Όταν οι γυρεόκοκκοι από τους ανθήρες ενός λουλουδιού, μεταφερθούν στον ύπερο ενός άλλου λουλουδιού, έχουμε την επικονίαση. Έτσι σχηματίζονται σπόροι που θα δώσουν καινούρια φυτά. Επικονίαση μπορεί να γίνει με τη βοήθεια του ανέμου, του νερού, ορισμένων ζώων, αλλά κυρίως από τα έντομα. Οι μέλισσες αποτελούν το 80% περίπου των επικονιαστικών εντόμων. Φυσικά δεν το κάνουν συνειδητά, αλλά προκειμένου να συλλέξουν γύρη, η οποία αποτελεί την κύρια πηγή πρωτεϊνών στην διατροφή τους, την μεταφέρουν από άνθος σε άνθος γονιμοποιώντας τα φυτά.

Καρπός αμυγδαλιάς, δέντρο του οποίου η παραγωγή εξαρτάται από την επικονίαση.

Δεν χρειάζονται όλα τα φυτά την επικονίαση στον ίδιο βαθμό. Υπάρχουν άλλα που την έχουν μεγάλη ανάγκη (κερασιά, αχλαδιά κτλ) και άλλα λιγότερο. Γι αυτό το λόγο σε περιοχές με καλλιέργειες που εξαρτώνται πολύ απ’ την επικονίαση η εγκατάσταση κυψελών είναι υποχρεωτική. Οι μέλισσες βελτιώνουν τις αποδόσεις και την ποιότητα καρπού. Ακολουθεί ένας πίνακας με την αναγκαιότητα των καλλιεργειών από την επικονίαση.

 

Καλλιέργεια	Ανάγκη για μέλισσες
Αβοκάντο
Αγγουριά
Ακτινίδιο
Αχλαδιά
Κερασιά
Κολοκυθιά
Μηδική
Μηλιά
Πεπονιά
Βερυκοκκιά
Καρπουζιά
Ροδακινιά
Σινάπι
Τριφύλια
Φραουλιά
Αμπέλι
Αμυγδαλιά
Πορτοκαλιά/Λεμονιά
Ελιά

 

Η επικονίαση των χιλιάδων ειδών άγριων φυτών που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του φυσικού περιβάλλοντος είναι αδύνατο να υπολογιστεί με ακρίβεια και να μεταφραστεί σε οικονομικό όφελος. Υπολογίζεται ότι μια μέτρια αποικία μελισσών έχει 20 έως 40 φορές περισσότερη αξία για την επικονίαση των φυτών, παρά για την παραγωγή μελιού. Ειδικά δε, στα νησιά που πάσχουν από ανομβρία παίζει σπουδαίο ρόλο στη διατήρηση της βλάστησης (κύρια της φρυγανικής χλωρίδας) και την προστασία από παραπέρα υποβάθμιση.

Καρπός βυσσινιάς αμέσως μετά το τέλος της ανθοφορίας. Η παρουσία των μελισσών αυξάνει κατά πολύ την παραγωγή.

Τα φρυγανικά οικοσυστήματα καλύπτουν το 13-15% της Ελλάδας και αποτελούν την τυπική βλάστηση των περιοχών με ξηρό μεσογειακό κλίμα, περιορισμένο διαθέσιμο νερό και φτωχά εδάφη, κυρίως στη Ν. Ελλάδα και στο Αιγαίο, σε χαμηλά υψόμετρα. Από μια περιορισμένης έκτασης μελέτη που έγινε στο Βοτανικό Κήπο της Αθήνας (ΠΕΤΑΝΙΔΟΥ, 1991) βρέθηκε ότι ένας πολύ μεγάλος αριθμός ειδών μελισσών (262 είδη) επισκέπτεται και επικονιάζει τα είδη της φρυγανικής αυτής χλωρίδας.

Τα σημαντικότερα φρυγανικά είδη στην Ελλάδα είναι:

Αφάνα- αστοιβή (Sarcopoterium spinosum)

Δενδρολίβανο (Rosmarinus officinalis)

Θυμάρια (Thymus spp.)

