάτιο της βαρρόα, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να μη μπορεί να τραφεί και να πεθαίνει από ασιτία.
Η Ελληνική Επιστημονική Κοινότητα
Παρά την αρχική σύγχυση που μου προκάλεσαν τα Ελληνικά ερευνητικά κέντρα, τα οποία μου πρότειναν διαφορετικές δοσολογίες το καθένα για την μέθοδο της ενστάλαξης (ΑΠΘ 3,5% και ΕΛΓΟ-Δήμητρα 4,7%), η μέθοδος αυτή ήταν η μόνη μέθοδος που χρησιμοποιούσα όλα αυτά τα χρόνια για την χειμερινή καταπολέμηση της βαρρόα.
Σύμφωνα με την Δρ. Φανή Χατζήνα, του Ινστιτούτου Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής (ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ») σε 1lt νερό και 1 κιλό ζάχαρη προσθέτουμε 80γρ δυένυδρου οξαλικού οξέως. Έπειτα χρησιμοποιώντας είτε κάποια σύριγγα, είτε κάποια δοσομετρική συσκευή διαβροχής, ρίχνουμε 5ml ανάμεσα στα διαστήματα των πλαισίων. Δηλαδή για ένα μελίσσι που ο πληθυσμός του καλύπτει 5 πλαίσια ρίχνουμε περίπου 30ml συνολικά. Προσοχή 1lt νερό και 1 κιλό ζάχαρη μας δίνει περίπου 1,66ml σιρόπι! Ουσιαστικά 80γρ οξαλικού οξέως επαρκούν για την θεραπεία 30-35 μελισσιών.
Έρευνα του ΑΠΘ σχετικά με τη μελισσοτοξικότητα του οξαλικού οξέος.
Γίνεται μία και μόνο χειμερινή εφαρμογή και αποφεύγεται δεύτερη σε σύντομο χρονικό διάστημα. Δόσεις μεγαλύτερες από 5% είναι τοξικές για τις μέλισσες. Η θεραπεία αυτή πρέπει να γίνεται σε θερμοκρασία 10-12°C ώστε το μελίσσι να μην έχει κάνει σφιχτή μελισσόσφαιρα, γιατί διαφορετικά το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να βρέξουμε και τελικά να κρυώσουμε τις μέλισσες εξωτερικά της μελισσόσφαιρας και η αποτελεσματικότητα να είναι χαμηλή. Επίσης είναι πολύ σημαντικό να μην υπάρχει σφραγισμένος γόνος καθώς το οξαλικό οξύ δεν έχει καμία επίδραση σε όσες βαρρόα κρύβονται εκεί μέσα.
Απ’ την άλλη ο καθηγητής Ανδρέας Θρασυβούλου από το Εργαστήριο Μελισσοκομίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης προτείνει 60γρ οξαλικού οξέως. Σε μία κατ’ ιδίαν συζήτηση που είχαμε μου είχε προτείνει, επειδή φαινόμουν αναποφάσιστος, τα 70γρ. Είναι τελικά τόσο σημαντική μια διαφοροποίηση αυτού του μεγέθους στη δοσολογία;
Γιατί δεν χρησιμοποιούν όλοι οι μελισσοκόμοι οξαλικό οξύ;
Υπάρχει η αντίληψη μεταξύ των μελισσοκόμων ότι η χρήση του οξαλικού οξέως έχει επίπτωση στην ανάπτυξη του γόνου. Για να το πούμε στη δική μας γλώσσα, μελίσσια που δέχτηκαν ενστάλαξη το χειμώνα, αργούν να πάρουν μπρος την άνοιξη. Αυτή η καθυστέρηση στην ανάπτυξη δεν έχει παρατηρηθεί μόνο από Έλληνες μελισσοκόμους. Αρκετοί ξένοι που παρακολουθώ κάνουν λόγο για καθυστέρηση, όπως για παράδειγμα ο Αμερικανός μελισσοκόμος Randy Oliver, ο οποίος έχει αναφερθεί στο φαινόμενο αυτό, στο site του scientific beekeeping στο άρθρο του “Οξαλικό Οξύ: Ερωτήσεις, απαντήσεις και περισσότερες ερωτήσεις…”. Παρ’ όλα αυτά κάποιοι Έλληνες ερευνητές διαφωνούν κάθετα με αυτό.
