Ευθύνεται η εντατικοποίηση της καλλιέργειας του αβοκάντο για τους θανάτους μελισσών στην Κολομβία;

Για δεύτερη φορά μέσα σε δύο χρόνια ο Gildardo Urrego μαζεύει σωρούς από νεκρές μέλισσες, στο μελισσοκομείο του, στη βορειοδυτική Κολομβία. Δεν έχει καμία απόδειξη αλλά υποψιάζεται ότι ο ένοχος είναι κάποιο φυτοφάρμακο το οποίο εφαρμόζεται κατά την διάρκεια της ανθοφορίας, στις εντατικές καλλιέργειες αβοκάντο αλλά και των εσπεριδοειδών.

Εκατοντάδες μελίσσια έχουν χαθεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα και ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι υπεύθυνο γι αυτό είναι το fipronil, ένα εντομοκτόνο απαγορευμένο για χρήση σε καλλιέργειες στην Ευρώπη, ενώ υπό περιορισμό είναι στις ΗΠΑ και Κίνα.

Χρησιμοποιείται ενάντια σε κάθε είδος εντόμων, συμπεριλαμβανομένων μυρμηγκιών και τσιμπουριών ενώ έχει κατηγορηθεί πολλές φορές για θανάτους μελισσών σε όλο τον κόσμο. Στο μελισσοκομείο του Urrego στην Αντιόχεια της Κολομβίας παράγεται ένα αρωματικό ανθόμελο από οπωροφόρα. Το 2019, έχασε τα μισά του μελίσσια, ενώ πέρσι το ένα τρίτο. «Υπάρχει μια υποψία ότι, ναι, αυτό οφείλεται σε δηλητηρίαση καθώς δεν έχει γίνει σωστή διαχείριση των αγροχημικών στις καλλιέργειες της περιοχής» δήλωσε.

Πριν από μια δεκαετία οι μέλισσες στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη, τη Ρωσία, τη Νότια Αμερική και αλλού άρχισαν να πεθαίνουν από την διαταραχή κατάρρευσης αποικιών (CCD), μια μυστηριώδη μάστιγα η οποία οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, εκ των οποίων σημαντικότερος είναι τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα.

Ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι σχεδόν οι μισοί επικονιαστές εντόμων, ιδίως οι μέλισσες και οι πεταλούδες, κινδυνεύουν να εξαφανιστούν σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πηγή: Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων

Ιταλία: η σκοτεινή πλευρά των φουντουκιών

Οι ιταλικές φυτείες φουντουκιού επεκτείνονται συνεχώς για να καλύψουν την αυξανόμενη ζήτηση για πραλίνα ή σοκολάτα. Αλλά οι καταστροφικές συνέπειες που έχουν για το περιβάλλον αφήνουν πικρή γεύση στο τέλος.

Όταν η πρωινή ομίχλη σιγά-σιγά διαλύεται γύρω από το κάστρο του Σαν Κίρικο ξεπροβάλλει ένα ειδυλλιακό τοπίο: αγροτόσπιτα, καταπράσινη φύση, τζιτζίκια, μέλισσες, κοασμοί βατράχων. Όμως αν περπατήσει κανείς λίγο παρακάτω και φτάσει στις περίφημες ιταλικές φυτείες φουντουκιού, επικρατεί σιωπή. Τα πουλιά και τα έντομα έχουν φύγει προ πολλού από τις μονοκαλλιέργειες. Οι ατελείωτες γραμμές καρποφόρων δενδρυλλίων είναι το χαρακτηριστικό τοπίο που συναντά κανείς στο οροπέδιο Αλφίνα, μερικές εκατοντάδες μέτρα πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Μέχρι πρόσφατα όμως η περιοχή είχε άλλη όψη. Κατακλυζόταν από αγριολούλουδα και ένα συνονθύλευμα πολλών και διαφορετικών καλλιεργειών.

«Πριν από πέντε με έξι χρόνια η περιοχή ήταν εντελώς διαφορετική» αναφέρει ο Γκαμπριέλε Αντονιέλα, ερευνητής και ακτιβιστής στην οργάνωση Comitato Quattro Strade, η οποία εστιάζει στην προστασία της φύσης στο οροπέδιο Αλφίνα. Σύμφωνα με τον Αντονιέλα περίπου 300 εκτάρια νέων φυτειών στην περιοχή ανήκουν σε μόλις λίγους μεγάλους επενδυτές. Το οροπέδιο βρίσκεται στην Τούσκια, στην περιοχή του Βιτέρμπο, η οποία παραδοσιακά παράγει φουντούκια. Περίπου το 43% της καλλιεργήσιμης γης εδώ προορίζεται για τις φουντουκιές. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής προορίζεται με τη σειρά του για τη βιομηχανία ζαχαροπλαστικής για προϊόντα όπως η σοκολάτα, η πραλίνα ή το μαντολάτo.