Φασκόμηλο (Salvia)

Λεβάντες (Lavandula )

Τριφύλλια (Trifolium)

Θυμελαία  (Thymelaea)

Αρνόχορτο/χηνοπόδι (Plandago)

Λαδανιές (Cistus)

Ασφόδελος (Asphodelus spp.)

Σουσούρα – Ρείκι (Erica)

Aσφάκα (Phlomis fruticosa)

Ανθυλλίδα (Anthyllis)

Ήρα (Lolium temulentum)

Γενίστα (Genista)

Χαμαιδρυά (Teucrium chamaedrys)

Αμάραντο (Teucrium polium)

Σερνικοβότανα (Orchis)

Σιδερίτης (Stahys)

Κρόκος (Crocus)

Θρούμπι (Satureia thrympa)

Ηλίανθος (Helianthemum )

Βαλσαμόχορτο (Hypericum olympicum)

Πεντάφυλλο (Potentilla hirta)

πηγές από: Wikipedia, Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αρναίας

Μελετώντας τα μελισσοκομικά φυτά της γύρω περιοχής, με μεγάλη μας λύπη, διαπιστώσαμε ότι τα αγριολούλουδα, απ’ τα οποία τρέφεται η μέλισσα, λιγοστεύουν χρόνο με το χρόνο. Αιτία φυσικά είναι ο άνθρωπος ο οποίος δεν τα θέλει είτε γιατί στις καλλιέργειες θεωρούνται ζιζάνια είτε για αισθητικούς λόγους στους κήπους.

Το μεγαλύτερο πλήγμα το έχει δεχτεί ο αγριόβικος. Οι καλλιεργητές τον θεωρούν ιδιαίτερα επιζήμιο, λόγω της μεγάλης και γρήγορης ανάπτυξης του, αλλά και της ικανότητας του να αναρριχάται πάνω στα καλλιεργούμενα φυτά. Πλέον τον συναντάς μόνο σε παρατημένα κτήματα. Είναι τραγικό ότι αναζητώντας κανείς πληροφορίες γι αυτόν στο διαδίκτυο, θα βρει περισσότερα για σκευάσματα που τον καταστρέφουν παρά για το ίδιο το φυτό.

Ο αγριόβικος είναι αναρριχώμενη, πολυετής πόα που αυτήν την εποχή έχει ένα πανέμορφο μοβ άνθος! Δίνει γύρη χρώματος σκούρου μπεζ και άφθονο νέκταρ προσελκύοντας και πολλά άλλα έντομα εκτός από μέλισσες, όπως σκαθάρια, σφήκες, μυρμήγκια, βομβίνους κ.α. Στην Ήπειρο η ανθοφορία του ξεκινά κατά τα μέσα Απριλίου και κρατάει για 25-30 ημέρες.

Τυχόν βροχή πριν την ανθοφορία του, εκτινάσσει την ποσότητα της νεκταροέκκρισης. Εκτός από τα έντομα είναι πολύ ελκυστικός και σε άλλα ζώα (κατσίκες και πρόβατα) τα οποία τον τρώνε ολόκληρο. Είναι πραγματικά λυπηρό να καταστρέφουμε ένα φυτό που δίνει τροφή σε τόσα είδη…

Στις 13 Απριλίου για να αναστείλουμε την έντονη τάση σμηνουργίας ορισμένων μελισσιών μας, κόψαμε κάποιες παραφυάδες ώστε να αποσυμφορήσουμε τα μελίσσια, δημιουργώντας ουσιαστικά τεχνητούς αφεσμούς. Στις παραφυάδες αυτές βάλαμε 2 πλαίσια γόνου (πλαίσια τα οποία περιέχουν προνύμφες μελισσών), τα οποία είχαν τουλάχιστον 2 βασιλικά κελιά επάνω ώστε να έχουν τη δυνατότητα να βγάλουν νέες βασίλισσες, ένα πλαίσιο με τροφή (γύρη-μέλι) και 2 άδεια, άχτιστα πλαίσια. Στη συνέχεια μεταφέραμε, τα τρία αυτά νέα ορφανά μελίσσια, σε μία περιοχή 5χλμ απ’ το μελισσοκομείο γιατί διαφορετικά θα γυρνούσαν στις μητρικές τους κυψέλες. Τα πλαίσια γόνου τα δώσαμε ώστε να ανανεώνεται ο πληθυσμός μέχρι να γεννηθεί η νέα βασίλισσα.

