Όταν κάποιος σκέφτεται το μέλι, το μυαλό του δεν πηγαίνει σε ανθρώπους που αιωρούνται σε απόκρημνους γκρεμούς για να το συλλέξουν. Αυτό όμως κάνουν κάθε χρόνο στο Νεπάλ.

Ρισκάρουν τη ζωή τους για να μαζέψουν το άγριο μέλι από τους γκρεμούς, σκαρφαλώνοντας σε μακριές σκάλες από μπαμπού και συλλέγοντας τις κηρήθρες με τον παραδοσιακό, αλλά πολύ επικίνδυνο τρόπο.

Αυτό όμως δεν είναι ένα οποιοδήποτε μέλι και δεν προέρχεται από μια οποιαδήποτε μέλισσα. Η μέλισσα των Ιμαλαΐων (Apis dorsal laborious) είναι η μεγαλύτερη μέλισσα του κόσμου. Ζει μόνο στα Ιμαλάια και χτίζει την κυψέλη της σε εξαιρετικά μεγάλα υψόμετρα.

Όσο για το ίδιο το μέλι είναι κίτρινο και θεωρείται ένα από τα πιο πολύτιμα μέλια του κόσμου. Οι πρεσβύτεροι των φυλών της κοινότητας κρέμονται στους γκρεμούς για να τρυγήσουν το μέλι.

Οι κυνηγοί του μελιού ζουν στο ορεινό χωριό της φυλής Gurung, στην περιοχή Kaski του Νεπάλ. Κάνουν χρήση του καπνού του τσιγάρου για να ηρεμήσουν τις μέλισσες, καθώς το καπνιστήρι είναι δύσκολο να χρησιμοποιηθεί σ’ αυτές τις συνθήκες.

Στήνουν σκάλες και με τη βοήθεια σχοινιών σκαρφαλώνουν στις φωλιές των μελισσών. Εκεί δεν υπάρχουν κυψέλες και πλαίσια και έτσι με ένα μαχαίρι κόβουν τις κηρήθρες τις οποίες μεταφέρουν σε καλάθια.

Ωστόσο, ο τρόπος ζωής τους έχει αλλάξει τελευταία λόγω της μείωσης των πληθυσμών των μελισσών και της κλιματικής αλλαγής αλλά και λόγω της κρατικής παρέμβασης στις εξαγωγές μελιού.

Η αρχαία αυτή παράδοση χρονολογείται από το 11.000 π.Χ.

Οι περισσότερες από τις φωλιές βρίσκονται σε απότομες απρόσιτες περιοχές πάνω στους βράχους με νοτιοδυτικό προσανατολισμό για να αποφύγουν επιθέσεις από αρπακτικά αλλά και για μεγαλύτερη έκθεση στον ήλιο.

Αρχικά μία ομάδα στο έδαφος συλλέγει φύλλωμα με το οποίο προκαλούν εστίες φωτιάς ώστε να “καπνιστούν” οι μέλισσες. Στο Νεπάλ λένε ότι η πιο δύσκολη δουλειά είναι του κόφτη. Οι κόφτες κρατώντας μαχαίρια και καλάθια ανεβαίνουν σε σχοινιά μέχρι και 50 μέτρων και με το ένα χέρι κόβουν την κηρήθρα ενώ με το άλλο κρατούν το καλάθι στο οποίο θα πέσει.

Κατεβαίνοντας οι φουσκάλες στα πόδια απ’ τα τσιμπήματα αλλά και το τρίψιμο απ’ τα σχοινιά γίνονται ορατές…

Περαιτέρω προβλήματα προέρχονται από την αύξηση της εξαγωγής του μελιού Ιμαλαΐων, το οποίο πωλείται στην Ιαπωνία, την Κίνα και την Κορέα για χρήση σε παραδοσιακά φάρμακα.

Το ανοιξιάτικο μέλι είναι από τα πιο ακριβά παγκοσμίως καθώς φτάνει τα 40 ευρώ το κιλό και εξάγεται σε ολόκληρο τον κόσμο.

Μέλη της φυλής Gurung.