Από τους πειραματισμούς του Randy Oliver.
Παρά τους όποιους ενδοιασμούς μου σχετικά με την δοσολογία και το κατά πόσο σημαντική επίπτωση έχει τελικά το οξαλικό οξύ στην ανάπτυξη είχα αποφασίσει το είδος της θεραπείας που θα εφάρμοζα την χειμερινή περίοδο. Αντίθετα όμως δεν είχα την παραμικρή ιδέα για το τι θα κάνω το καλοκαίρι. Η διαφορά εκείνη την εποχή του χρόνου, πέρα απ’ την θερμοκρασία, είναι ότι τα μελίσσια διατηρούν γόνο, μέσα στον οποίο, όπως αναλύσαμε παραπάνω, κρύβεται η βαρρόα με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η αντιμετώπισή της. Όλες οι διαθέσιμες λύσεις για εκείνη την εποχή, ήταν είτε μέτρια αποτελεσματικές, είτε παρουσίαζαν μεγάλες δυσκολίες στην εφαρμογή.
Η Άνοδος
Επιστρέφουμε πίσω στο Νοέμβρη του 17 και το Συνέδριο των Ιωαννίνων. Ο Συνεδριακός χώρος του ξενοδοχείου Grand Serai εντυπωσιακός, όπως άρμοζε σε μια τόσο σημαντική μέρα. Ολόκληρη η επιστημονική κοινότητα ήταν παρούσα ενώ μελισσοκόμοι είχαν ταξιδέψει από κάθε γωνιά της Ελλάδας για να ακούσουν τον Δρ. Γιώργο Γκόρα. Παρά τα πολύ ενδιαφέροντα θέματα που παρουσιάζονταν εκείνη την ημέρα, ήταν απόλυτα ξεκάθαρο ότι όλοι περιμέναμε την συγκεκριμένη ομιλία. Θα ξεμπερδεύαμε μια και καλή απ’ τη βαρρόα ή μήπως όχι;
2017. Συνέδριο των Ιωαννίνων.
Όταν ήρθε η ώρα η αίθουσα γέμισε ασφυκτικά. Κανένας δεν έκοβε βόλτες πλέον στην έκθεση μελισσοκομικού εξοπλισμού που υπήρχε ακριβώς απ’ έξω. Όλοι περιμέναμε να ακούσουμε το σημαντικότερο ίσως νέο της τελευταίας δεκαετίας! Ο κ. Γκόρας άλλωστε δεν είναι ένας τυχαίος επιστήμονας. Είναι ένας άνθρωπος που χαίρει σεβασμού και εκτίμησης αλλά κυρίως αυτός που στην διδακτορική διατριβή του είχε επινοήσει έναν τρόπο αντιμετώπισης της Αμερικάνικης Σηψιγονίας, όταν αυτή είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο, χωρίς την χρήση κάποιας δραστικής ουσίας, απλά με την μέθοδο της μετάγγισης. Υπήρχαν λοιπόν μεγάλες προσδοκίες.
Ο κ. Γκόρας λοιπόν αναφέρει ότι “Αργεντίνοι ερευνητές για πρώτη φορά δοκίμασαν τη χρήση οξαλικού οξέως παρουσία γόνου, με εξαιρετική αποτελεσματικότητα και μία μόνο εφαρμογή. Σε ταινίες κυτταρίνης εμπότισαν διάλυμα οξαλικού οξέως με γλυκερίνη και τις τοποθέτησαν ανάμεσα στα πλαίσια για 42 ημέρες. Η αποτελεσματικότητα ξεπέρασε το 90%, ενώ η θεραπεία μπορούσε να εφαρμοστεί σε θερμοκρασίες από -2 έως 42°C.” Ακούγονταν σχεδόν μαγικό!