Στην περιοχή αυτή υπάρχουν ακτινίδια που δίνουν γύρη, τα οποία όπως φαίνεται στην φωτογραφία παραπάνω έχουν πλέον αναπτύξει φύλλωμα και είναι έτοιμα να ανθίσουν. Δείτε πως ήταν πριν από 20 ημέρες περίπου. Υπάρχουν επίσης και ανθισμένα εσπεριδοειδή που δίνουν νέκταρ. Αυτή η μέθοδος πάντως, διαίρεσης μελισσιών, δεν ενδείκνυνται καθώς εμπεριέχει μεγάλο ρίσκο, μιας και δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την ακριβή ηλικία των κελιών. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται τα στάδια ανάπτυξης, σε ημέρες, του γόνου για τις μέλισσες:

Από τον παραπάνω πίνακα διαπιστώνουμε ότι το βασιλικό κελί σφραγίζεται την 8η μέρα και ανοίγει την 16η. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την ακριβή ηλικία του κελιού διότι η πρώτη βασίλισσα που θα γεννηθεί συνήθως ψάχνει για τυχόν άλλα βασιλικά κελιά και τα καταστρέφει αλλά και αν υπάρχουν άλλες παρθένες βασίλισσες που μόλις γεννήθηκαν. Παρθένες βασίλισσες θα “πολεμήσουν” μεταξύ τους μέχρις ότου μία μόνο επιζήσει. Βασίλισσα η οποία θα γεννηθεί με τυχόν ελαττώματα (χωρίς κάποιο πόδι, τσαλακωμένο φτερό κτλ) σκοτώνεται επιτόπου απ’ τις εργάτριες.  Οι νεαρές παρθένες βασίλισσες δεν δείχνουν ενδιαφέρον για βασιλικά κελιά τα οποία περιέχουν βασιλικές προνύμφες σε εξέλιξη, μάλιστα οι εργάτριες μπορεί να συνεχίσουν την τροφοδότησή τους για λίγο ακόμα, αν και συνήθως τα καταστρέφουν αυτές. Περίπου 4-5 ημέρες απ’ την εκκόλαψη, η παρθένα βασίλισσα θα βγει για την γαμήλια πτήση της και θα γονιμοποιηθεί από 8-12 κηφήνες. Μετά δεν θα ξαναβγεί από την κυψέλη παρά μόνο σε περίπτωση σμηνουργίας. Θα είναι σε θέση να γεννάει μέχρι και 1500 αυγά την ημέρα.

Βασιλικό κελί μετά την έξοδο της βασίλισσας. Η νεαρή βασίλισσα μασάει και κόβει την κορυφή του βασιλικού κελιού.

Δώσαμε στα τρία μελίσσια ένα χρονικό διάστημα 20-25 ημερών μέχρι να βγουν και να γονιμοποιηθούν οι βασίλισσες. Στην συνέχεια επιθεωρήσαμε τις κυψέλες. Στις 2 από τις 3 τα μελίσσια με την πρώτη ματιά έδειχναν ήρεμα και να εργάζονται. Είχαν αρχίσει να χτίζουν τα άχτιστα πλαίσια που τους δώσαμε και αποθήκευαν μέλι. Το ένα έδειχνε λίγο πιο νευρικό, βούιζε και δεν έχτισε. Ελέγχοντας περαιτέρω τα πλαίσια, παρατηρήσαμε στα 2, γόνο ημέρας (αυγά) και αμέσως μετά την νέα βασίλισσα.

Νεαρή βασίλισσα η οποία γονιμοποιήθηκε και ξεκίνησε να γεννάει. Διακρίνεται σε κάποια κελιά τα φρέσκα αυγά.