Η περιοχή Kaski του Νεπάλ

Απορρίφθηκε η τροπολογία για την υποχρεωτική σήμανση γενετικά τροποποιημένης γύρης στο μέλι

Σημαντικό αντίκτυπο στο μοναδικής ποιότητας ελληνικό μέλι και τους 20.000 Έλληνες μελισσοκόμους έχει η απόφαση της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να απορρίψει τροπολογία για την υποχρεωτική σήμανση γενετικά τροποποιημένης γύρης στο μέλι. Έτσι, το ελληνικό μέλι εξομοιώνεται με το χαμηλής ποιότητας και βιομηχανικό άλλων χωρών κι επιπλέον, χάνεται το ποιοτικό πλεονέκτημα των Ελλήνων μελισσοκόμων, έναντι μελισσοκόμων τρίτων χωρών που καλλιεργούν γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ) και εισάγονται αθρόα στην Ε.Ε. Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι ο καταναλωτής δε θα είναι σε θέση να γνωρίζει αν το μέλι που επιλέγει περιέχει γενετικά τροποποιημένη (ΓΤ) γύρη.

Συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τους προτεινόμενους κανόνες για το μέλι, σύμφωνα με τους οποίους η γύρη αποτελεί φυσικό στοιχείο της σύνθεσης του μελιού και όχι συστατικό και απέρριψε τροπολογία για την υποχρεωτική σήμανση γενετικά τροποποιημένης γύρης στο μέλι. Η παραπάνω εξέλιξη συνεπάγεται ότι η γενετικώς τροποποιημένη γύρη θα αναγράφεται στην ετικέτα του προϊόντος μόνο εάν αποτελεί πάνω από το 0.9% του μελιού. «Εφόσον η γύρη αποτελεί περίπου το 0,5% οποιασδήποτε ποσότητας μελιού, είναι απίθανο να υπερβεί ποτέ το όριο του 0,9%», είπε η εισηγήτρια Julie Girling (ΕΣΜ, Ηνωμένο Βασίλειο).» Η έκθεσή της εγκρίθηκε με 430 ψήφους υπέρ, 224 κατά και 19 αποχές.

Επομένως, απερρίφθη από την ολομέλεια του Κοινοβουλίου η πρόταση της ευρωπαϊκής κοινοβουλευτικής επιτροπής Περιβάλλοντος, στην οποία αναφέρεται ότι η γύρη αποτελεί συστατικό και όχι φυσικό στοιχείο της σύνθεσης του μελιού. Η Ολομέλεια, με αυτή της την απόφαση, έρχεται σε αντίθεση με σχετική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2011 το οποίο λάμβανε την εξής απόφαση: Τα συμπληρώματα διατροφής και το μέλι που περιέχουν γύρη προερχόμενη από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (γ.τ.ο.) είναι τρόφιμα των οποίων η εμπορία δεν επιτρέπεται χωρίς σχετική έγκριση.

Είναι μια απόφαση ντροπής για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επειδή έτσι πλήττεται η ποιοτική παραγωγή μελιού και ευνοείται το μέλι που προέρχεται από περιοχές με μεγάλες εκτάσεις καλλιεργειών γενετικά τροποποιημένων ειδών. Γιατί η δυσάρεστη αυτή εξέλιξη στερεί από τον καταναλωτή το δικαίωμα να γνωρίζει αν τρώει μέλι που έχει επιμολυνθεί με γενετικά τροποποιημένη γύρη και ουσιαστικά να γνωρίζει την ποιότητα του προϊόντος που επιλέγει. Αλλά και γιατί πρόκειται για μια απόφαση του «λόμπι των μεταλλαγμένων» εναντίον των Ελλήνων μελισσοκόμων και παραγωγών.

Με στοιχεία από: naxosnow.gr, Κουτί της Πανδώρας

Μέχρι το τέλος σχεδόν του 18ου αιώνα η εξαγωγή μελιού απ’ την κηρήθρα ήταν μία πολύ δύσκολη διαδικασία. Απαιτούσε την σύνθλιψη της κηρήθρας με αποτέλεσμα την καταστροφή της. Αυτό ανάγκαζε τις μέλισσες να ξαναχτίζουν απ’ την αρχή με αποτέλεσμα να σπαταλούν πολύ νέκταρ. Αρχικά η κυψέλη κινητών πλαισίων του Langstroth το 1852 και ο μελιτοεξαγωγέας που λειτουργούσε με τη μέθοδο της φυγοκέντρισης του Francesco De Hruschka που παρουσίασε το 1865 σε ένα μελισσοκομικό συνέδριο στην Τσεχία, άλλαξαν ριζικά την ιστορία της μελισσοκομίας.

