Πριν από 10 χρόνια ο μελισσοκόμος Αλέκος Σαμαράς από τη Νάουσα παρατήρησε ότι κάποια μελίσσια του συνέλεξαν και αποθήκευσαν πράσινο μέλι. Αφού έστειλε δείγμα στο εργαστήριο του ΑΠΘ βρέθηκε ότι το μέλι προέρχονταν από ακτινιδιές. Όμως το ακτινίδιο δίνει μόνο γύρη και καθόλου μέλι.

Η χαλαζόπτωση της προηγούμενης χρονιάς είχε καταστρέψει τη σοδειά με αποτέλεσμα οι αγρότες να αφήσουν τους τραυματισμένους καρπούς στα δέντρα. Οι μέλισσες συνέλεξαν τον χυμό από τους καρπούς και τον μετέτρεψαν σε μέλι. Πράσινο μέλι είχε αναφερθεί και το 2007 στις Φιλιππίνες όταν μέλισσες μάζευαν χλωροφύλλη από πράσινα φύκια, αλλά και το 2012 στη Γαλλία από χρωστικές ουσίες που συνέλεγαν μέλισσες κοντά στο εργοστάσιο παραγωγής καραμελών m&m.

Το «ακτινιδόμελο» αφού αναλύθηκε βρέθηκε να περιέχει παρόμοια συγκέντρωση σακχάρων με ένα συνηθισμένο μέλι, αγωγιμότητα και υγρασία εντός νομοθετημένων ορίων, αλλά με ιδιαίτερα υψηλή HMF, οξύτητα και καθόλου δραστηριότητα του ενζύμου διαστάση.

Η γυρεοσκοπική ανάλυση έδειξε μεγάλο αριθμό γυρεοκόκκων από κισσό (70%) αλλά και άλλα φυτά που ήταν ανθισμένα εκείνη την εποχή, δείχνοντας ότι η ανάλυση αυτή από μόνη της σε μερικές περιπτώσεις είναι δυνατόν να οδηγήσει σε λανθασμένα αποτελέσματα και ότι για να προσδιοριστεί μια αμιγή κατηγορία μελιού θα πρέπει να συνοδεύεται και από εκτίμηση φυσικοχημικών και οργανοληπτικών χαρακτηριστικών.

Μια εβδομάδα μετά τη συλλογή το «ακτινιδόμελο» κρυστάλλωσε με πολύ λεπτούς κρυστάλλους δημιουργώντας κάτι σαν μέλι κρέμα. Τα οργανοληπτικά του χαρακτηριστικά ήταν ευχάριστα σύμφωνα με όσους το δοκίμασαν. Όμως τα μελίσσια που μπήκαν στο χειμώνα με αποθέματα πράσινου μελιού δεν επιβίωσαν παρότι ήταν αρκετά δυνατά. Τα αίτια αποδόθηκαν στην ιδιαίτερα αυξημένη HMF που είναι τοξική για τις μέλισσες. Ο χυμός του ακτινιδίου από πληγωμένα φρούτα δεν εμπίπτει στον ορισμό του μελιού και από αυτή την έννοια δε μπορεί να θεωρηθεί μέλι.

πηγή: Μελισσοκομική Επιθεώρηση

Όταν έπεσε η τιμή του πορτοκαλιού εδώ στην Άρτα, κοντά στα 10 λεπτά, κάποιοι αποφάσισαν να αλλάξουν ποικιλία μπολιάζοντας μανταρίνι και κάποιοι άλλοι, πιο τολμηροί, να κόψουν τα δέντρα και να βάλουν ακτινίδια. Πέρυσι η παραγωγή στον νομό Άρτας κυμάνθηκε στους 25 – 30 χιλιάδες τόνους, απ’ τους οποίους το 40% εξάγεται στη Ρωσία και το υπόλοιπο κυρίως προς την Κεντρική Ευρώπη. Δυστυχώς όμως για τους παραγωγούς η τιμή του ακτινίδιου πέφτει χρόνο με το χρόνο…

Ανθίζει τέλη Απριλίου-αρχές Μαΐου, διαρκεί περίπου 2 εβδομάδες και τα άνθη του να έχουν έντονη μυρωδιά. Τους καρπούς του, τους συλλέγουν το φθινόπωρο κατά τον Οκτώβριο.

Από μελισσοκομικής άποψης το ακτινίδιο είναι ένα φυτό που δίνει αποκλειστικά γύρη. Γι αυτό είναι καλό να υπάρχουν στη γύρω περιοχή και άλλα φυτά που δίνουν νέκταρ. Τα άνθη του φυτού δίνουν λευκή γύρη. Έτσι κατά την επιθεώρηση μελισσιών σε μεγάλες φάρμες ο μελισσοκόμος συναντά ασπρισμένα πλαίσια απ’ τις γύρες.

