Σύμφωνα με τη νέα Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Farm to Fork», μέχρι το τέλος του 2022, όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν υιοθετήσει μία εναρμονισμένη και υποχρεωτική διατροφική σήμανση στο μπροστινό μέρος της ετικέτας των προϊόντων τους.
Η επικρατέστερη σήμανση προς το παρόν, είναι το «Nutri-Score» το οποίο έχει πάρει ήδη έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για προαιρετική χρήση. Πρόκειται για ένα σύστημα επισήμανσης που αποτυπώνει χρωματικά πόσο θρεπτικό είναι ένα τρόφιμο σε σχέση με άλλα αντίστοιχα. Πρακτικά βέβαια ο άξονας αυτός έχει δημιουργήσει λανθασμένες εντυπώσεις στους καταναλωτές καθώς έχει ήδη μετατραπεί σε δείκτη αξιολόγησης όχι του πόσο θρεπτικό αλλά του πόσο ανθυγιεινό ή όχι είναι ένα προϊόν σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα (όχι μόνο του ίδιου είδους).
Αποτελείται από 5 χρώματα με τα ανάλογα γράμματα (A, B, C, D, E), ώστε ο καταναλωτής να μπορεί εύκολα και γρήγορα να δει ποια τρόφιμα να προτιμά και ποια να αποφεύγει. Από το Πράσινο (καλό για την υγεία) μέχρι το Κόκκινο (το τρως με δική σου ευθύνη). Επικεφαλής της εκστρατείας για την υιοθέτηση από την ΕΕ αυτού του συστήματος κατάταξης και αξιολόγησης των τροφίμων είναι η ελβετική πολυεθνική επεξεργασμένων τροφίμων Nestlé.
Μια Cola είναι πιο υγιεινή από το μέλι
Ο αλγόριθμος δίνει αρνητικούς πόντους στις επιβλαβείς θρεπτικές ουσίες ανά 100gr ή 100ml (ενέργεια, ζάχαρη, κορεσμένα λιπαρά οξέα, αλάτι). Θετικούς πόντους στις καλές θρεπτικές ουσίες (πρωτεΐνη, φυτικές ίνες, ποσοστό φρούτων, λαχανικών). Μέσω αλγόριθμου υπολογίζεται ένα σκορ από -15 έως +50 για την τελική κατάταξη. Το αποτέλεσμα που προκύπτει ορίζει το σκορ του προϊόντος.
Με βάση λοιπόν αυτό το αμφιλεγόμενο σύστημα βαθμολόγησης, μια Cola είναι πιο υγιεινή από το μέλι, το εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο αλλά και τη φέτα! Τα αναψυκτικά διαίτης όπως η Coca Cola Zero φέρουν σήμανση Β, τη στιγμή που το μέλι και το ελαιόλαδο κατατάσσονται με το γράμμα D και πορτοκαλί χρώμα, το οποίο είναι ένδειξη ανθυγιεινού προϊόντος. Ο λόγος είναι γιατί το μέλι περιέχει πολλά σάκχαρα και το λάδι πολλά λιπαρά! Έπειτα από έντονες πιέσεις (της Ιταλίας) η ομάδα του Nutri-Score τοποθέτησε τελικά το ελαιόλαδο στην κατάταξη C. Αρκεί όμως αυτό;
Καταρχάς τίθενται ορισμένα ζητήματα. Η συμπερίληψη της ενέργειας (θερμίδες ανά 100γρ) στον αλγόριθμο, με αποκλειστικά αρνητικό πρόσημο, δείχνει ότι πάσχει μεθοδολογικά. Επίσης δεν υπολογίζεται πουθενά η συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα θερμίδων ενός ενήλικα, ούτε λαμβάνεται υπόψη μια προσλαμβανόμενη ποσότητα αναφοράς ανά τρόφιμο. Δε θα καταναλώσει κανείς 1 κιλό μέλι ή ελαιόλαδο σε μια μέρα. Αντίθετα θα καταναλώσουν αρκετοί 1 λίτρο Cola. Επίσης στα τρόφιμα μονοσυστατικής σύνθεσης, όπως το μέλι και το ελαιόλαδο, δε λαμβάνεται υπόψη η περιεκτικότητα σε ωφέλιμα συστατικά, όπως βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, αντιοξειδωτικά κλπ.