Στο τρίτο μελίσσι αντίθετα όχι μόνο δεν υπήρχε βασίλισσα αλλά έλλειπε και μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Συνήθως η πρώτη βασίλισσα που θα εκκολαφτεί καταστρέφει τα υπόλοιπα βασιλικά κελιά που θα βρει. Όχι πάντα όμως. Παραφυάδες που προέρχονται από μελίσσια με έντονες τάσεις σμηνουργίας μπορεί να βγάλουν βασίλισσες οι οποίες αν βρουν άλλα βασιλικά κελιά, μόλις γεννηθούν, δεν τα καταστρέφουν αλλά σμηνουργούν και οι ίδιες. Μελίσσια που έχουν παρθένες βασίλισσες δεν τα ενοχλούμε γιατί οι βασίλισσες αυτές είναι αρκετά νευρικές και δεν παράγουν φερομόνες σε ικανή ποσότητα ώστε να γίνουν αποδεκτές από τις μέλισσες. Έτσι με το φως που εισέρχεται από το άνοιγμα της κυψέλης, αρχίζουν να τρέχουν πανικόβλητες. Οι εργάτριες βλέποντας τες να τρέχουν, τις θεωρούν ξένο σώμα, τις περικυκλώνουν και τις σκοτώνουν με θερμοπληξία.  Αν ένα μελίσσι μείνει “αβασίλευτο” για περισσότερο από 30 ημέρες και χωρίς να υπάρχει μέσα φρέσκος γόνος ώστε να προσπαθήσουν οι μέλισσες, ταΐζοντας με βασιλικό πολτό, να δημιουργήσουν νέα βασίλισσα, με τον πληθυσμό να μειώνεται συνεχώς ενεργοποιείται ένας ύστατος μηχανισμός σωτηρίας του μελισσιού. Αρχίζουν να γεννούν οι εργάτριες…

Οι εργάτριες μέλισσες όμως είναι στείρες (ατελή θηλυκά) και δεν μπορούν να ωοτοκήσουν. Έτσι αρχίζουν να γεννούν κηφήνες οι οποίοι προέρχονται από αγονιμοποίητο ωάριο. Γίνεται κατανοητό πως απ’ τη στιγμή που θα συμβεί αυτό, το μελίσσι είναι καταδικασμένο (αν δεν επέμβει ο μελισσοκόμος) καθώς οι κηφήνες δεν εκτελούν εργασία, με αποτέλεσμα να αυξάνονται συνεχώς οι ανάγκες σε τροφές και τα εργατικά χέρια συνεχώς να μειώνονται καθώς πεθαίνουν οι εργάτριες. Είναι επίσης γνωστό πως από τότε και μετά οι μέλισσες δεν δέχονται βασίλισσα (έχουν δημιουργήσει ψευδομάνες) και αν επιχειρήσει κανείς να εισάγει βασίλισσα με τους συνηθισμένους τρόπους, οι εργάτριες θα την σκοτώσουν.

Για να είμαστε 100% σίγουροι ότι η βασίλισσα είναι γονιμοποιημένη πρέπει να περιμένουμε μέχρι να σφραγιστεί ο γόνος ώστε να δούμε αν είναι εργατικός και όχι κηφηνόγονος (ο οποίος είναι μεγαλύτερος σε μέγεθος). Επίσης όταν οι μέλισσες συλλέγουν γύρη είναι ένδειξη ότι υπάρχει βασίλισσα που γεννά.

Το γαϊδουράγκαθο είναι πόα την οποία συναντάμε σε πεδινές αλλά και σε ορεινές περιοχές. Ζει μέχρι δύο χρόνια και φτάνει έως τα 2 μέτρα. Ενώ αρχικά δεν σου γεμίζει το μάτι, αυτήν την εποχή βγάζει ένα εντυπωσιακό μοβ άνθος.