Το ακτινίδιο διαθέτει περισσότερη βιταμίνη C σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο φρούτο, αρκεί μόνο να καταναλωθεί αμέσως μετά την κοπή, για να μη χαθούν οι βιταμίνες. Θεωρείται ένα απ’ τα πιο θρεπτικά φρούτα.

Στις 13 Απριλίου για να αναστείλουμε την έντονη τάση σμηνουργίας ορισμένων μελισσιών μας, κόψαμε κάποιες παραφυάδες ώστε να αποσυμφορήσουμε τα μελίσσια, δημιουργώντας ουσιαστικά τεχνητούς αφεσμούς. Στις παραφυάδες αυτές βάλαμε 2 πλαίσια γόνου (πλαίσια τα οποία περιέχουν προνύμφες μελισσών), τα οποία είχαν τουλάχιστον 2 βασιλικά κελιά επάνω ώστε να έχουν τη δυνατότητα να βγάλουν νέες βασίλισσες, ένα πλαίσιο με τροφή (γύρη-μέλι) και 2 άδεια, άχτιστα πλαίσια. Στη συνέχεια μεταφέραμε, τα τρία αυτά νέα ορφανά μελίσσια, σε μία περιοχή 5χλμ απ’ το μελισσοκομείο γιατί διαφορετικά θα γυρνούσαν στις μητρικές τους κυψέλες. Τα πλαίσια γόνου τα δώσαμε ώστε να ανανεώνεται ο πληθυσμός μέχρι να γεννηθεί η νέα βασίλισσα.

Στην περιοχή αυτή υπάρχουν ακτινίδια που δίνουν γύρη, τα οποία όπως φαίνεται στην φωτογραφία παραπάνω έχουν πλέον αναπτύξει φύλλωμα και είναι έτοιμα να ανθίσουν. Δείτε πως ήταν πριν από 20 ημέρες περίπου. Υπάρχουν επίσης και ανθισμένα εσπεριδοειδή που δίνουν νέκταρ. Αυτή η μέθοδος πάντως, διαίρεσης μελισσιών, δεν ενδείκνυνται καθώς εμπεριέχει μεγάλο ρίσκο, μιας και δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την ακριβή ηλικία των κελιών. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται τα στάδια ανάπτυξης, σε ημέρες, του γόνου για τις μέλισσες:

Από τον παραπάνω πίνακα διαπιστώνουμε ότι το βασιλικό κελί σφραγίζεται την 8η μέρα και ανοίγει την 16η. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την ακριβή ηλικία του κελιού διότι η πρώτη βασίλισσα που θα γεννηθεί συνήθως ψάχνει για τυχόν άλλα βασιλικά κελιά και τα καταστρέφει αλλά και αν υπάρχουν άλλες παρθένες βασίλισσες που μόλις γεννήθηκαν. Παρθένες βασίλισσες θα “πολεμήσουν” μεταξύ τους μέχρις ότου μία μόνο επιζήσει. Βασίλισσα η οποία θα γεννηθεί με τυχόν ελαττώματα (χωρίς κάποιο πόδι, τσαλακωμένο φτερό κτλ) σκοτώνεται επιτόπου απ’ τις εργάτριες.  Οι νεαρές παρθένες βασίλισσες δεν δείχνουν ενδιαφέρον για βασιλικά κελιά τα οποία περιέχουν βασιλικές προνύμφες σε εξέλιξη, μάλιστα οι εργάτριες μπορεί να συνεχίσουν την τροφοδότησή τους για λίγο ακόμα, αν και συνήθως τα καταστρέφουν αυτές. Περίπου 4-5 ημέρες απ’ την εκκόλαψη, η παρθένα βασίλισσα θα βγει για την γαμήλια πτήση της και θα γονιμοποιηθεί από 8-12 κηφήνες. Μετά δεν θα ξαναβγεί από την κυψέλη παρά μόνο σε περίπτωση σμηνουργίας. Θα είναι σε θέση να γεννάει μέχρι και 1500 αυγά την ημέρα.

Βασιλικό κελί μετά την έξοδο της βασίλισσας. Η νεαρή βασίλισσα μασάει και κόβει την κορυφή του βασιλικού κελιού.

Δώσαμε στα τρία μελίσσια ένα χρονικό διάστημα 20-25 ημερών μέχρι να βγουν και να γονιμοποιηθούν οι βασίλισσες. Στην συνέχεια επιθεωρήσαμε τις κυψέλες. Στις 2 από τις 3 τα μελίσσια με την πρώτη ματιά έδειχναν ήρεμα και να εργάζονται. Είχαν αρχίσει να χτίζουν τα άχτιστα πλαίσια που τους δώσαμε και αποθήκευαν μέλι. Το ένα έδειχνε λίγο πιο νευρικό, βούιζε και δεν έχτισε. Ελέγχοντας περαιτέρω τα πλαίσια, παρατηρήσαμε στα 2, γόνο ημέρας (αυγά) και αμέσως μετά την νέα βασίλισσα.