Η μεθοδολογία του αλγορίθμου όμως πάσχει και σε άλλα σημεία και ίσως εδώ κρύβεται και όλη η ουσία. Αυτή η εμμονή στο ισοζύγιο, ουσιαστικά βοηθά τις πολυεθνικές των επεξεργασμένων τροφίμων να χειραγωγήσουν το σκορ ενός τροφίμου αποκρύπτοντας κάποιο αρνητικό συστατικό του. Για παράδειγμα μια υπερβολική ποσότητα αλατιού μπορεί αντισταθμιστεί με την προσθήκη πρωτεϊνών ή φυτικών ινών.
Το μέλι είναι θανατηφόρο
Είναι φανερό πλέον ότι γίνεται προσπάθεια από επιχειρηματικά καρτέλ της κεντρικής Ευρώπης να υποβαθμιστεί η μεσογειακή διατροφή και αν όχι να φανεί ως ανθυγιεινή, τουλάχιστον να αμφισβητηθεί η αξία της. Στόχος μια σταδιακή απενοχοποίηση των τυποποιημένων τροφίμων. Τα φυσικά τρόφιμα είναι επικίνδυνα. Τα συνθετικά είναι τα μόνα πραγματικά ασφαλή. Δεν είναι τυχαίο ότι για καιρό αναπαράγονταν μέσω ίντερνετ ένα αντιεπιστημονικό άρθρο με τον τίτλο «Εχθροί στο Τραπέζι Σας: Τα πιο Θανατηφόρα Φαγητά»¹ το οποίο κατέτασσε το ακατέργαστο μέλι στο νούμερο έξι αυτής της λίστας, ακριβώς επειδή δεν είχε υποστεί επεξεργασία, γράφοντας χαρακτηριστικά:
«Το ακατέργαστο μέλι δεν περνάει από τη διαδικασία παστερίωσης στην οποία σκοτώνονται οι επιβλαβείς τοξίνες. Ως αποτέλεσμα, αυτό το “έτοιμο-για-φάγωμα” προϊόν συχνά περιέχει μια νευροτοξίνη που λέγεται grayanotoxin, η οποία μπορεί να προκαλέσει ζάλη, αδυναμία, υπερβολική εφίδρωση και ναυτία για τις επόμενες 24 ώρες.»
Η γκρεϊγιανοτοξίνη (grayanotoxin) είναι ένα τοξικό διτερπένιο που υπάρχει σε διάφορα είδη φυτών των οικογενειών Rhododendron, Kalmia, Agarista κ.α., στα φύλλα αλλά και στα άνθη μέσω των οποίων μπορεί πράγματι να περάσει στο μέλι. Όμως αμιγές μέλι από αυτό το φυτό παράγεται στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και σε ελάχιστες ακόμα περιοχές του πλανήτη, όπου φύεται σε αφθονία το συγκεκριμένο φυτό (Rhododendron Ponticum), κάτι που είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Περισσότερα για το περίφημο «τρελό» μέλι εδώ.