Κατά το τέλος του καλοκαιριού, όταν ξεραίνονται οι σπόροι του, μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην βοτανοθεραπεία καθώς είναι πλούσιοι σε διάφορες ουσίες μεταξύ των οποίων νιτρικό κάλιο και αιθέρια έλαια! Θεωρείται ένα απ’ τα σημαντικότερα βότανα για την προστασία του ήπατος από λοιμώξεις, χημειοθεραπείες αλλά και το αλκοόλ.

Από τους σπόρους του επίσης γίνονται αφεψήματα και παλιά τους έψηναν ως υποκατάστατο του καφέ. Είναι φυσικό αντίδοτο για δηλητηριάσεις από μύκητες του γένους Amanita (μανιτάρια).

Το έντονο χρώμα του άνθους του προσελκύει πολύ τις μέλισσες, οι οποίες συλλέγουν μεγάλες ποσότητες γύρης μοβ-μπλε χρώματος η οποία είναι πολύ θρεπτική. Οι μέλισσες τρελαίνονται τόσο πολύ που λούζονται μ’ αυτήν κυριολεκτικά γεμίζοντας με γύρη όλα τα τριχίδια του σώματος τους.

Δίνει όμως και νέκταρ και μάλιστα σε ικανοποιητική ποσότητα, το οποίο είναι πλούσιο σε σάκχαρα. Μελισσοκόμοι που πηγαίνουν σε περιοχές με μεγάλες εκτάσεις γαϊδουράγκαθου μπορούν τρυγήσουν ένα ανοιχτόχρωμο κίτρινο μέλι αρκετά εύγευστο αν το επιτρέψει βέβαια ο καιρός καθώς η βροχή ξεπλένει το νέκταρ απ’ το άνθος και ο αέρας το στεγνώνει.

Γενιές και γενιές έχουν μεγαλώσει στην επαρχία ακούγοντας τη φράση “διάβασε γιατί θα καταλήξεις στα χωράφια, στα πρόβατα, στα θερμοκήπια…” Λες και το να γίνεις αγρότης ή κτηνοτρόφος είναι κάτι κατώτερο και φυσικά κάτι το οποίο δεν απαιτεί μόρφωση. Έτσι καταλήξαμε σήμερα, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών που ασχολούνται με τις καλλιέργειες και την κτηνοτροφία να είναι ουσιαστικά αμόρφωτοι και όχι γενικά αμόρφωτοι, αλλά πάνω στο αντικείμενο τους.

Πόσοι αγρότες σήμερα στην Ελλάδα, για παράδειγμα, γνωρίζουν τι περιέχει το προϊόν με το οποίο ραντίζουν; Ποια είναι η φύση του προβλήματος που αντιμετωπίζουν ώστε να υπάρχει η ανάγκη να ραντίσουν με το συγκεκριμένο προϊόν; Έτσι, τι να πεις και ποιον να ευαισθητοποιήσεις για το περιβάλλον… Δεν τρέφουμε αυταπάτες και γι αυτό δεν θα αναφερθούμε στη ζημιά που κάνουν τα χημικά φυτοφάρμακα στο περιβάλλον. Θα το θέσουμε ως εξής: Το σύνολο των αγροτών παραβιάζει συστηματικά τους κανονισμούς και τις νομοθεσίες για τα φυτοφάρμακα, ψεκάζοντας τα φυτά του με απαγορευμένα σκευάσματα και σε ώρες που δεν επιτρέπεται με αποτέλεσμα η μέλισσα, ο μεγαλύτερος επικονιαστής της φύσης να πεθαίνει. Δεν καταλαβαίνουν ότι είναι εις βάρος τους καθώς χωρίς αυτές, η ποιότητα αλλά και η ποσότητα της παραγωγής τους μειώνεται.

Στο εξωτερικό ο μελισσοκόμος είναι περιζήτητος και σε κάποιες περιοχές τον πληρώνουν για να μεταφέρει τα μελίσσια του. Εδώ οι περισσότεροι μελισσοκόμοι φοβούνται να πάνε στις καλλιέργειες γιατί μπορεί να πάθουν μεγάλη ζημιά. Αυτός είναι και ένας απ’ τους λόγους που υπάρχουν τόσοι πολλοί ερασιτέχνες μελισσοκόμοι και τόσοι λίγοι επαγγελματίες. Και μία χώρα με τις καιρικές συνθήκες και τον φυσικό πλούτο της Ελλάδας δεν έχει θέση στην παγκόσμια αγορά μελιού, παρότι εδώ παράγονται σπάνιες και μοναδικές ποικιλίες.