Το ειδυλλιακό κάστρο του Σαν Κίρικο στο Βιτέρμπο

Σημαντικά προβλήματα από τις μονοκαλλιέργειες

Η παραγωγή ξηρών καρπών έχει μακραίωνη παράδοση στην περιοχή. Έχει αυξηθεί όμως από τη δεκαετία του 60 και έκτοτε αποτελεί βασικό τομέα της γεωργικής παραγωγής. Τα τελευταία χρόνια η εντατικοποίηση των πρακτικών μονοκαλλιέργειας και η επέκτασή τους σε νέες περιοχές, όπως το οροπέδιο Αλφίνα προβληματίζουν τους περιβαλλοντολόγους. Αρκετές ποικιλίες έχουν αντικατασταθεί πλέον από μονοκαλλιέργειες φουντουκιού με αποτέλεσμα να έχουν εξαφανιστεί τα έντομα. «Το φουντούκι αποτελεί για εμάς σημαντικό πόρο αλλά καλλιεργείται με μη βιώσιμο τρόπο» αναφέρει ο Φαμιάνο Κρουτσιαρέλλι, πρόεδρος της περιβαλλοντικής οργάνωσης Biodistretto della Via Amerina e delle Forre. Όπως επισημαίνει, οι μονοκαλλιέργειες έχουν προκαλέσει προβλήματα στο έδαφος, το νερό και τον αέρα. Η χρήση λιπασμάτων καθιστά το έδαφος πιο ξηρό με έντονη διάβρωση. Επίσης την περίοδο της συγκομιδής σύννεφα σκόνης που περιέχουν επιβλαβείς χημικές ουσίες καλύπτουν την ατμόσφαιρα.

Ένα όμως από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος στην περιοχή είναι η ηφαιστειακή λίμνη Βίκο. Εκεί καταλήγουν μεγάλες ποσότητες λιπασμάτων και χημικών, εξηγεί ο καθηγητής Τζουζέπε Νασκέτι από το Πανεπιστήμιο της Τούσκιας, ο οποίος μελετά τη λίμνη εδώ και 25 χρόνια. Εκεί εντόπισε τα λεγόμενα «κόκκινα φύκια», τα οποία εκκρίνουν καρκινογόνες χημικές ουσίες, επιβλαβείς για τη φύση και τον άνθρωπο.

Αεροφωτογραφία φυτείας φουντουκιού στην Τούσκια

Μεγάλοι επενδυτές και κολοσσοί της βιομηχανίας τροφίμων

Σύμφωνα με περιβαλλοντολόγους το πρόβλημα δεν είναι η ίδια η παραγωγή φουντουκιού αλλά η μετατόπιση στις εκτεταμένες μονοκαλλιέργειες για να καλυφθεί η ζήτηση εταιρειών τροφίμων. Για παράδειγμα ο όμιλος Ferrero, που παρασκευάζει τη Nutella, δεν διαθέτει μεν δικές του εκτάσεις, είναι όμως ένας από τους μεγαλύτερους αγοραστές ξηρών καρπών από την περιοχή. Το 2018 η εταιρεία ξεκίνησε το σχέδιο Progetto Nocciola Italia με στόχο να αυξήσει τις φυτείες φουντουκιών σε όλη την Ιταλία κατά 20.000 εκτάρια έως το 2026 σε συνεργασία με τοπικές αγροτικές ενώσεις. Σύμφωνα με εκπροσώπους της, η Ferrero συνεργάζεται με ερευνητές από διάφορα Πανεπιστήμια ώστε να κατανοήσει «τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις» και να «βελτιώσει τη βιωσιμότητα στην παραγωγή φουντουκιών».