Ολόκληρη η ομιλία του Δρ. Γιώργου Γκόρα στο Συνέδριο των Ιωαννίνων:
Ο κ. Γκόρας δοκιμάζει την μέθοδο στην Ελλάδα και διαπιστώνει πράγματι την εξαιρετική αποτελεσματικότητα για την οποία έκαναν λόγο οι Αργεντίνοι. Ο ενθουσιασμός στις τάξεις των μελισσοκόμων ήταν διάχυτος. Είχαμε βρει μία μέθοδο για την δύσκολη εποχή του έτους, την εποχή του καλοκαιριού, που ήταν βιολογική και κυρίως εξαιρετικά αποτελεσματική, παρά την παρουσία γόνου. Ακόμα και παλιοί μελισσοκόμοι που δύσκολα αλλάζουν συνήθειες στράφηκαν στις ταινίες οξαλικού οξέως και ένας καθοριστικός λόγος γι αυτό ήταν επειδή η εφαρμογή τους ήταν πολύ εύκολη, ειδικά από τη στιγμή που άρχισαν να κυκλοφορούν έτοιμες στο εμπόριο.
Ο Δρ. Γιώργος Γκόρας παρουσιάζει τα αποτελέσματα της μεθόδου του οξαλικού οξέως με τη γλυκερίνη.
Λύσαμε το πρόβλημα;
Προσωπικά πειραματίστηκα με τις ταινίες. Υπήρχε όμως κάτι που με προβλημάτιζε. Η δοσολογία των Αργεντινών ήταν 600γρ οξαλικού οξέως σε 1lt γλυκερίνη. Το ΑΠΘ απ’ την άλλη, επειδή αντιμετώπισε δυσκολίες στην διάλυση του οξαλικού οξέος στην γλυκερίνη, πρόσθεσε νερό προτείνοντας τελικά 100ml νερό, 130ml γλυκερίνη και 120γρ οξαλικού οξέος. Πρακτικά 500γρ οξαλικού στο λίτρο. Η ποσότητα όμως αυτή του οξαλικού οξέος είναι τεράστια.
Αν παρατηρούμε καθυστέρηση στην ανάπτυξη στα 80γρ, τότε εδώ θα αντιμετωπίσουμε σοβαρά προβλήματα. Βέβαια υπάρχει μια σημαντική διαφορά στην εφαρμογή των δύο μεθόδων. Στην ενστάλαξη έχουμε κατάποση του οξαλικού οξέος από τη μέλισσα, το οποίο στη συνέχεια καίει το στόμα της βαρρόα που προσπαθεί να τραφεί από αυτήν, ενώ οι ταινίες δρουν με την επαφή, δηλαδή καθώς περνούν οι μέλισσες ακουμπούν την ταινία η οποία καίει και σκοτώνει την βαρρόα που έχουν επάνω τους. Για να είναι αποτελεσματικές όμως οι ταινίες και να δράσουν και στις βαρρόα που βρίσκονται κρυμμένες στον γόνο, έπρεπε να παραμείνουν στην κυψέλη για μεγάλο χρονικό διάστημα (42 ημέρες). Δεν γνωρίζαμε εκείνη την εποχή τι επιπτώσεις μπορεί να έχει κάτι τέτοιο.
Η Κάθοδος
Νοέμβρης 2019 και να ‘μαι πάλι, αυτή τη φορά να κατηφορίζω την Ιόνια Οδό για το 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επαγγελματικής Μελισσοκομίας, που διοργανώθηκε στην Πάτρα. Με το που έμπαινες στο Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών αντιλαμβανόσουν ότι δεν θα έχει την αίγλη του προηγούμενου. Ηχηρές απουσίες, λιγοστός κόσμος, χωρίς ενθουσιασμό και προσδοκίες. Τετριμμένες ομιλίες, μέχρι την στιγμή που ο Δρ. Λεωνίδας Χαριστός του Ινστιτούτου Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής (ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ») αναφέρει ότι έπειτα από δύο χρόνια πειραματισμών με τις ταινίες οξαλικού οξέως με γλυκερίνη μπορούμε πλέον να πούμε ότι η επίδραση στην ανάπτυξη του σμήνους είναι καταλυτική.
2019. Συνέδριο της Πάτρας.