Δεν είναι όμως μόνο οι αγρότες. Αυτό το πράγμα είναι στην συνείδηση πολύ κόσμου. Ψεκάζουν με απίστευτη ευκολία για παράδειγμα με το ζιζανιοκτόνο RoundUp (για το οποίο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει δημοσιεύσει έρευνα η οποία υποστηρίζει ότι η ουσία glyphosate, βασικό συστατικό του RoundUp, μπορεί να προκαλέσει καρκίνο) καταστρέφοντας αγριολούλουδα απ’ τα οποία τρέφεται η μέλισσα. Ψεκάζουν με οτιδήποτε, αδιαφορώντας για τις συνέπειες, ακόμα και τον ίδιο τους τον λαχανόκηπο…

Η μέλισσα επικονιάζει το 1/3 των σπαρτών όλου του κόσμου. Με την άγρια μέλισσα να έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί και με τις διαθέσιμες μελισσοβοσκές να μειώνονται συνεχώς καταλαβαίνει κανείς ότι βρισκόμαστε σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Αν χαθεί η μέλισσα θα μειωθεί αυτομάτως η παγκόσμια παραγωγή τροφής, όχι μόνο για τον άνθρωπο αλλά και για τα φυτοφάγα ζώα.

Γι αυτό λοιπόν δεν χρησιμοποιούμε παράνομα σκευάσματα και δεν ψεκάζουμε με κανένα φάρμακο το οποίο αναφέρεται ως μελισσοτοξικό ειδικά τις ώρες που πετούν οι μέλισσες αλλά και οι υπόλοιποι επικονιαστές (βομβίνοι, πεταλούδες κτλ). Αν οι Έλληνες καλλιεργητές δεν μπορούν να καταλάβουν τη ζημιά που προκαλούν στο περιβάλλον, θα πρέπει να γνωρίζουν τουλάχιστον πως η εφαρμογή φυτοφαρμάκων κατά την διάρκεια της ημέρας κάνει κακό στην παραγωγή τους.

Όλες οι ποικιλίες της μηλιάς προέρχονται από διασταυρώσεις της δασικής μηλιάς. Στην Ελλάδα συναντώνται κυρίως τρεις ποικιλίες: τα Golden Delicious (που είναι πράσινα), τα Μπελφόρ (που είναι κόκκινα) και τα φιρίκια. Το φιρίκι, που φαίνεται και στις φωτογραφίες, είναι Ελληνική ποικιλία και έχει σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των υπόλοιπων ποικιλιών καθώς είναι ανθεκτικό στις ασθένειες και με μεγάλη αντοχή μετά τη συγκομιδή.

Το ριζικό σύστημα της μηλιάς καταλαμβάνει έκταση διπλάσια από εκείνη που καταλαμβάνει η προβολή της κόμης του δέντρου. Η γύρη της μηλιάς θεωρείται πολύ θρεπτική για την ανάπτυξη του γόνου. Η ποσότητα και η ποιότητα νέκταρος όμως διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία. Άλλες ποικιλίες δίνουν άφθονο και αρκετά πυκνό σε σάκχαρα (35-55%) και άλλες μέτριο (18-22%) αλλά σε ανεκτά όρια για να προσελκύσει μέλισσες.

Η Βυσσινιά έχει καταγωγή από τον Καύκασο και αυτοφύεται κυρίως στη Δυτική Ασία. Στην Ελλάδα συναντάται σε κήπους αλλά και στις λίγες καλλιέργειες που υπάρχουν στη χώρα μας. Το δέντρο είναι γνωστό από το θεατρικό έργο του Αντόν Τσέχωφ. Η Βυσσινιά προέρχεται από φυσικό υβρίδιο κερασιάς γι αυτό και τα άνθη της αλλά και ο καρπός της θυμίζουν την κερασιά.