Χειροκίνητος μελιτοεξαγωγέας τεσσάρων πλαισίων.

Λένε πως ο Hruschka συνέλαβε την ιδέα της εξαγωγής του μελιού με τη φυγόκεντρο δύναμη, παρακολουθώντας τον γιο του να παίζει με μία κηρήθρα, την οποία περιέστρεφε πάνω απ’ το κεφάλι του, με αποτέλεσμα να πετάγεται το μέλι. Έτσι εμπνεύστηκε τον μελιτοεξαγωγέα (αυτός στην εικόνα δεν διαφέρει και πολύ) ο οποίος δεν κατέστρεφε τις κηρήθρες, οι οποίες επέστρεφαν στα μελίσσια για να ξαναγεμίσουν αργότερα πάλι με μέλι.

Με την ανθοφορία της πορτοκαλιάς να έχει φτάσει στο τέλος της και τα δέντρα κουρασμένα από τον βαρύ φετινό χειμώνα, να μην έχουν αποδώσει τα μέγιστα, αποφασίσαμε ό,τι πλαίσια με μέλι υπήρχαν στα μελίσσια να το τρυγήσουμε. Η επιλογή των πλαισίων γίνεται με βάση την ωριμότητα του μελιού. Όταν οι μέλισσες το φέρουν στην κατάλληλη μορφή, το σφραγίζουν. Τα πλαίσια τινάζονται ώστε να φύγουν οι μέλισσες, οι οποίες συνήθως αρνούνται να το εγκαταλείψουν. Αφού συλλέξουμε τα πλαίσια με ένα μαχαίρι απολεπισμού ή πυρούνα ξεσφραγίζονται και μπαίνουν στον μελιτοεξαγωγέα.

Μαχαίρι απολεπίσματος με το οποίο ξεσφραγίζεται η κηρήθρα ώστε να απελευθερωθεί το μέλι.

Εκεί τα πλαίσια αρχίζουν να περιστρέφονται, αρχικά αργά γιατί λόγω του βάρους του μελιού υπάρχει κίνδυνος να ξεκολλήσουν οι κηρήθρες. Το μέλι ρέει από μια κάνουλα και συλλέγεται σε ένα βαρέλι αφού πρώτα περάσει από μία σήτα όπου φιλτράρεται από ξένα σώματα (κεριά, τυχόν μέλισσες κτλ).

Χειροκίνητος μελιτοεξαγωγέας εν λειτουργία. Το μέλι, καθώς περιστρέφεται το πλαίσιο, τινάζεται στα τοιχώματα και μαζεύεται στη βάση.

Το μέλι στη συνέχεια πρέπει να ωριμάσει για περίπου 20 μέρες και να γίνει η διαύγαση. Στο μέλι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο απ’ το λάδι. Λόγω του ειδικού του βάρους οτιδήποτε ξένο ανεβαίνει στην επιφάνεια (στο λάδι πηγαίνει στον πάτο). Έτσι είτε το αφαιρούμε με μία κουτάλα, είτε αντλούμε από κάτω.

Η πορτοκαλιά δίνει ένα ανοιχτόχρωμο αρωματικό πολύ γλυκό μέλι. Φέτος όμως είναι η τρίτη συνεχόμενη χρονιά που δεν δίνει αποδόσεις στην Άρτα. Έτσι το μέλι έχει μια πιο ήπια γεύση κλασικού ελληνικού ανοιξιάτικου ανθόμελου.

Το μέλι υπάρχει πιθανότητα να περιέχει σπόρια του κλωστριδίου της αλλαντίασης (Clostridium botulinum) τα οποία μπορούν να αναπτυχθούν στον εντερικό σωλήνα βρεφών ηλικίας μικρότερης του ενός έτους, παράγοντας τοξίνες οι οποίες επηρεάζουν τις νευρικές απολήξεις και προκαλούν παράλυση μέσω της παρεμπόδισης της απελευθέρωσης των απαραίτητων νευροδιαβιβαστών ενώ μπορούν να επιφέρουν ακόμα και τον θάνατο. Το βακτηρίδιο της αλλαντίασης βρίσκεται παντού στο περιβάλλον, στο χώμα, στο νερό, στα μικροσωματίδια του αέρα αλλά και σε άλλες τροφές. Δεν είναι ακόμα γνωστό πόσα σπόρια χρειάζεται να καταναλωθούν για να εκδηλωθεί ο βρεφικός βοτουλισμός ή γιατί κάποια μόνο βρέφη αρρωσταίνουν και κάποια άλλα όχι. Ο σπόρος του κλωστριδίου της αλλαντίασης μπορεί να επιβιώσει στο μέλι αλλά δεν μπορεί να πολλαπλασιαστεί η να παράγει τοξίνες, λόγω των ανασταλτικών ιδιοτήτων του μελιού. Ωστόσο αν ο σπόρος φτάσει στο βρεφικό έντερο οι σπόροι αυτοί μπορεί να αναπτυχθούν.

Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσιεύσεις τα τελευταία 10 χρόνια αναφέρθηκαν παγκοσμίως 650 περιπτώσεις αλλαντίασης απ’ τις οποίες το 25% οφειλόταν στο μέλι. Στην ΕΕ από το 1978 που έγινε η πρώτη αναφορά έχουν αναφερθεί 49 περιπτώσεις. Ενώ από δείγματα μελιού που εξετάστηκαν στις ΗΠΑ βρέθηκε ότι το 10% περιείχε σπόρια, στην Ιαπωνία 8,5% και στην Ιταλία 6,5%.

Δεν είμαστε ακόμα σε θέση να γνωρίζουμε αν τα σπόρια είναι συστατικά του νέκταρος, ή εάν βρίσκονται τυχαία στο άνθος. Επίσης δεν υπάρχει επίσημη έρευνα για το αν τα Ελληνικά μέλια περιέχουν σπόρια αλλαντίασης, σε ποια συχνότητα και ποιου τύπου (υπάρχουν 6 διαφορετικοί τύποι αλλαντίασης). Τα τελευταία χρόνια ακούγονται κάποιες απόψεις ότι το φυσικό μέλι που δεν έχει υποστεί καμία επεξεργασία είναι εντελώς ακίνδυνο για τα βρέφη υπονοώντας ότι η αλλαντίαση μολύνει το μέλι στο στάδιο της επεξεργασίας του. Αυτές οι απόψεις στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης και δεν πρέπει να ακούγονται από μελισσοκόμους.

Μέχρι λοιπόν να διερευνηθεί το θέμα περαιτέρω και να έχουμε μια επίσημη επιστημονική άποψη επί του θέματος, είναι προτιμότερο να μην δίνετε μέλι σε βρέφη ηλικίας μικρότερης του ενός έτους. Η αλλαντίαση είναι μία πολύ σπάνια ασθένεια μεν, αλλά πιθανή και σοβαρή. Το μέλι είναι εντελώς αβλαβές για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας λόγω της ωρίμανσης του εντέρου.

Πολλοί καταναλωτές παραπονούνται στους μελισσοκόμους τους ότι το μέλι που τους έδωσαν ήταν διαφορετικό από αυτό που είχαν προμηθευτεί την προηγούμενη χρονιά, παρότι ήταν η ίδια ποικιλία. Τι έχει συμβεί; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Στην Ελληνική επικράτεια δεν υπάρχουν περιοχές με αποκλειστικές καλλιέργειες. Δηλαδή περιοχές όπου συναντάς μόνο μία καλλιέργεια και αν κανείς πάει τα μελίσσια του εκεί θα πάρει μια 100% αμιγή ποικιλία μελιού, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στις ΗΠΑ με την αμυγδαλιά. Σε περιοχές δηλαδή που δεν υπάρχουν άλλα φυτά και μετά την ανθοφορία τα μελίσσια πρέπει υποχρεωτικά να μετακινηθούν γιατί θα λιμοκτονήσουν καθώς η περιοχή μετατρέπεται σε “έρημο”. Επίσης οι μέλισσες κινούνται σε μεγάλες αποστάσεις που φτάνουν και ξεπερνούν τα 4 χλμ προς κάθε κατεύθυνση.

Στην Ελλάδα σε μια έκταση αυτού του μεγέθους συναντά κανείς μια πληθώρα άνθεων. Αυτό σημαίνει ότι το νέκταρ που συλλέγουν οι μέλισσες σε μια περιοχή που κάποιος μελισσοκόμος πήγε να συλλέξει για παράδειγμα μέλι καστανιάς, προέρχεται κυρίως από καστανιές αλλά και από μια πανδαισία αγριολούλουδων και αγριοβότανων του δάσους που φύονται στην περιοχή. Όταν λέμε δηλαδή μέλι καστανιάς εννοούμε ότι το μέλι αυτό περιέχει πχ 80% γυρεόκοκους καστανιάς, 3% πικραλίδας, 2% λαδανιάς, 4% αγριομολόχας κτλ. Αυτά τα αγριολούλουδα προσθέτουν τη δική τους πινελιά στο τελικό άρωμα.