Νεαρή βασίλισσα η οποία γονιμοποιήθηκε και ξεκίνησε να γεννάει. Διακρίνεται σε κάποια κελιά τα φρέσκα αυγά.

Στο τρίτο μελίσσι αντίθετα όχι μόνο δεν υπήρχε βασίλισσα αλλά έλλειπε και μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Συνήθως η πρώτη βασίλισσα που θα εκκολαφτεί καταστρέφει τα υπόλοιπα βασιλικά κελιά που θα βρει. Όχι πάντα όμως. Παραφυάδες που προέρχονται από μελίσσια με έντονες τάσεις σμηνουργίας μπορεί να βγάλουν βασίλισσες οι οποίες αν βρουν άλλα βασιλικά κελιά, μόλις γεννηθούν, δεν τα καταστρέφουν αλλά σμηνουργούν και οι ίδιες. Μελίσσια που έχουν παρθένες βασίλισσες δεν τα ενοχλούμε γιατί οι βασίλισσες αυτές είναι αρκετά νευρικές και δεν παράγουν φερομόνες σε ικανή ποσότητα ώστε να γίνουν αποδεκτές από τις μέλισσες. Έτσι με το φως που εισέρχεται από το άνοιγμα της κυψέλης, αρχίζουν να τρέχουν πανικόβλητες. Οι εργάτριες βλέποντας τες να τρέχουν, τις θεωρούν ξένο σώμα, τις περικυκλώνουν και τις σκοτώνουν με θερμοπληξία.  Αν ένα μελίσσι μείνει “αβασίλευτο” για περισσότερο από 30 ημέρες και χωρίς να υπάρχει μέσα φρέσκος γόνος ώστε να προσπαθήσουν οι μέλισσες, ταΐζοντας με βασιλικό πολτό, να δημιουργήσουν νέα βασίλισσα, με τον πληθυσμό να μειώνεται συνεχώς ενεργοποιείται ένας ύστατος μηχανισμός σωτηρίας του μελισσιού. Αρχίζουν να γεννούν οι εργάτριες…

Οι εργάτριες μέλισσες όμως είναι στείρες (ατελή θηλυκά) και δεν μπορούν να ωοτοκήσουν. Έτσι αρχίζουν να γεννούν κηφήνες οι οποίοι προέρχονται από αγονιμοποίητο ωάριο. Γίνεται κατανοητό πως απ’ τη στιγμή που θα συμβεί αυτό, το μελίσσι είναι καταδικασμένο (αν δεν επέμβει ο μελισσοκόμος) καθώς οι κηφήνες δεν εκτελούν εργασία, με αποτέλεσμα να αυξάνονται συνεχώς οι ανάγκες σε τροφές και τα εργατικά χέρια συνεχώς να μειώνονται καθώς πεθαίνουν οι εργάτριες. Είναι επίσης γνωστό πως από τότε και μετά οι μέλισσες δεν δέχονται βασίλισσα (έχουν δημιουργήσει ψευδομάνες) και αν επιχειρήσει κανείς να εισάγει βασίλισσα με τους συνηθισμένους τρόπους, οι εργάτριες θα την σκοτώσουν.

Για να είμαστε 100% σίγουροι ότι η βασίλισσα είναι γονιμοποιημένη πρέπει να περιμένουμε μέχρι να σφραγιστεί ο γόνος ώστε να δούμε αν είναι εργατικός και όχι κηφηνόγονος (ο οποίος είναι μεγαλύτερος σε μέγεθος). Επίσης όταν οι μέλισσες συλλέγουν γύρη είναι ένδειξη ότι υπάρχει βασίλισσα που γεννά.

Τυπική ανοιξιάτικη επιθεώρηση στα μελίσσια και να τα πρώτα βασιλικά κελιά σμηνουργίας! Και ακόμα δεν έχει ανοίξει το άνθος της πορτοκαλιάς, το οποίο περιμένουμε από μέρα σε μέρα. Η φετινή άνοιξη, μετά από μία πολύ κακή χρονιά, θα είναι πολύ έντονη. Ας τα πάρουμε όμως απ’ την αρχή.