Δεν παράγεται μέλι με γκρεϊγιανοτοξίνη στην Ελλάδα. Το ελληνικό μέλι δεν περιέχει γκρεϊγιανοτοξίνες καθώς δεν υπάρχουν εδώ αυτά τα φυτά. Μάλιστα το συγκεκριμένο μέλι πουλιέται σε πολύ υψηλές τιμές καθώς είναι εξαιρετικά σπάνιο. Επίσης το μέλι δεν παστεριώνεται. Κανένας μελισσοκόμος ή σοβαρός συσκευαστής μελιού δεν παστεριώνει το μέλι καθώς κάτι τέτοιο θα το υποβαθμίσει καταστρέφοντας τις πολυφαινόλες και άλλα ωφέλιμα συστατικά του, που είναι ευαίσθητα στη θέρμανση. Περισσότερα γιατί δεν πρέπει να θερμαίνεται και να παστεριώνεται το μέλι εδώ. Το ελληνικό μέλι είναι ένα ασφαλές και υγιεινό προϊόν με σπουδαίες βιολογικές² ιδιότητες και φυσικά δεν είναι θανατηφόρο…
Βήγκαν σιρόπια που δεν σκοτώνουν μέλισσες
Παράλληλα βήγκαν σιρόπια έχουν αρχίσει να κατακλύζουν την Αμερικάνικη και Ευρωπαϊκή αγορά. Εδώ έχουμε να κάνουμε με κλασικά σιρόπια στα οποία μέσω στοχευμένου μάρκετινγκ δόθηκε υπεραξία. Όλο αυτό το θέμα με τα σιρόπια πηγάζει από το γεγονός ότι η Ευρώπη ήταν πάντοτε ελλειμματική σε μέλι (γι αυτό και η μελισσοκομία δεν είναι στην Κ.Α.Π.) και με την κλιματική αλλαγή να μειώνει συνεχώς τις παραγωγές αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Τα σιρόπια θα μας απασχολήσουν αρκετά στο μέλλον.
Τα βήγκαν σιρόπια έρχονται με μια επιθετική εμπορική πολιτική στα όρια του αθέμιτου ανταγωνισμού. Πωλούνται ως υποκατάστατα μελιού (προσέξτε τον τίτλο Honee αντί Honey για να παραπλανήσουν τον καταναλωτή αποφεύγοντας αγωγές και μηνύσεις) και με πολλές αντιεπιστημονικές φιοριτούρες. «Αυτό το βάζο έσωσε 7500 μέλισσες» γράφει στην ετικέτα του αυτό το σιρόπι μήλου, υπονοώντας ότι για να παραχθεί το μέλι σκοτώνονται μέλισσες. Μάλιστα υπολόγισε και πόσες ανά βάζο! Βέβαια αν σκοτώνονται οι μέλισσες τότε πως πηγαίνουμε στην επόμενη νομή θα ρώταγε κάποιος κακεντρεχής; Ενώ παρακάτω ξεπερνάει τα όρια του αθέμιτου ανταγωνισμού γράφοντας ότι είναι ασφαλές για παιδιά, υπονοώντας ότι το μέλι δεν είναι και ότι δεν υπάρχει κίνδυνος βοτουλισμού. Περισσότερα για την αλλαντίαση την οποία υπονοούν εδώ.
Η μελισσοκομία επιβαρύνει το περιβάλλον
Και ενώ όλα τα παραπάνω αμφισβητούν το μέλι ως τρόφιμο έρχονται τώρα με νέες έρευνες να αμφισβητήσουν και το κατά πόσον η μελισσοκομία είναι αειφορική! Η μέλισσα που είναι πρότυπο αειφορικής παραγωγής καθώς όχι μόνο δεν εξαντλεί τους πόρους (άνθη), αλλά εξασφαλίζει τη διαιώνισή τους μέσω της επικονίασης, πλέον αμφισβητείται. Πρόσφατες έρευνες³ από ΗΠΑ, Αργεντινή, Ισπανία και Ιταλία δίνουν ένα ισοδύναμο εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που αγγίζει τα:
1,6kg CO / Kg μελιού, στην Ισπανία,
2,5kg CO / Kg μελιού, στην Αργεντινή και
2,2kg CO / Kg μελιού, στην Ιταλία.
Από που προέρχεται αυτή η μόλυνση; Μα φυσικά γιατί οι μελισσοκόμοι μετακινούν τα μελίσσια τους με φορτηγά ώστε να βρουν νέες ανθοφορίες! Και δεν είναι μόνο οι 4-5 μετακινήσεις τον χρόνο για το μέλι, πολλές εκ των οποίων αποτυχημένες, ανεβάζοντας το ποσοστό εκπομπών ανά κιλό μελιού. Σύμφωνα με την έρευνα στην Ισπανία για παράδειγμα ακόμα και οι χομπίστες αναγκάζονται να μετακινούνται συχνά γιατί τα μελίσσια τους δέχονται επιθέσεις από σφήκες, δημιουργώντας καυσαέρια. Φυσικά αυτά τα νούμερα είναι εξαιρετικά μεγάλα για να είναι αληθινά.