Ο ίδιος μελισσοκόμος λοιπόν, κάνοντας τους ίδιους ακριβώς χειρισμούς, με τα ίδια μελίσσια, στο ίδιο ακριβώς μέρος, την ίδια χρονική περίοδο, παίρνει ελαφρώς διαφορετικά μέλια σε άρωμα από χρονιά σε χρονιά και αυτό είναι απολύτως φυσικό. Γιατί την επόμενη χρονιά μπορεί να κρατήσουν για παράδειγμα οι βροχές λίγο παραπάνω και να κάψουν το άνθος της αγριοτριανταφυλλιάς που πέρυσι έδωσε μια ιδιαιτερότητα στο τελικό άρωμα. Ή μπορεί οι μέλισσες αυτήν τη χρονιά να επιλέξουν να πάνε περισσότερο σε κάποια απ’ τα άνθη που πήγαν πέρυσι και έτσι το μέλι να έχει διαφορετικό άρωμα.

Μόνο τα ανθρώπινα χαρμάνια έχουν πάντα το ίδιο άρωμα, γιατί η ομοιομορφία συντελεί και στην συγκράτηση της πελατείας. Τα χαρμάνια όμως είναι μέλια χαμηλότερης ποιότητας καθώς έχουν υποστεί θερμική επεξεργασία όπως έχουμε αναλύσει εκτενώς εδώ. Γι αυτό το λόγο επιλέγουμε αμιγείς ποικιλίες μελιών, όπως ακριβώς τις παράγουν οι μέλισσες, γνωρίζοντας ότι η γεύση είναι φυσικό να αλλάζει ελαφρώς χρόνο με το χρόνο.

Οι περισσότεροι καταναλωτές δεν είναι ενημερωμένοι για τις ιδιότητες του μελιού και για τα χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν την ποιότητά του. Μερικά απ’ τα λάθη που κάνουν κατά την συντήρηση του είναι:

1.    Θεωρούν ένα κρυσταλλωμένο μέλι χαλασμένο ή νοθευμένο και το πετάνε.

2.    Αφήνουν ανοικτό το βάζο του μελιού με αποτέλεσμα να απορροφήσει υγρασία από το περιβάλλον και να ξινίσει.

3.    Τοποθετούν το μέλι σε γυάλινα βάζα που είχαν προηγουμένως ένα άλλο προϊόν (καφέ, τσάι, καρυκεύματα κ.ά.) με αποτέλεσμα το μέλι να αποκτά την οσμή του βάζου.

4.    Τοποθετούν το μέλι σε πλαστικά βάζα ακατάλληλα για τρόφιμα.

5.    Εκλαμβάνουν το φυσικό άρωμα και γεύση κάποιων αμιγών μελιών, όπως της ερείκης, της καστανιάς και του πολύκομβου σαν αλλοίωση.

6.    Ρευστοποιούν το μέλι στον ήλιο, ή σε μια άμεση πηγή θέρμανσης ζεσταίνοντας το υπερβολικά.

7.    Διατηρούν το μέλι σε θερμοκρασία που επιταχύνει την κρυστάλλωση ή την ζύμωσή του.

8.    Εάν δεν καταναλώσουν το μέλι μετά από κάποιο χρονικό το πετούν νομίζοντας ότι χάλασε.

του Λευτέρη Αλυσσανδράκη, Επιστημονικός Συνεργάτης και Εκπαιδευτής της Ελληνικής Γεωργίας

Η κρυστάλλωση του μελιού είναι μία από τις γνωστότερες φυσικές του ιδιότητες. Πρόκειται για μία απόλυτα φυσική ιδιότητα που, θεωρητικά, χαρακτηρίζει όλα τα μέλια, εκτός από αυτά του πεύκου και της ελάτης. Η ιδιότητα αυτή του μελιού συχνά αποκαλείται ζαχάρωμα, με αποτέλεσμα οι καταναλωτές να συνδέουν αυτή την ιδιότητα του μελιού με τη νοθεία. Αυτό, βέβαια, δεν είναι αληθές, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Γιατί κρυσταλλώνει το μέλι;