Η δοσολογία των 600γρ οξαλικού χαρακτηρίζεται υπερβολική και μάλιστα η Χρυσούλα Τανανάκη επίκουρη καθηγήτρια του ΑΠΘ παραδέχεται ότι μπορούμε τελικά να πετύχουμε την ίδια αποτελεσματικότητα και με την μισή ποσότητα, ενώ ο κ. Χαριστός προτείνει μείωση του χρόνου παραμονής των ταινιών στην κυψέλη στις 25 ημέρες, μιας και το αντίθετο όχι μόνο δεν αυξάνει την αποτελεσματικότητα, αλλά προκαλέι πολύ σοβαρά προβλήματα στην ανάπτυξη του σμήνους. Μάλιστα ακόμα και με την χαμηλότερη δόση παρατηρήθηκε καθυστέρηση στην ανάπτυξη του γόνου για σχεδόν έναν ολόκληρο μήνα.
Επιστρέφουμε στην αβεβαιότητα των προηγούμενων ετών; Το ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ» πρότεινε, αντί των ταινιών, την διπλή ενστάλαξη ως θεραπεία για το καλοκαίρι, με ελαφρώς διαφοροποιημένη δοσολογία από αυτή του χειμώνα. Δηλαδή 1lt νερό με μισό κιλό ζάχαρη (αραιό σιρόπι 2:1) και 60γρ οξαλικού οξέως σε θερμοκρασίες όχι μεγαλύτερες από 37°C. Επειδή η θεραπεία γίνεται παρουσία γόνου, θα πρέπει να γίνει μία δεύτερη εφαρμογή έπειτα από 12 ημέρες, ώστε να πιάσει τα στελέχη της βαρρόα που κατά την πρώτη εφαρμογή ήταν κρυμμένα στον γόνο. Σύμφωνα με το ίδιο ερευνητικό κέντρο, η διπλή αυτή διαβροχή μπορεί να εφαρμοστεί ακόμα κι αν το χειμώνα είχε γίνει και πάλι ενστάλαξη. Όμως οι ίδιοι ερευνητές σε παλαιότερη δημοσιευμένη έρευνα με τίτλο “Έμμεσες επιδράσεις του οξαλικού οξέος στον γόνο των μελισσών, όταν χορηγείται με τη μέθοδο της ενστάλαξης” ανέφεραν ότι η καλοκαιρινή ενστάλαξη έχει πολύ χαμηλή αποτελεσματικότητα και είναι αρκετά επικίνδυνη για τον ανοιχτό γόνο.
Από τους πειραματισμούς του Δρ. Γιώργου Γκόρα σχετικά με το οξαλικό οξύ.
Επίσης αυτά έρχονται σε αντίθεση με τα όσα παρουσίασε ο κ. Γκόρας στα Ιωάννινα. Δηλαδή τα αποτελέσματα των δοκιμών, τριπλής μάλιστα ενστάλαξης κατά το καλοκαίρι με μέτρια αποτελεσματικότητα και αρκετά προβλήματα στην ανάπτυξη την επόμενη άνοιξη. Ο κ. Χαριστός πάντως είναι κάθετος. Η ενστάλαξη δεν επηρεάζει την ανάπτυξη του σμήνους, ακόμα και αν γίνει δεύτερη εφαρμογή μέσα στο ίδιο έτος, ενώ η αποτελεσματικότητα της είναι υψηλή.
Δεν μπορώ να καταλάβω που οφείλονται αυτές οι διαφορές ανάμεσα στα επιστημονικά κέντρα, ενώ με λυπεί ιδιαίτερα η διάχυτη ειρωνεία μεταξύ των επιστημόνων η οποία είναι εμφανής ακόμα και στις δημόσιες τοποθετήσεις τους. Έχουμε έναν κοινό στόχο (έχουμε άραγε;) να βρούμε μία οικολογική θεραπεία για τις μέλισσες οι οποίες υποφέρουν απ’ το άκαρι. Δυστυχώς όπως φαίνεται η Ελληνική επιστημονική κοινότητα παραμένει τελικά στάσιμη στη μάχη ενάντια στη βαρρόα, με αποτέλεσμα στις τάξεις των μελισσοκόμων να επικρατεί αμηχανία και προβληματισμός.