Εντούτοις, όπως αναφέρει ο αγρότης Ανσέλμο Φιλέσι η στροφή σε βιώσιμες καλλιέργειες δεν είναι εύκολη. Ο ίδιος είχε υιοθετήσει πριν λίγα χρόνια βιώσιμες μεθόδους καλλιέργειας φοβούμενος τις περιβαλλοντικές συνέπειες. Όμως δεν μπορούσε να πουλήσει τα φουντούκια του σε μεγάλους αγοραστές, διότι οι μεγάλες βιομηχανίες ζητούν φουντούκια με ελάχιστη ζημιά από παράσιτα, τα οποία προκαλούν μια ελαφρώς πικρή γεύση. «Αυτό είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί μόνο με οργανικές μεθόδους» λέει χαρακτηριστικά. «Αν τα φουντούκια δεν είναι τέλεια, δεν τα δέχεται η αγορά». Στο μεταξύ ο Φιλέσι πουλά τα προϊόντα του σε τοπικά καταστήματα ή σούπερ μάρκετ. Όπως λέει, οι πιο μεγάλοι αγρότες όμως είναι δύσκολο να κάνουν 100% αυτή τη μετάβαση. Επίσης η μεγάλη ζήτηση σε φουντούκια αυξάνει και τις τιμές της γης στην περιοχή, κι έτσι είναι δύσκολο μικροί αγρότες να ξεκινήσουν κάτι εδώ.

Η βιομηχανία ζαχαροπλαστικής αναζητά τα τέλεια φουντούκια…

Για τον καθηγητή Νασκέτι όσο το κέρδος μπαίνει πάνω από τη βιωσιμότητα, είναι δύσκολο να επιτευχθεί η πλήρης μετάβαση σε βιολογικές φυτείες. «Οι άνθρωποι δεν φαντάζονται ότι πίσω από ένα βάζο πραλίνας φουντουκιού συντελείται μια περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική καταστροφή» αναφέρει ο Αντονιέλα, ο οποίος δεν σταματά τις διαμαρτυρίες αλλά και την ενημέρωση νέων αγροτών. «Θέλουμε να δείξουμε ότι τα πράγματα μπορούν να γίνουν διαφορετικά, ότι η γεωργία μπορεί να βασίζεται στον σεβασμό του περιβάλλοντος».»

πηγή: Deutsche Welle
Κείμενο: Μέγκαν Λακομπίνι ντε Φάζιο (Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη)

Το 70% των μελισσιών των ΗΠΑ μεταφέρονται στην Καλιφόρνια για να επικονιάσουν την αμυγδαλιά

Στην Καλιφόρνια των Ηνωμένων Πολιτειών, παράγεται το 80% των αμυγδάλων παγκοσμίως! Είναι εύλογο ότι μια καλλιέργεια τέτοιας κλίμακας δεν απαιτεί μόνο μεγάλες ποσότητες νερού, αλλά και ένα τεράστιο αριθμό επικονιαστών.

Για να γονιμοποιηθούν οι αμυγδαλιές και να παραγάγουν ποιοτικότερους αλλά και περισσότερους καρπούς, χρειάζονται 2 κυψέλες ανά στρέμμα. Οι ποικιλίες της αμυγδαλιάς στην πλειονότητά τους είναι αυτόστειρες και χρειάζονται σταυρεπικονίαση, πράγμα που σημαίνει ότι οι μέλισσες είναι απολύτως απαραίτητες. Συνολικά κάθε χρόνο μεταφέρονται 1,7 εκατομμύρια μελίσσια, από κάθε πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών, στην μεγαλύτερη μαζική μετακίνηση μελισσοσμηνών παγκοσμίως. Δηλαδή το 70% όλων των διαθέσιμων κυψελών των ΗΠΑ σύμφωνα με τον Gene Brandi, μελισσοκόμο και αντιπρόεδρο της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Μελισσοκομίας.

Φυσικά όλος αυτός ο στρατός από μέλισσες δεν παραμένει στην Καλιφόρνια για πολύ. Η ανθοφορία της αμυγδαλιάς διαρκεί 2-3 εβδομάδες και μετά η περιοχή μετατρέπεται σε έρημο, που δε μπορεί να θρέψει όλες αυτές τις μέλισσες. Βέβαια οι μελισσοκόμοι στις ΗΠΑ είναι μαθημένοι καθώς μετακινούνται και για τα μανταρίνια στη Φλόριντα αλλά και για τα κεράσια στην πολιτεία της Ουάσινγκτον. Όμως τίποτα δεν συγκρίνεται με τον πανικό που επικρατεί κατά την ανθοφορία της αμυγδαλιάς.