Το μέλι θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως υπέρκορο διάλυμα ζαχάρων σε νερό. Ως υπέρκορο διάλυμα, λοιπόν, είναι ασταθές, έχοντας την τάση να σταθεροποιηθεί με την καταβύθιση της περίσσειας ποσότητας ζαχάρων που βρίσκεται σε αυτό. Οι πρώτοι κρύσταλλοι που καταβυθίζονται, λειτουργούν ως πόλοι έλξης και άλλων, με συνέπεια την δημιουργία μεγαλύτερων συσσωματωμάτων, το σύνολο των οποίων δημιουργεί την εικόνα του κρυσταλλωμένου νερού. Αναλυτικότερα, κατά τη διαδικασία της κρυστάλλωσης η γλυκόζη αφυδατώνεται και παίρνει τη μορφή κρυστάλλου. Οι κρύσταλλοι σχηματίζουν ένα πλέγμα (lattice), που ακινητοποιεί άλλα συστατικά του μελιού σε ένα εναιώρημα, το οποίο παρουσιάζεται ημι-στερεό.

Το μέλι δεν κρυσταλλώνει με τον ίδιο τρόπο. Σε γενικές γραμμές το μέλι που έχουμε στο σπίτι μας μπορεί να υποστεί κρυστάλλωση με δύο τρόπους.

Η ανομοιόμορφη κρυστάλλωση, κατά την οποία σχηματίζονται στο μέλι χοντροί κρύσταλλοι, οι οποίοι καθιζάνουν, δημιουργώντας στο σώμα του μελιού δύο στρώματα, το κρυσταλλωμένο μέλι στον πυθμένα και την υδαρή φάση του μελιού στην επιφάνεια.

Η άνω επιφάνεια περιέχει περισσότερο νερό σε σχέση με το αρχικό μέλι, με συνέπεια να υπάρχει πιθανότητα το μέλι αυτό να ζυμωθεί και να ξινίσει.

Η ομοιόμορφη κρυστάλλωση, κατά την οποία σχηματίζονται μικροί κρύσταλλοι, οι οποίοι κατανέμονται σε όλη την μάζα του μελιού. Στην περίπτωση αυτή το μέλι δίνει την εμφάνιση του «πηγμένου», αλλά δεν κινδυνεύει να ξινίσει. Τα ελληνικά μέλια συνήθως κρυσταλλώνουν με αυτόν τον τρόπο.

Παράγοντες που επηρεάζουν την κρυστάλλωση του μελιού

Το μέλι, ανάλογα με την φυσική του προέλευση και την χημική του σύνθεση, κρυσταλλώνει γρήγορα, αργά ή και καθόλου. Από τους παράγοντες που επηρεάζουν την κρυστάλλωσή του, οι κυριότεροι είναι:

• Η συγκέντρωση γλυκόζης: Η μεγάλη συγκέντρωση γλυκόζης στο μέλι, ευνοεί τη γρήγορη κρυστάλλωση, ιδιαίτερα όταν αυτή ξεπεράσει το 30%.

• Το νερό: Το μέλι περιέχει γενικά μια ποσότητα νερού, συνήθως κάτω από 20%. Όσο χαμηλότερη αυτή, τόσο πιο γρήγορα κρυσταλλώνει το μέλι, ιδιαίτερα δε όταν η υγρασία πέφτει κάτω από το 14%.

• Οι πυρήνες συμπύκνωσης: Διάφορες ξένες ύλες, όπως γύρη, κερί, κρύσταλλοι γλυκόζης, λειτουργούν ως πυρήνες, πάνω στους οποίους κολλούν και άλλοι κρύσταλλοι γλυκόζης, με αποτέλεσμα να επιταχύνεται η κρυστάλλωση.

• Η θερμοκρασία διατήρησης: Η θερμοκρασία που ευνοεί την κρυστάλλωση του μελιού είναι αυτή των 14 ^oC. Σε χαμηλότερες θερμοκρασίες το ιξώδες του μελιού αυξάνει, με αποτέλεσμα την μείωση του συντελεστή διάχυσης και την καθυστέρηση της δημιουργίας κρυστάλλων. Στους -45 ^oC το μέλι μπορεί να διατηρηθεί σε ρευστή φάση για απεριόριστο χρόνο. Αντίστοιχα και σε υψηλότερες θερμοκρασίες καθυστερεί η κρυστάλλωση, καθώς αυξάνεται η κινητικότητα των διαφόρων μορίων.