Και τώρα τι;
Δυστυχώς συνεχίζουμε να πλέουμε σε αχαρτογράφητα ύδατα. Ο πειραματισμός είναι μονόδρομος για όλους μας με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Τα χημικά σκευάσματα θα έπρεπε να είναι ήδη παρελθόν, όμως αυτό δεν κατέστη τελικά δυνατό για μια μερίδα μελισσοκόμων που στράφηκαν και πάλι σε αυτά, γεγονός για το οποίο φέρει μεγάλο μερίδιο ευθύνης η επιστημονική κοινότητα. Οι φαρμακευτικές δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον, καθώς η μελισσοκομική αγορά είναι μικρή και δεν αναμένεται να τους αποφέρει κέρδος. Συμπληρώνονται πια 40 χρόνια μάχης ενάντια στη βαρρόα και η διδακτορική διατριβή του Samuel Ramsey μας δείχνει με τον πιο κυνικό τρόπο ότι δεν γνωρίζουμε καλά καλά τον εχθρό μας. Βασική προϋπόθεση για να κερδίσεις μια μάχη.
Μία αποικία μελισσών που ανήκει στην Ιταλική φυλή βρέθηκε σε ένα τροπικό νησί του Ειρηνικού. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα μπορούσε να γίνει η τράπεζα των μελισσών του μέλλοντος. Η εγκαταλελειμμένη αποικία ανακαλύφθηκε στο νησί Νιούε, που βρίσκεται στον νότιο Ειρηνικό Ωκεανό 2100 χλμ βορειοανατολικά της Νέας Ζηλανδίας, πριν από 16 χρόνια και πιστεύεται ότι ζει εκεί εδώ και 30 χρόνια.
Επιθεωρώντας μέλισσες στο τροπικό νησί Νιούε, στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Ο Νεοζηλανδός μελισσοκόμος Andrew Corey δήλωσε ότι οι μέλισσες ήταν απαλλαγμένες από σημαντικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης και της καταστροφικής βαρρόα. Ο Corey είπε επίσης ότι οι ήρεμες αυτές μέλισσες θα μπορούσαν να σώσουν τη μελισσοκομία. «Το νησί μπορεί να λειτουργήσει σαν καραντίνα. Μια τράπεζα μελισσών παρόμοια με την τράπεζα σπόρων στην Ισλανδία.»
Το άκαρι βαρρόα παρασιτεί τις προνύμφες αλλά και τις ενήλικες μέλισσες, προκαλώντας τους προβλήματα τα οποία μπορούν να οδηγήσουν στην ολοκληρωτική κατάρρευση μιας αποικίας. Ξεκίνησε από την Ασία και σιγά σιγά εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην Ελλάδα έφτασε το 1978. Μέχρι πρόσφατα τα μόνα μέρη στον πλανήτη που δεν είχε παρατηρηθεί το άκαρι ήταν κάποια απομονωμένα νησιά, αλλά και η Αυστραλία στην οποία όμως βρέθηκε το 2007 στα βόρεια ανατολικά παράλια της ηπείρου.
Ακτές της νήσου Νιούε, γνωστής και ως ο Βράχος της Πολυνησίας στην οποία βρέθηκε εγκαταλελειμμένη αποικία μελισσών “καθαρή” από βαρρόα.
«Όταν το άκαρι έφτασε στη Νέα Ζηλανδία νομίζαμε ότι οι μέλισσες θα αφανιστούν. Τα πρώτα χρόνια περίπου το 25% των μελισσών χάθηκαν από το άκαρι, αλλά με τον καιρό οι μέλισσες προσπάθησαν να το αντιμετωπίσουν και περιόρισαν την απώλεια σε ένα 5-10% του πληθυσμού.» Μας λέει ο Corey.
Το νησί Νιούε είναι το μεγαλύτερο κοραλλιογενές νησί στον κόσμο με έκταση 260 τετρ. χλμ. Με τη Νέα Ζηλανδία έχει καθεστώς ελεύθερης σχέσης, από το 1901. Το 2003, το Νιούε έγινε το πρώτο κράτος στον κόσμο με δωρεάν και ανοιχτό ασύρματο δίκτυο ίντερνετ για όλη τη χώρα από τον οργανισμό Κοινότητα Χρηστών Ίντερνετ του Νιούε που ιδρύθηκε το 1999.