Βασιλικό κελί σμηνουργίας το οποίο έχει σφραγιστεί. Συνήθως όταν σφραγίζεται το κελί η παλαιά βασίλισσα με ένα μέρος του πληθυσμού εγκαταλείπει την κυψέλη. Αν όμως ο μελισσοκόμος είναι τυχερός και δεν έχει σμηνουργήσει το μελίσσι το πλαίσιο αυτό μαζί με το κελί μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία μίας παραφυάδας.

Συνήθως την άνοιξη όπου τα περισσότερα φυτά ανθίζουν, τα μελίσσια αρχίζουν να εργάζονται πυρετωδώς καθώς οι συλλέκτριες φέρνουν νέκταρ στην κυψέλη. Η βασίλισσα βλέποντας το αυτό αρχίζει να γεννά με μεγαλύτερο ρυθμό ώστε να δημιουργήσει πληθυσμό που θα εκμεταλλευτεί όσο το δυνατόν περισσότερο την νεκταροέκκριση που υπάρχει έξω. Έτσι κάποια στιγμή φτάνει η ώρα, ειδικά αν ο μελισσοκόμος δεν φροντίσει να δώσει έγκαιρα χώρο, όπου η μάνα μπλοκάρεται από τις εργάτριες που γεμίζουν τα πλαίσια με μέλι και γύρη και δεν έχει χώρο να γεννήσει. Τότε η μάνα μαζί με ένα μέρος του πληθυσμού (περίπου τα 2/3 του συνόλου) εγκαταλείπει την κυψέλη οδεύοντας προς τη δημιουργία μιας καινούργιας αποικίας. Θεωρείται εν μέρει επιβλαβής, διότι παράγεται διάσπαση της δύναμης του μελισσιού. Πριν φύγουν όμως δεν αφήνουν τον υπόλοιπο πληθυσμό στην τύχη του αλλά δημιουργούν βασιλικά κελιά, συνήθως στις άκρες των πλαισίων, ώστε να γεννηθεί νέα μάνα.

Βασιλικό κελί σμηνουργίας το οποίο δεν έχει ακόμα σφραγιστεί. Χτίζονται συνήθως στις άκρες των πλαισίων λόγω έλλειψης χώρου και σ’αυτό διαφέρουν από τα βασιλικά κελιά αντικατάστασης.

Αυτό λοιπόν αντικρίσαμε σε ορισμένα μελίσσια μας και μάλιστα πριν την κύρια ανθοφορία της πορτοκαλιάς. Για να καταλαγιάσουμε το φαινόμενο καθώς ακόμα δεν είχε φύγει κάποιο μελίσσι κόψαμε παραφυάδες παίρνοντας πλαίσια με γόνο και μέλι και δίνοντας στα μελίσσια αντ’ αυτού άδεια πλαίσια ώστε να έχουν χώρο. Οι παραφυάδες μας ήταν μεν ορφανές αλλά τα πλαίσια με γόνο τα οποία τους δώσαμε είχαν επάνω βασιλικά κελιά ώστε να έχουν την ευκαιρία να βγάλουν δικές τους βασίλισσες. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν 5 χλμ μακριά ώστε να μην επέστρεψουν στις αρχικές τους κυψέλες. Στα μητρικά μελίσσια, χαλάσαμε όλα τα βασιλικά κελιά ώστε να σταματήσουμε τη σμηνουργία. Έλεγχος έπρεπε να ξαναγίνει άλλες δύο φορές ανά 5-6 ημέρες και να χαλαστούν τυχόν νέα βασιλικά κελιά μέχρι να καταλαγιάσει τελείως το φαινόμενο. Επίπονη δουλειά καθώς το παραμικρό λάθος, πχ αν ξεφύγει έστω ένα κελί, οδηγεί σε σμηνουργία.

Οι παραφυάδες εγκαταστάθηκαν 5χλμ βορειότερα στα ακτινίδια τα οποία δίνουν γύρη.

Τέτοια εποχή και μετά από τόσο βαρύ χειμώνα, δεν έχουμε έτοιμες μάνες ώστε να δώσουμε στις παραφυάδες μας και να γλιτώσουμε χρόνο αλλά και το ρίσκο του εγχειρήματος. Έχουμε αφήσει 2 κελιά σε κάθε μελίσσι, τα καλύτερα, αλλά δεν γνωρίζουμε την ηλικία τους. Έτσι τα παρακολουθούμε συχνά ώστε να δούμε πότε θα βγει η μάνα και να χαλάσουμε το δεύτερο κελί (αν δεν το κάνει η ίδια). Στη συνέχεια θα περιμένουμε άλλες 10-15 περίπου ημέρες ώστε να βγει, να γονιμοποιηθεί και να αρχίσει να γεννάει. Αν μετά από όλο αυτό το διάστημα επιθεωρήσουμε το μελίσσι και βρούμε φρέσκο γόνο σημαίνει ότι όλα πήγαν καλά.