Όπως φαίνεται στον Πίνακα 1, η ταχύτητα κρυστάλλωσης των κυριότερων αμιγών κατηγοριών μελιού διαφέρει σημαντικά. Το μέλι μελιτώματος (πεύκου και ελάτης) δεν κρυσταλλώνει ή κρυσταλλώνει με πολύ αργό ρυθμό, ενώ τα ανθόμελα κρυσταλλώνουν με σχετικά γρήγορο ρυθμό.

Πίνακας 1. Ταχύτητα κρυστάλλωσης των ελληνικών αμιγών κατηγοριών μελιού.
Κατηγορία Μελιού	Χρόνος κρυστάλλωσης σε μήνες*
Πευκόμελο	Μετά από 24 μήνες
Ελάτης	Δεν κρυσταλλώνει
Καστανιάς	12 – 18
Θυμαριού	8 – 18
Πορτοκαλιάς	1 – 3
Βαμβακιού	1 – 2
Ερείκης	2 – 3
Ηλίανθου	1 – 2
*Ο χρόνος κρυστάλλωσης ισχύει για αμιγή μέλια που δεν υπέστησαν κάποια θερμική ή άλλη επεξεργασία και διατηρούνται σε θερμοκρασία δωματίου.

Πως θα επαναφέρουμε το μέλι στην αρχική του κατάσταση

Το κρυσταλλωμένο μέλι μπορούμε να το ρευστοποιήσουμε, ώστε να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση. Επειδή η θέρμανση μπορεί να επηρεάσει κάποια από τα χαρακτηριστικά του μελιού, θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο ήπια. Ο καλύτερος τρόπος είναι με τη χρήση μπεν-μαρί, βάζοντας μια κατσαρόλα με νερό, όπου έχει τοποθετηθεί το βάζο με το μέλι, μέσα σε μια μεγαλύτερη επίσης με νερό. Το νερό στη μεγάλη κατσαρόλα βράζει, το νερό στη μικρή θερμαίνεται και ρευστοποιεί το μέλι. Αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε μια κατσαρόλα θα πρέπει να προσέξουμε πάρα πολύ ώστε να μη θερμανθεί πολύ το νερό, αλλά ούτε ο πυθμένας της κατσαρόλας. Σε γενικές γραμμές, το νερό μέσα στο οποίο βρίσκεται το μέλι θα πρέπει να έχει θερμοκρασία γύρω στους 45 ^οC, να αποφεύγεται δε θερμοκρασία πάνω από 60 ^οC.

Το μέλι μπορούμε να το ρευστοποιήσουμε και στον φούρνο μικροκυμάτων, προσέχοντας πάρα πολύ και αναδεύοντας τακτικά το μέλι. Επειδή τα μικροκύματα θερμαίνουν πολύ το μέλι, θα πρέπει να το βάζουμε για μικρά διαστήματα (20-30 δευτερόλεπτα) και να το αναδεύουμε, ώστε να ρευστοποιηθεί όσο γίνεται πιο γρήγορα και με τη μικρότερη αρνητική επίδραση. Τέλος, το μέλι μπορεί να ρευστοποιηθεί βάζοντάς το πάνω στο καλοριφέρ το χειμώνα, όχι, όμως, με απευθείας έκθεση στον ήλιο επειδή το φως καταστρέφει διάφορα συστατικά του μελιού.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, η κρυστάλλωση είναι μια απόλυτα φυσική κατάσταση του μελιού, η οποία επηρεάζεται από διάφορους φυσικούς παράγοντες, είναι δε αναστρέψιμη. Ακόμα, πρέπει να τονίσουμε ότι η κρυστάλλωση δεν έχει καμία σχέση με την νοθεία του μελιού, αν και ορισμένοι καταναλωτές θεωρούν το μέλι που κρυσταλλώνει, νοθευμένο. Για το λόγο αυτό, με την κατάλληλη επεξεργασία μπορούμε να επαναφέρουμε το μέλι στην αρχική του κατάσταση, χωρίς να χάσει τις φυσικές του ιδιότητες και την θρεπτική του αξία.

πηγή: Ελληνική Γεωργία