Η Αγριοκρανιά, γνωστή και ως Βυζοκρανιά, Μαυροβέργι, Μαυροβέργια, Θηλυκράνεια, είναι ένας ιθαγενής φυλλοβόλος θάμνος της Ευρώπης, ο οποίος συναντάται συχνά στην ελληνική ύπαιθρο, σε ημιορεινές και δασικές περιοχές, κυρίως της κεντρικής και βόρειας Ελλάδας.

Ανήκει στην οικογένεια Cornaceae και σε πλήρη ανάπτυξη φτάνει τα πέντε μέτρα, ενώ η διάμετρος του τα τρία μέτρα. Οι βλαστοί του φυτού είναι λεπτοί, ευλύγιστοι και ισχυροί, ενώ το φθινόπωρο αποκτούν ένα έντονο έρυθρο-καστανό χρώμα το οποίο διατηρούν καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα. Έχει εξαιρετική αντοχή στις ξηροθερμικές συνθήκες του καλοκαιριού καθώς και στο ψύχος και τον παγετό. 

Η Αγριοκρανιά λειτουργεί υποστηρικτικά στη μελισσοκομία καθώς δεν συγκαταλέγεται στα κύρια μελισσοκομικά φυτά, ωστόσο, η συμβολή της δεν είναι αμελητέα. Δίνει νέκταρ, αλλά σε μέτριες ποσότητες, η παραγωγή του οποίου εξαρτάται από τη θερμοκρασία και την ηλιοφάνεια κατά την περίοδο ανθοφορίας αλλά και την υγρασία του εδάφους. Την Αγριοκρανιά επισκέπτονται και διάφορα είδη άγριων μελισσών.

Προσφέρει επίσης ποιοτική γύρη, σε σχετικά καλές ποσότητες, η οποία είναι σημαντική για την ενίσχυση του γόνου κατά την άνοιξη. Η γύρη της είναι ανοιχτού κίτρινου ή μπεζ χρώματος και θεωρείται πλούσια σε πρωτεΐνες και αμινοξέα. Η ανθοφορία της ξεκινάει από τα τέλη Απριλίου και φτάνει μέχρι και τις αρχές Ιουνίου.

Η αγριοκρανιά έχει βαθιές ρίζες στον λαϊκό πολιτισμό, ιδιαίτερα στις αγροτικές κοινότητες. Το ξύλο της είναι εξαιρετικά σκληρό και χρησιμοποιούνταν για καμάκια, κοντάρια, καρφιά και εργαλεία. Εξαιτίας αυτής της ιδιότητας, συνδέθηκε με σκληρότητα και «ανθεκτικότητα» στη λαϊκή σοφία. Γενικότερα το ξύλο του γένους Cornus ήταν περιζήτητο για την κατασκευή πολεμικών εργαλείων λόγω της υψηλής πυκνότητας και αντοχής του.

Η αγριοκρανιά χρησιμοποιούνταν σε φυσικά όρια κτημάτων λόγω της ανθεκτικότητας και της πυκνής κόμης της. Οι καρποί της αποτελούν βασική τροφή για πολλά είδη πουλιών, ιδιαίτερα τον χειμώνα. Συμπερασματικά αν και δεν συγκαταλέγεται στα κύρια μελισσοκομικά φυτά, ωστόσο διαδραματίζει σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο στο οικοσύστημα και στη διατροφή των μελισσών.

Η Anthemis maritima, γνωστό και ως Μαργαρίτα λευκή ή Ανθέμις, είναι ένα φυτό που ανήκει στην οικογένεια Asteraceae και συναντάται σε περιοχές μεσογειακού κλίματος, κυρίως σε παράκτιες περιοχές και αμμώδη εδάφη.

Είναι ένα πολυετές φυτό που μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 40-50 εκ. και διαθέτει χαρακτηριστικά λευκά άνθη, τα οποία αναπτύσσονται σε μορφή κεφαλής (διπλό άνθος) και είναι σε σχήμα μαργαρίτας. Από μελισσοκομική άποψη, το Anthemis maritima παρουσιάζει δυνητικό ενδιαφέρον για τους εξής λόγους: τα άνθη του παράγουν νέκταρ, η ποσότητα και η ποιότητα του οποίου ενδέχεται να ποικίλλουν ανάλογα με τις εδαφοκλιματικές συνθήκες και το στάδιο ανάπτυξης του φυτού.

Τα κίτρινα κεντρικά ανθίδια αποτελούν πηγή γύρης, η οποία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη των μελισσών. Η ανθοφορία κατά την ανοιξιάτικη και πρώιμη καλοκαιρινή περίοδο συμπίπτει με την περίοδο μέγιστης ανάπτυξης των μελισσοσμηνών και την ανάγκη για αυξημένες ποσότητες τροφής. Η παρουσία της Anthemis maritima μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση των μελισσοσμηνών πριν από την κύρια ανθοφορία.

Αν και δεν υπάρχουν εκτεταμένες αναφορές για την παραγωγή μονοανθικού μελιού από Anthemis maritima, η παρουσία του σε περιοχές με περιορισμένη ανθοφορία άλλων ειδών θα μπορούσε θεωρητικά να οδηγήσει στην παραγωγή μελιού με διακριτικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η Anthemis maritima προσελκύει και άλλους επικονιαστές ενισχύοντας τη βιοποικιλότητα της περιοχής. Η καλλιέργεια και η διατήρηση του φυτού σε μελισσοκομικές περιοχές ενισχύει τη συνολική οικολογική ισορροπία, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη και την προστασία των τοπικών οικοσυστημάτων.