Τι κάνει όμως τους μελισσοκόμους να διανύουν τόσο μεγάλες αποστάσεις, ξεκινώντας ακόμη και από το Μέιν, στην ανατολική ακτή, για μια ανθοφορία; Η αλήθεια είναι ότι οι αμυγδαλοπαραγωγοί πληρώνουν από $165 έως και $200 ανά κυψέλη! Σύμφωνα με τον Brandi τα έσοδα των μελισσοκόμων από το μέλι δεν είναι σταθερά κάθε έτος, ενώ οι παραγωγές έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Το 2012 για παράδειγμα, οι μελισσοκόμοι των ΗΠΑ έβγαλαν 283 εκατομμύρια δολάρια από το μέλι, έναντι περίπου 656 εκατομμυρίων δολαρίων από την επικονίαση.

Ποιος είναι όμως ο αντίκτυπος στην υγεία των μελισσών όταν τρέφονται αποκλειστικά από μονοκαλλιέργειες; Τα φυτοφάρμακα και οι ρυθμιστές ανάπτυξης επιβαρύνουν τις μέλισσες. Κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας της αμυγδαλιάς στην Καλιφόρνια το 2014, ένα ποσοστό μεταξύ του 15 και 25% των μελισσών υπέστη σοβαρές βλάβες. Από ολοκληρωτική κατάρρευση αποικιών, έως την εμφάνιση, στην επόμενη γενιά, παραμορφωμένων μελισσών.

Οι μεγάλες μονοκαλλιέργειες είναι το ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη παρασίτων και αυτό έχει ως συνέπεια την αντιμετώπιση με χημικά. Συνάμα όταν συγκεντρώνεται τόσο μεγάλος αριθμός μελισσιών σε μια τόσο στενή γεωγραφική περιοχή διευκολύνεται η διάδοση ιών και άλλων παθογόνων παραγόντων μεταξύ των μελισσών.

Οι μέλισσες επίσης στρεσάρονται αρκετά κατά τις μεταφορές και στη συγκεκριμένη περίπτωση το ταξίδι είναι πολύ μεγάλο. Ο Jeff Pettis, από το USDA, είχε δημοσιεύσει μια έρευνα, σύμφωνα με την οποία οι μέλισσες παρουσίαζαν δυσκολία να αναπτύξουν πλήρως τους αδένες τους, έπειτα από μακροχρόνια ταξίδια και αυτό είχε επίπτωση στην επόμενη γενιά καθώς δεν μπορούσαν να την ταΐσουν σωστά.

Σε αυτό ήρθε να προστεθεί και ο νέος νόμος για τα φορτηγά στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον οποίο για λόγους ασφαλείας θα πρέπει να υπάρχει 10ωρη στάση για κάθε 11 ώρες ταξίδι, με τα φορτηγά να παρακολουθούνται με ηλεκτρονική συσκευή.

Οι μελισσοκόμοι αντέδρασαν καθώς θεώρησαν ότι το να σταματήσουν σε θερμές περιόδους της ημέρας θα έθετε τις μέλισσες σε κίνδυνο καθώς αυτές θα παρέμεναν κλεισμένες. Όμως δεν μπορεί και κάποιος να οδηγεί για 20 ώρες συνεχόμενες.

Πίσω στην Καλιφόρνια οι αμυγδαλιές συνεχίσουν να αυξάνονται. Από το 2005 έχουν αυξηθεί κατά 50% και μην ξεχνάτε πως για κάθε νέο στρέμμα χρειάζονται και 2 νέες κυψέλες ενώ μόνο πέρυσι η αύξηση άγγιξε το 5%. Για το 2018 θα χρειαστούν 1,9 εκατομμύρια μελίσσια.

Όμως φέτος παρατηρείται μείωση της τάξης του 15% του ενδιαφέροντος των μελισσοκόμων για την ανθοφορία της αμυγδαλιάς, είτε λόγω της καλοκαιρινής ξηρασίας σε Ντακότα και Μοντάνα, είτε λόγω των τυφώνων Harvey και Irma που έφεραν ισχυρούς ανέμους, βροχές και σημαντικές πλημμύρες στη Φλόριντα και το Τέξας.  Τα μελίσσια χρειάστηκαν συμπληρωματική σίτιση και όχι τροφή από φυσικές πηγές με αποτέλεσμα να μην είναι “έτοιμα” για μια τέτοια μετακίνηση… Εικόνες μεγάλου συνωστισμού, όπως αυτή παραπάνω δεν αναμένεται να επαναληφθούν και φέτος. Θα μάθουμε σύντομα τι επίπτωση μπορεί να έχει αυτό.

Στράτος Σαραντουλάκης
(με πηγές από: beeculture, motherjones)