Η ζάχαρη έχει μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα απ’ το μέλι
Και όταν αυτά αντιπαραβάλλονται με τις αντίστοιχα πολύ μικρότερες εκπομπές της βιομηχανίας ζάχαρης τότε αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι δεν πάει καλά. Σύμφωνα με μια μελέτη της Ελβετικής εταιρείας Climatop⁴, οι τιμές ισοδύναμου εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τη ζάχαρη κυμαίνονται από 0,2 έως 0,7 CO / Kg ζάχαρης. Δηλαδή πολύ λιγότερο από το μέλι! Η ζάχαρη όμως είναι ένα επεξεργασμένο βιομηχανικό προϊόν που απαιτεί χρήση γεωργικών μηχανημάτων για όργωμα, φύτεμα, λίπανση, φυτοπροστασία και συγκομιδή πριν καν φτάσει στο εργοστάσιο για επεξεργασία, ενώ συχνά μεταφέρεται από ήπειρο σε ήπειρο.
Στην Ελλάδα για παράδειγμα έπειτα από την κατάρρευση της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης, για να φτάσει η ζάχαρη στο ράφι του σούπερ μάρκετ, χρειάζεται να έρθουν φορτηγά από τη Γερμανία. Πως είναι δυνατόν λοιπόν ένα ακατέργαστο μέλι να έχει μεγαλύτερη συνεισφορά στα αέρια του θερμοκηπίου;
Εννοείται βέβαια πως σε όλες αυτές τις μελέτες δεν έχει ληφθεί υπόψη η αφαίρεση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα που επιτυγχάνεται χάρη στην αναπαραγωγή φυτών που επικονιάζει η μέλισσα. Για να παραχθεί ένα κιλό μέλι, οι μέλισσες πρέπει να επισκεφτούν 4 εκατομμύρια άνθη⁵! Τα άνθη γίνονται καρποί που περιέχουν τους σπόρους που θα φυτρώσουν και θα γίνουν φυτά και θα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα.
Επίσης οι μελισσοκόμοι δεν παράγουν μόνο μέλι. Γύρη, βασιλικός πολτός, πρόπολη, κερί παράγονται χωρίς επιπλέον μετακινήσεις, αλλά αυτά δεν υπολογίζονται στο σύνολο της παραγωγής, με αποτέλεσμα να αμφισβητείται η βιωσιμότητα της μελισσοκομίας. Η βιωσιμότητα, όρος της νεοφιλελεύθερης πράσινης οικονομίας, που βασίζεται κι αυτός σε ένα ισοζύγιο (οικονομική ανάπτυξη αλλά και προστασία του περιβάλλοντος) θα μας απασχολήσει επίσης στο μέλλον.
Υπάρχει μάλιστα Φινλανδική μελέτη του Πανεπιστημίου LUT (2020)⁶, η οποία συνυπολογίζει και την παραγωγή γύρης αλλά και την επικονίαση και δίνει αρνητικό πρόσημο στην παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα ανά κιλό μελιού (-0.33 kgCO2-eq kg−1). Δηλαδή ότι η μελισσοκομία όχι μόνο δεν επιβαρύνει το περιβάλλον αλλά αφαιρεί διοξείδιο από την ατμόσφαιρα!
Προέχουν τα κέρδη όχι η ποιότητα
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ουδέποτε ενδιαφέρθηκε πραγματικά για την ποιότητα των τροφίμων και την προστασία του καταναλωτή. Το πρώτο της μέλημα ήταν πάντοτε η διευκόλυνση του εμπορίου με κάθε κόστος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι παρά τις πιέσεις που ασκήθηκαν αρνήθηκε πεισματικά την υποχρεωτική αναγραφή της χώρας προέλευσης στο μέλι. Περισσότερα γι αυτό δείτε εδώ. Η παραγωγή μελιού έχει μεγαλύτερο κόστος και μικρότερο κέρδος απ’ ό,τι η εισαγωγή και διακίνηση.