Έπειτα από ένα αρκετά δυνατό φθινόπωρο, το οποίο έδωσε την δυνατότητα στα μελίσσια να ξεχειμωνιάσουν με ικανοποιητικές προμήθειες, αλλά και έναν ήπιο χειμώνα, όπου είχαμε ελάχιστες απώλειες, αναμέναμε μια δυνατή άνοιξη.

Τα μελίσσια βγήκαν απ’ τον χειμώνα με μεγάλους πληθυσμούς με αποτέλεσμα να αναπτυχθούν γρήγορα και να είναι έτοιμα στην πορτοκαλιά. Οι θερμοκρασίες όμως παρέμειναν σχετικά χαμηλές (22-25°C) κατά το μεγαλύτερο μέρος της ανθοφορίας και έτσι η νεκταροέκκριση ήταν περιορισμένη.

Οι ιδανικές θερμοκρασίες για να δώσει μέλι η πορτοκαλιά είναι 28-32°C. Προς το τέλος της ανθοφορίας που πιάσαμε αυτές τις θερμοκρασίες είδαμε τις ζυγαριές να στέλνουν κάποια θετικά μηνύματα, όμως ήταν αργά πια για να ελπίζουμε σε κάποιο τρύγο.

Ένα μέρος των μελισσιών φορτώθηκε ήδη και μετακινήθηκε στα ορεινά ώστε να δουλέψει σε λαδανιές, φράξους, πουρνάρια όπου θα βρει γύρες. Τα υπόλοιπα προετοιμάζονται για τον έλατο, ο οποίος φαίνεται ότι θα είναι όψιμος φέτος.

Μέχρι το τέλος σχεδόν του 18ου αιώνα η εξαγωγή μελιού απ’ την κηρήθρα ήταν μία πολύ δύσκολη διαδικασία. Απαιτούσε την σύνθλιψη της κηρήθρας με αποτέλεσμα την καταστροφή της. Αυτό ανάγκαζε τις μέλισσες να ξαναχτίζουν απ’ την αρχή με αποτέλεσμα να σπαταλούν πολύ νέκταρ. Αρχικά η κυψέλη κινητών πλαισίων του Langstroth το 1852 και ο μελιτοεξαγωγέας που λειτουργούσε με τη μέθοδο της φυγοκέντρισης του Francesco De Hruschka που παρουσίασε το 1865 σε ένα μελισσοκομικό συνέδριο στην Τσεχία, άλλαξαν ριζικά την ιστορία της μελισσοκομίας.

Χειροκίνητος μελιτοεξαγωγέας τεσσάρων πλαισίων.

Λένε πως ο Hruschka συνέλαβε την ιδέα της εξαγωγής του μελιού με τη φυγόκεντρο δύναμη, παρακολουθώντας τον γιο του να παίζει με μία κηρήθρα, την οποία περιέστρεφε πάνω απ’ το κεφάλι του, με αποτέλεσμα να πετάγεται το μέλι. Έτσι εμπνεύστηκε τον μελιτοεξαγωγέα (αυτός στην εικόνα δεν διαφέρει και πολύ) ο οποίος δεν κατέστρεφε τις κηρήθρες, οι οποίες επέστρεφαν στα μελίσσια για να ξαναγεμίσουν αργότερα πάλι με μέλι.

Με την ανθοφορία της πορτοκαλιάς να έχει φτάσει στο τέλος της και τα δέντρα κουρασμένα από τον βαρύ φετινό χειμώνα, να μην έχουν αποδώσει τα μέγιστα, αποφασίσαμε ό,τι πλαίσια με μέλι υπήρχαν στα μελίσσια να το τρυγήσουμε. Η επιλογή των πλαισίων γίνεται με βάση την ωριμότητα του μελιού. Όταν οι μέλισσες το φέρουν στην κατάλληλη μορφή, το σφραγίζουν. Τα πλαίσια τινάζονται ώστε να φύγουν οι μέλισσες, οι οποίες συνήθως αρνούνται να το εγκαταλείψουν. Αφού συλλέξουμε τα πλαίσια με ένα μαχαίρι απολεπισμού ή πυρούνα ξεσφραγίζονται και μπαίνουν στον μελιτοεξαγωγέα.

Μαχαίρι απολεπίσματος με το οποίο ξεσφραγίζεται η κηρήθρα ώστε να απελευθερωθεί το μέλι.

Εκεί τα πλαίσια αρχίζουν να περιστρέφονται, αρχικά αργά γιατί λόγω του βάρους του μελιού υπάρχει κίνδυνος να ξεκολλήσουν οι κηρήθρες. Το μέλι ρέει από μια κάνουλα και συλλέγεται σε ένα βαρέλι αφού πρώτα περάσει από μία σήτα όπου φιλτράρεται από ξένα σώματα (κεριά, τυχόν μέλισσες κτλ).

Χειροκίνητος μελιτοεξαγωγέας εν λειτουργία. Το μέλι, καθώς περιστρέφεται το πλαίσιο, τινάζεται στα τοιχώματα και μαζεύεται στη βάση.

Το μέλι στη συνέχεια πρέπει να ωριμάσει για περίπου 20 μέρες και να γίνει η διαύγαση. Στο μέλι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο απ’ το λάδι. Λόγω του ειδικού του βάρους οτιδήποτε ξένο ανεβαίνει στην επιφάνεια (στο λάδι πηγαίνει στον πάτο). Έτσι είτε το αφαιρούμε με μία κουτάλα, είτε αντλούμε από κάτω.

Η πορτοκαλιά δίνει ένα ανοιχτόχρωμο αρωματικό πολύ γλυκό μέλι. Φέτος όμως είναι η τρίτη συνεχόμενη χρονιά που δεν δίνει αποδόσεις στην Άρτα. Έτσι το μέλι έχει μια πιο ήπια γεύση κλασικού ελληνικού ανοιξιάτικου ανθόμελου.