Είναι φυλλοβόλο δέντρο το οποίο έχει εξαιρετική αντοχή στο κρύο και επειδή ανθίζει όψιμα αποφεύγει συνήθως ζημιές στα άνθη. Ευδοκιμεί περισσότερο στις δροσερές περιοχές, απαλλαγμένες από δυνατούς ανέμους, και πολύ ζέστη, το καλοκαίρι.

Η παραγωγή της Βυσσινιάς εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την επικονίαση των μελισσών. Δίνει νέκταρ με σχετικά μέτρια σάκχαρα (γύρω στο 30% σουκρόζη) αλλά μικρότερη ποσότητα γύρης από την κερασιά. Επειδή η ανθοφορία της συμπίπτει με αυτή της πορτοκαλιάς, οι μέλισσες δείχνουν μία προτίμηση στην δεύτερη. Έτσι στο κτήμα μας είναι λιγάκι “αδικημένη”.

Με αφορμή την ανάρτηση με την μέλισσα στην παπαρούνα και την απορία ενός φίλου για το πως πηγαίνουν στο άνθος της αν δεν βλέπουν το κόκκινο χρώμα παραθέτουμε μία έρευνα σχετικά με την όραση των μελισσών.

Σύγκριση της αίσθησης του χρώματος στις μέλισσες και στον άνθρωπο

Το ορατό φάσμα μιας μέλισσας μετατοπίζεται σε σύγκριση με το ορατό φάσμα ενός ανθρώπου. Το ορατό φάσμα, για έναν άνθρωπο με κανονική όραση, εκτείνεται από τα 800 έως 400mu. Το ορατό φάσμα, για μια μέλισσα, εκτείνεται από 650 έως 300mu. Αυτό σημαίνει ότι το ορατό φάσμα για τις μέλισσες μετατοπίζεται σε μικρότερα μήκη κύματος. Το ορατό φάσμα είναι “μικρότερο για τις μέλισσες στο κόκκινο, αλλά επεκτείνεται εντός του υπεριώδους,” ένα χρώμα που ένας άνθρωπος με φυσιολογική όραση δεν μπορεί να δει (Frisch 9). Η κύρια διαφορά μεταξύ της αίσθησης χρώματος της μέλισσας και ενός ανθρώπου είναι ότι το “ανθρώπινο μάτι μπορεί να διακρίνει μεταξύ τους περίπου εξήντα διαφορετικά χρώματα του ορατού φάσματος, ενώ η μέλισσα μπορεί να διακρίνει μεταξύ τους μόνο τέσσερα διαφορετικά χρώματα στο ορατό φάσμα: κίτρινο, μπλε-πράσινο, μπλε, και αυτό της υπεριώδους ακτινοβολίας.

Ο συνδυασμός της μετατόπισης του ορατού φάσματος και της ικανότητας να βλέπει την υπεριώδη ακτινοβολία ως χρώμα επιτρέπει στις μέλισσες να δουν ένα διαφορετικό χρώμα από αυτό που το ανθρώπινο μάτι βλέπει.

Οι παρακάτω φωτογραφίες έχουν τραβηχτεί από τον Νορβηγό επιστήμονα Bjorn Roslett και αναπαριστούν στα αριστερά το πως βλέπει ο άνθρωπος το άνθος στο φυσικό φως και δεξιά η μέλισσα στο υπεριώδες.

φωτογραφία Bjorn Roslett

Για παράδειγμα το λευκό που βλέπει ο άνθρωπος δείχνει μπλε στα μάτια της μέλισσας γιατί λείπει το υπεριώδες. Η μέλισσα για να έχει την αίσθηση του λευκού (δηλαδή της ύπαρξης όλων των ορατών ακτινοβολιών) πρέπει να βλέπει και το χρώμα που αντιστοιχεί στο υπεριώδες.