Κάθε Ευρωπαίος υπολογίζεται ότι δαπανά κατά μέσο όρο 1.700 ευρώ τον χρόνο σε διατροφή, στο σπίτι ή εκτός αυτού. Η ευρωπαϊκή αγορά τροφίμων είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο, μεγαλύτερη και από αυτή της Κίνας και γι αυτό το διακύβευμα είναι μεγάλο. Για την ακρίβεια 1,3 τρισ. ευρώ είναι η ετήσια δαπάνη για τρόφιμα και ποτά στην Ε.Ε. Μαζί με τη Nestlé για τη σήμανση «Nutri-Score», τάσσονται οι Danone και Mars αλλά και μεγάλες ευρωπαϊκές αλυσίδες όπως Lidl, Carrefour, Delhaize, Albert Heijn και Kaufland.
Η μελισσοκομία στην Ελλάδα συνεισφέρει μόλις το 0,55% του 4-5% που είναι η γεωργία στο ΑΕΠ. Αντίστοιχα είναι τα νούμερα και στην Ευρώπη. Σε αντίθεση με το λόμπι των ελαιοπαραγωγών που έχει τη δύναμη να ασκήσει πιέσεις, η μελισσοκομία αντιμετωπίζεται στην καλύτερη ως πάρεργο. Όμως δεν πρέπει να εστιάζουμε μόνο στο κέρδος. Δεν είναι όλα κέρδος. Η συνεισφορά της μέλισσας στην επικονίαση των καλλιεργειών και όχι μόνο, είναι τεράστιας σημασίας για ολόκληρο το οικοσύστημα. Και το μέλι είναι ένα εκπληκτικό φυσικό προϊόν, με αντιοξειδωτικές ιδιότητες και αντιβακτηριδιακή δράση, ένα απ’ τα τελευταία τρόφιμα που φτάνει στο τραπέζι μας χωρίς καμία επεξεργασία.
* Έπειτα από έντονες ενστάσεις των χωρών του Νότου, για τον αλγόριθμο αξιολόγησης, ακούγεται ότι θα υπάρξει νέα διαβούλευση για ένα δικαιότερο σύστημα αξιολόγησης τροφίμων. Εκτιμάται ότι μέχρι το τέλος του έτους τα κράτη μέλη θα έχουν καταλήξει σε οριστική συμφωνία.
Βιβλιογραφία:
¹ Εχθροί στο Τραπέζι Σας: τα πιο Θανατηφόρα Φαγητά
² Dissecting the Antimicrobial Composition of Honey
³ Carbon footprint of honey produced in Argentina
Carbon footprint and air emissions inventories for US honey production: case studies
Carbon Footprint of U.S. Honey Production and Packing
Carbon Footprint of Honey in Different Beekeeping Systems
Environmental implications of honey production in the natural parks of northwestern Spain
⁴ CO2 Balance: Sugar
⁵ Bees do 4 million flower visits to produce 1 kilogram honey
⁶ Contribution of honeybees towards the net environmental benefits of food
Η Nestlé, τα υγιεινά δημητριακά και το… επικίνδυνο μασκαρπόνε
Η Γαλλία κατηγορείται ότι προωθεί το Nutri-Score για να ευνοήσει τους κολοσσούς της βιομηχανίας τροφίμων της
Βιωσιμότητα και Μελισσοκομία: η αρχή της συζήτησης (Μελισσοκομικό Βήμα)
Μέλι Μαινόμενον
Τι είναι το άθερμο μέλι και γιατί πρέπει να αποφεύγονται τα χαρμάνια
Αλλαντίαση: Αλήθειες και μύθοι
Honeygate: How Europe is being flooded with fake honey