φωτογραφία Bjorn Roslett

Από όλα αυτά συμπεραίνει κανείς πως ακόμα και μέσα από χρώματα που εμείς νομίζουμε πως η μέλισσα δε βλέπει, όπως το κόκκινο, η μέλισσα βλέπει υπεριώδεις ακτινοβολίες που αντανακλούν από το φως του ήλιου.

Το δεύτερο συμπέρασμα που βγαίνει από τις παραπάνω έρευνες είναι πως μια μέλισσα μπορεί να διακρίνει οποιοδήποτε χρώμα από κάποιο άλλο χάρη στη διαφορετική φωτεινότητα του. Συνεπώς ακόμα και αν δε μπορεί να ξεχωρίσει ένα πράσινο από ένα κίτρινο λόγω της απόχρωσης, μπορεί να τα ξεχωρίσει λόγω της διαφορετικής φωτεινότητας.

φωτογραφία Bjorn Roslett

Συμπερασματικά λοιπόν το χρώμα των κυψελών μπορεί να είναι οτιδήποτε αρκεί να μην είναι ίδιο σε όλες. Ακόμα και το κόκκινο χρώμα μια μέλισσα μπορεί να το ξεχωρίσει από το κίτρινο. Μια μέλισσα μπορεί να ξεχωρίσει μια μπλε κυψέλη από μια κίτρινη ή μια πράσινη από μία μοβ αλλά δε μπορεί να ξεχωρίσει μια κίτρινη από μία πράσινη εκτός κι αν η μία είναι πιο φωτεινή.

Δηλαδή:

Αυτό το πράσινο με αυτό το κίτρινο δεν μπορεί να τα ξεχωρίσει καθώς έχουν την ίδια φωτεινότητα. Για την μέλισσα είναι ακριβώς το ίδιο.

 

Αντίθετα αυτό το πράσινο μπορεί να το ξεχωρίσει.

πηγές από: Ελληνικό μέλι, Dailymail

 

Τα εσπεριδοειδή είναι το No1 μελισσοκομικό φυτό. Αν η μέλισσα είχε να επιλέξει ανάμεσα σε όλα τα φυτά, θα επέλεγε να πάει στην πορτοκαλιά. Το νέκταρ της τρελαίνει κυριολεκτικά τις μέλισσες, τόσο πολύ που χρειάζεται ειδικούς χειρισμούς από τους μελισσοκόμους ώστε να μην σμηνουργήσουν τα μελίσσια. Επίσης σε αντίθεση με όλες σχεδόν τις άλλες ανθοφορίες, ο μελισσοκόμος αντικρίζει ένα χάος μέσα στην κυψέλη καθώς εργάτριες και βασίλισσα ανταγωνίζονται για τον διαθέσιμο χώρο, γεννώντας και αποθηκεύοντας όπου βρίσκουν.

Σ’ αυτό ίσως να συμβάλει και το γεγονός ότι το άρωμα πχ του άνθους της λεμονιάς μοιάζει πολύ με τις φερομόνες που παράγει η βασίλισσα.  Η ανθοφορία διαρκεί περίπου τρεις εβδοµάδες, δίνοντας άφθονο νέκταρ και θρεπτική γύρη. Περίπου το 10% της ελληνικής παραγωγής είναι µέλι πορτοκαλιάς. Το μέλι της, έχει πολύ γλυκιά γεύση και άρωμα, είναι ανοιχτόχρωμο και κρυσταλλώνει γρήγορα 1-3 μήνες.

Το άρωμα του άνθους της πορτοκαλιάς είναι υπέροχο και θυμίζει εκείνο της γαρδένιας. Λένε πως όταν ανθίσει για τα καλά δεν πλησιάζεις στο περιβόλι από τον χαμό που κάνουν οι μέλισσες ενώ ακούγεται ένα ατελείωτο βουητό.

Παρ’ όλα αυτά η παραμονή στην πορτοκαλιά ενέχει πολλούς κινδύνους για τον μελισσοκόμο, καθώς πέρα απ’ την σμηνουργία υπάρχουν και τα ραντίσματα τα οποία είναι ικανά να καταστρέψουν ολόκληρα μελισσοκομεία.